Ο Naguib Sawiris, ένας Αιγύπτιος δισεκατομμυριούχος ανακοίνωσε πρόσφατα το σχέδιο του για να αγοράσει ένα Ελληνικό νησί και να το δώσει σαν χώρα σε πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική.
Αν και η πρόταση του ο Sawiris σχολιάζεται στο Twitter ως «τρελή ιδέα», είναι τάξεις μεγέθους μικρότερη σε σύγκριση με ένα παλαιό σχέδιο για τη Μεσόγειο θάλασσα από το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, το οποίο εξετάστηκε σοβαρά από τους αρχηγούς κρατών, ακόμη και των Ηνωμένων Εθνών.
Το σχέδιο είχε ονομαστεί Atlantropa, και θα συμπεριλάμβανε τη μερική αποξήρανση της Μεσογείου και την δημιουργία της Ευρωαφρικανικής ηπείρου.
Το Atlantropa ήταν ιδέα του Γερμανού αρχιτέκτονα Herman Sörgel, ο οποίος ακούραστα προωθούσε το έργο του από το 1928 μέχρι και τον θάνατό του το 1952. Η εμπειρία του Α` Παγκοσμίου Πολέμου, η οικονομική και πολιτική αναταραχή της δεκαετίας του 1920 και η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία, έπεισαν τον Sörgel ότι ο νέος παγκόσμιος πόλεμος θα μπορούσε να αποφευχθεί μόνο με την εξεύρεση μιας ριζοσπαστικής λύσης στα Ευρωπαϊκά προβλήματα της ανεργίας, του υπερπληθυσμού και της επικείμενης ενεργειακής κρίσης, αφού το πετρέλαιο της Σαουδικής Αραβίας ακόμα δεν είχε ανακαλυφθεί.
Με δυσπιστία στην πολιτική, ο Sörgel στράφηκε προς την τεχνολογία. Τα φράγματα στα Στενά του Γιβραλτάρ, στα Δαρδανέλια, και τελικά μεταξύ Σικελίας και Τυνησίας, που το καθένα θα είχε γιγαντιαίους σταθμούς παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας, θα αποτελούσε τη βάση για τη νέα υπερ-ήπειρο.
Στην τελική της μορφή η Μεσόγειος θα μπορούσε να μετατραπεί σε δύο λίμνες, με την στάθμη του νερού στο δυτικό τμήμα να μειώνεται κατά 100 μέτρα και στο ανατολικό τμήμα 200 μέτρα, τα συνολικά 660.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα νέας γης που θα αποξηραίνονταν από τη θάλασσα, θα είχαν έκταση μεγαλύτερη από τη Γαλλία.
Τα μετέπειτα σχέδια για το Atlantropa περιλάμβαναν επίσης δύο φράγματα κατά μήκος του ποταμού Congo και τη δημιουργία μιας θάλασσας μεταξύ των χωρών Chad και Congo, που ο Sörgel ήλπιζε ότι θα είχαν μια κάποια επιρροή στο αφρικανικό κλίμα, κάνοντας το πιο ευχάριστο για τους Ευρωπαίους αποίκους.
Σύμφωνα με τις αποικιακές και ρατσιστικές συμπεριφορές εκείνης της εποχής, ο Sörgel προέβλεπε τους πόρους και την γη της Αφρικής να είναι εξ ολοκλήρου στη διάθεση της Ευρώπης, ως μια ήπειρο με άφθονο χώρο για να φιλοξενήσει την άμορφη μάζα των πληθυσμών της Ευρώπης.
Παρόλο που η πρόταση του Sörgel φαίνεται παράλογη, την είχαν λάβει στα σοβαρά υπόψη τους οι αρχιτέκτονες, μηχανικοί, πολιτικοί και δημοσιογράφοι εκείνη τη περίοδο.
Το εκτενές αρχείο του Atlantropa, βρίσκεται στο Deutsche Museum στο Μόναχο και είναι γεμάτο με αρχιτεκτονικά σχέδια για τις νέες πόλεις, τα φράγματα και τις γέφυρες της μελλοντικής ηπείρου, καθώς και επιστολές υποστήριξης και εκατοντάδες άρθρα σχετικά με το έργο, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο Γερμανικό και Διεθνή Τύπο καθώς και σε εξειδικευμένα περιοδικά μηχανικής και γεωγραφίας.
Αυτό που έκανε το σχέδιο Atlantropa τόσο ελκυστικό, ήταν το όραμα της παγκόσμιας ειρήνης που δεν επιτυγχάνεται μέσω της πολιτικής και της διπλωματίας, αλλά μέσω μιας θεωρητικά απλής τεχνολογικής λύσης.
Η Atlantropa θα συνδεόταν σε ένα τεράστιο ενεργειακό δίκτυο, το οποίο θα επεκτεινόταν από το γιγαντιαίο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στο φράγμα του Γιβραλτάρ και θα παρείχε ηλεκτρική ενέργεια σε όλο το σύνολο της Ευρώπης και της Αφρικής. Η μονάδα παραγωγής ενέργειας θα εποπτευόταν από έναν ανεξάρτητο οργανισμό ο οποίος θα έχει την εξουσία να απενεργοποιήσει την παροχή ενέργειας σε κάθε μεμονωμένη χώρα που θα αποτελούσε απειλή για την ειρήνη.
Επιπλέον ο Sörgel υπολόγισε ότι η κατασκευή της υπερ-ηπείρου θα απαιτούσε από κάθε χώρα να επενδύει τόσα πολλά χρήματα και εργατικό δυναμικό, που καμία δεν θα είχε επαρκείς πόρους για τη χρηματοδότηση ενός πολέμου.
Εναποθέτοντας την ελπίδα του στους ανθρώπους της Ευρώπης και την επιθυμία τους για ειρήνη, ο Sörgel αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος του έργου του για την προώθηση και διάδοση του έργου μέσω του Τύπου, των ραδιοφωνικών εκπομπών, σε ταινίες, σε συζητήσεις, σε εκθέσεις, ακόμη και ποίηση όπως και μουσική συμφωνία Atlantropa.
Ήλπιζε πολύ στην λαϊκή υποστήριξη, που θα τον βοηθούσε να πάρει την υποστήριξη των πολιτικών, αλλά όπως ήταν αναμενόμενο, στα μάτια των ανθρώπων της εποχής του η απαιτούμενη συνεργασία μεταξύ των εθνικών κρατών έμοιαζε πάντα ακόμα πιο ουτοπική από την τεράστια τεχνολογική διάσταση της Atlantropa.
Χαρακτηριστική μάλιστα, είναι η αναφορά του περιοδικού UN World στη Νέα Υόρκη το 1948:
“Η αξιοποίηση του Γιβραλτάρ για το καλό της ανθρωπότητας ακούγεται σαν ένα όνειρο, αλλά στον 20ο αιώνα δεν είναι καν ένα όνειρο – δεν είναι καν η αρχή της συνεργασίας μεταξύ των εθνών – είναι εντελώς αδύνατο.”
Μέχρι το 2012, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, σε αναγνώριση της συμβολής της στην επίτευξη διαρκούς ειρήνης στην Ευρώπη, η ελπίδα που εξέφρασε ο ΟΗΕ φαίνεται να έχει γίνει τελικά πραγματικότητα. Ωστόσο, το 2015, η συνεργασία μεταξύ των εθνών, δυστυχώς, φαίνεται σαν ένα μακρινό όνειρο για ακόμη μια φορά.
Κάποτε ο Herman Sörgel είχε δημιουργήσει την εικόνα μιας Ευρώπης που ενώνεται ειρηνικά με την αφρικανική ήπειρο, αλλά σήμερα βρισκόμαστε μπροστά στην αντανάκλαση μας στον καθρέφτη, καθώς άνθρωποι από όλη την Αφρική και τη Μέση Ανατολή αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη.
Τώρα θα ήταν η κατάλληλη στιγμή να αποδείξει η Ευρώπη ότι το Βραβείο Ειρήνης πράγματι της αξίζει. Αν και αργήσαμε, πρέπει να δείξουμε αλληλεγγύη και ενότητα.
Αντ` αυτού, η ΕΕ εμφανίζεται στο χείλος της διάσπασης της, εξαιτίας της ανικανότητάς της να βρει μια κοινή λύση για την φιλοξενία μιας μερίδας προσφύγων, των οποίων ο αριθμός δεν ξεπερνάει το πενιχρό 0,11% του συνολικού πληθυσμού της Ένωσης.
Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή ενότητα εμφανίζεται για άλλη μια φορά πιο ουτοπική από τα σχέδια του Sörgel για την αποστράγγιση της θάλασσας, ακριβώς όσο ουτοπική είναι και η επίλυση του προβλήματος της προσφυγικής κρίσης.
