Του Αλέξανδρου Δρίβα*…Στη διεθνή πολιτική, μετράει η ισχύς. Δεν είναι κάτι καινούριο ως αξίωμα, είναι σίγουρα καινούριο όμως, αναφορικά με όσα πίστευαν αρκετοί εντός της Ε.Ε.
Η Ωδή της χαράς, συνεπήρε φαίνεται αρκετούς σε σχέση με μια παλιά αλλά διαχρονική φωνή. Αυτή του Εdward Carr ο οποίος στο μνημειώδες έργο του «Εικοσαετής Κρίση», ανέφερε μεταξύ άλλων πως «παρεξηγήσατε και παρερμηνεύσατε -(προς τους ιδεαλιστές, κύριος εκπρόσωπος των οποίων σε πολιτικό επίπεδο ήταν ο Woodrow Wilson)- την ανθρώπινη φύση και γι’ αυτό παρεξηγήσατε και τις διεθνείς σχέσεις». Ο Edward Carr, ήθελε να πει πως μια «ευχή», δεν μπορεί να συγχέεται με τη διεθνή πολιτική. Το ίδιο συμβαίνει και με κάθε σχέδιο που εκπονούν κράτη. Δεν υπακούει το πανέξυπνο ρητό του Walt Disney και το οποίο φαίνεται να επηρέασε βαθιά τη γερμανική πολιτική από το 1993 και μετά «If you can dream it, you can do it». Το ευκταίο, σπάνια βαδίζει παράλληλα με το εφικτό.
Στην Ευρώπη, επαναλάβαμε το ίδιο λάθος με αυτό που έγινε στα χρόνια του Μεσοπολέμου και έκανε την Κοινωνία Των Εθνών (πρόδρομο του ΟΗΕ) να ξεθωριάζει μπροστά στη γερμανική θέληση για επαναπροσδιορισμό της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Oι σχέσεις ΗΠΑ και Ε.Ε, δεν είναι εδώ και πολλά χρόνια αρμονικές. Ούτε στο ΝΑΤΟ, (Σύνοδος του Βουκουρεστίου) ούτε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, ούτε στο ΔΝΤ. Τι σχέση έχουν αυτά με το παρόν; Ό,τι σχέση έχει πάντα το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Η Γερμανία, είχε ένα σχέδιο, ή καλύτερα…όνειρο. Πιο ήταν αυτό;
Η Γερμανία που δεν έπαψε να βλέπει την Ευρώπη ως αυλή της
Η Γερμανία, χρωστά την ύπαρξή της στον Ψυχρό Πόλεμο. Από τη στιγμή που ΗΠΑ και ΕΣΣΔ συμφώνησαν πως… διαφωνούν για το μέλλον του κόσμου μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η όποια «κοινωνικοποίηση» της Γερμανίας, πέρασε σε δεύτερη μοίρα καθώς τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΣΣΔ, θεωρούσαν απαραίτητη γεωπολιτική συνθήκη τη Γερμανία. Ειδικά στο δυτικό κομμάτι, οι ΗΠΑ έκαναν ταχύρρυθμη εργασία πάνω στην οικονομική ανασυγκρότηση της Δυτ. Γερμανίας έτσι ώστε αυτή, να γίνει ο αναπτυξιακός πνεύμονας της Ευρώπης που όφειλε να ανασυγκροτηθεί. Η διόρθωση των λαθών βλέπετε, απαιτεί σκέψη και η σκέψη, χρόνο. Στον κόσμο του Ψυχρού Πολέμου, δεν υπήρχε αυτή η πολυτέλεια. Το «θαύμα Αντενάουερ» λοιπόν, δεν ήταν τόσο «γερμανικό», ούτε τόσο «θαύμα».
Από τη δεκαετία του 1980 και μετά, ο Ψυχρός Πόλεμος οδεύει προς μια ύφεση και φαίνονται σημάδια αποσύνθεσης της ΕΣΣΔ. Παρόλα αυτά, η ΕΟΚ, συνέχισε την λεγόμενη οικοδόμησή της. Η σταθερότητα που παρείχαν τα αμερικανικά στρατεύματα στη Γηραιά Ήπειρο και το free ride του ΝΑΤΟ στην άμυνα, κατέστησαν τους Ευρωπαίους να ασπαστούν πως θα είναι αειφόρος σταθερότητα, σε βαθμό που διακηρύξεις του Κοινοτικού Δικαίου κάνουν λόγο για «αειφόρο οικονομική ανάπτυξη», κάτι που βέβαια, είναι αδύνατο σε οικονομικό επίπεδο. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, έδωσε την ευκαιρία στη Γερμανία να κάνει χρήση εκείνης της αμερικανικής στήριξης που της δινόταν για τέσσερις περίπου δεκαετίες. Η εμβάθυνση και η διεύρυνση της Ε.Ε, έγιναν τα πρώτα χρόνια της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα, με τη συναπόφαση μεταξύ Ε.Ε και ΗΠΑ. Από το Μάαστριχτ και μετά όμως, η Γερμανία είχε ήδη δείξει πως θεωρεί την Ευρώπη και την Ε.Ε ως «δημιουργήματά της». Την Ε.Ε ως το οικονομικο-θεσμικό της όπλο και την γεωγραφική περιφέρεια της Ευρώπης, δική της αυλή.
Η προσπάθεια για «χειραφέτηση» από τον Ατλαντικό Ωκεανό και το μεταψυχροπολεμικό σχέδιο της Γερμανίας
Η Γερμανία, δεν μπορούσε να επανεξοπλιστεί. Ήδη από τη Συμφωνία στο Πότσδαμ, είχαν μπει οι θεμέλιοι λίθοι για τον έλεγχο της Γερμανίας. Η –ουσιαστικά- «καντονοποίηση» της γερμανικής επικράτειας σε σφαίρες επιρροής, πλήγωσε τους Γερμανούς περισσότερο και από την «Δημοκρατία της Βαϊμάρης». Η ανασφάλεια της Γερμανίας, από κάποια πιθανή αποχώρηση του ΝΑΤΟ από την Ευρώπη, την ανησυχούσε ιδιαιτέρως καθώς δεν μπορούσε να επανεξοπλιστεί. Αν δεν μπορούσε να επανεξοπλιστεί με συμβατικά ή/και πυρηνικά όπλα, τότε έπρεπε απλά, να ψάξει για άλλα όπλα.
Η Γερμανία, είναι μια εξόχως παραγωγική χώρα. Το «duty free» που της εξασφάλισε η Ενιαία Αγορά εντός της Ε.Ε, εξαργυρώθηκε με τη δημιουργία της ΟΝΕ. Ουσιαστικά, ήταν και η μόνη χώρα που μπορούσε να στηρίξει ένα νόμισμα σαν το ευρώ. Επίσης, η Γερμανία απέφυγε το μοιραίο λάθος -για άλλες ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης- της αποβιομηχανοποίησης. Μαζί με την Ιαπωνία και την Κίνα, έγινε το εργοστάσιο του κόσμου. Οι εξαγωγές εντός Ε.Ε, ήταν το ένα κομμάτι του πλάνου. Με την Ενιαία Αγορά, την ελευθερία κίνησης προσώπων, υπηρεσιών, κεφαλαίων και αγαθών, οι γερμανικές μεγάλες επιχειρήσεις, επικράτησαν πολύ εύκολα εντός της Ευρώπης. Για να μην κορεστεί η παραγωγή, η Γερμανία στόχευσε στις εξαγωγές σε τρίτες χώρες. Εκτός από τις ΗΠΑ, η Κίνα έμοιαζε να βρίσκεται σε μια εξαιρετική κατάσταση ζήτησης που μέχρι λίγο πριν τα χρηματιστηριακά κραχ, φαινόταν οτι μπορεί να δημιουργήσει και μια τεράστια (πληθυσμιακά) αστική τάξη η οποία θα μπορούσε να καταναλώνει ευρωπαϊκά προϊόντα (βιομηχανικά κυρίως), δηλαδή τα γερμανικά, που ήταν πιο ανταγωνιστικά.
Για να μπορέσει η Γερμανία να ικανοποιήσει τη ζήτηση χωρών όπως είναι η Κίνα και η Ινδία, δύο πράγματα όφειλε να κάνει α) να εξασφαλίσει φτηνό δανεισμό χρήματος και β) να εκμεταλλευτεί το ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα και το «duty free» της Ενιαίας Αγοράς της Ε.Ε, κάνοντας και τις άλλες χώρες να παράγουν μέσω των ενδοκοινοτικών Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (γερμανικής προέλευσης). Για να μπορούν να εξαχθούν τα προϊόντα και να είναι ανταγωνιστικά, όφειλαν να υποχωρήσουν οι τιμές τους, δηλαδή οι μισθοί, όφειλαν να μειωθούν. Οι δύο αυτές προϋποθέσεις που αναφέραμε καλύφθηκαν από μια χρυσή ευκαιρία, την οποία άρπαξε από τα μαλλιά η Γερμανία. Η ευκαιρίας, έχει 4 γράμματα: PIGS.
Αν οι χώρες (όπως η δική μας) είχαν τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα, τότε η βιώσιμη γερμανική οικονομία, μπορούσε κατά κάποιον τρόπο να «εγγυηθεί» γι’ αυτά τα χρέη. Έτσι, για να μην γίνει η κόλαση του Δάντη σε διεθνή κλίμακα (με την απότομη κατάρρευση της Ευρωζώνης) η Γερμανία δανειζόταν φθηνό χρήμα από τις αγορές. Η υψηλή ανεργία και η ύφεση των χωρών που είχαν να εξυπηρετήσουν προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, θα μπορούσαν να κοιτάξουν ελκυστικά τις μελλοντικές γερμανικές επενδύσεις, με αρκετά χαμηλότερους μισθούς.
Κάθε χώρα της Ε.Ε, έπρεπε να αφοσιωθεί σε ένα προϊόν και να αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα. Ο Νότος στην Ευρώπη για παράδειγμα, λόγω κλίματος, ευνοεί την αγροτική παραγωγή. Σύμφωνα με τη γερμανική αντίληψη και το γερμανικό σχέδιο όμως, δεν μπορούν να παράγουν 5-6 χώρες αγροτικά προϊόντα. Το μοντέλο αυτό, σε μια υπερβολή, είναι αυτό που ακολούθησε η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία. Μια οικονομία, οφείλει να στηρίζεται σε πολλά «πόδια», καθώς αν το ένα «πόδι» κατέρρεε, κατέρρεε μαζί και η οικονομία. Η Γερμανία, παράγει όμως περισσότερα είδη σε οριζόντια κλίμακα. Δε θα έχανε κανένα συγκριτικό πλεονέκτημα, ίσα –ίσα, θα είχε το απόλυτο. Όλοι, για έναν, αλλά όχι ένας…για όλους.
Ο αμερικανικός φόβος για τις γερμανικές κινήσεις
Με όρους καθημερινότητας, οι ΗΠΑ έθεσαν τη Γερμανία (κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου) ως «διαχειριστή» της περιφέρειας της Ευρώπης και όχι ως «ιδιοκτήτη». Η Γερμανία, διείδε πεδίον δόξης λαμπρό σε Κίνα και Ρωσία. Η ρωσική ενέργεια θα τροφοδοτούσε την Ε.Ε φθηνά και έτσι θα απαγκιστρωνόταν από τη Μέση Ανατολή και τους «εκβιασμούς» που τα κράτη της περιοχής κάνουν αλλά και από την αστάθεια της περιοχής. Για να κρατά τις τιμές της ενέργειας χαμηλές η Ρωσία, (ή έστω σταθερές και να μην κάνει ό,τι έκαναν τα μεσανατολικά κράτη) θα ζητούσε να έχει ρόλο στα όσα λαμβάνουν χώρα στην Ε.Ε. Κύριο μέλημα της Ρωσίας, η μη επέκταση του ΝΑΤΟ σε περιοχές που συνιστούν γεωγραφικό «μπαλκόνι» της αλλά και η απαγκίστρωση της Ε.Ε από τις ΗΠΑ. Φτηνή ενέργεια για μια χώρα παραγωγό όπως η Γερμανία, σημαίνει χαμηλό κόστος παραγωγής. Το χαμηλό κόστος παραγωγής, θα ευνοούσε τις μαζικές εξαγωγές στην Κίνα. Γερμανία, Ρωσία και Κίνα. Οι ΗΠΑ, δε χωρούσαν σε αυτό το σχέδιο.
Ένα σχέδιο που στηρίχθηκε στην πρόοδο αβέβαιων οικονομιών και η ματαίωσή του
Η κρίση της Ουκρανίας, φανέρωσε στη Γερμανία πως ένα σχέδιο όσο οργανωμένο και αν είναι, δε σημαίνει πως θα στεφθεί απαραίτητα με επιτυχία. Οι ΗΠΑ, είχαν για καιρό εκφράσει την ανησυχία τους για τις γερμανο-ρωσικές σχέσεις. Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ αλλά και η γεωπολιτική τους αντίληψη, έχει επηρεαστεί αρκετά από τον Χάλφορντ Μακίντερ. Ο «εφιάλτης» του Χάλφορντ Μακίντερ, ήταν η «ένωση» δύο ηπειρωτικών δυνάμεων στην Ευρασία. Της Γερμανίας και της Ρωσίας. Άλλωστε, μετά το Σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ Γερμανίας και ΕΣΣΔ, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έπαψαν οι Σύμμαχοι να χρησιμοποιούν τον κατευνασμό απέναντι στον Χίτλερ. Οι ΗΠΑ, δε βρίσκονται σε περίοδο παχέων αγελάδων. Χρειάζονται άμεσα να τονώσουν τις εξαγωγές τους, με άλλα λόγια, την εγχώρια παραγωγή τους. Άλλο Detroit, δεν μπορεί να συμβεί. Η οικονομική ισχύς των ΗΠΑ και κυρίως, ο έλεγχος των θεσμών με βάση τους οποίους διεξάγεται η διεθνής οικονομική δραστηριότητα, αποτελούν τα κλειδιά για την διατήρηση της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας στις διεθνείς υποθέσεις.
Έτσι, οι ΗΠΑ ζητούν από τη Γερμανία την άρση της λιτότητας στην Ευρώπη, με άλλα λόγια, να δαπανηθούν τα γερμανικά πλεονάσματα. Το ίδιο άλλωστε, ζητούν και από την Κίνα. Το γερμανικό σχέδιο, όσο ολοκληρωμένο και αν φαινόταν, ήταν που λέμε πολύ καλό για να είναι αληθινό. Στηρίχθηκε στην γραμμική πορεία (ανοδική) της ανάπτυξης στην Ασία και κυρίως στην Κίνα. Πιο πολύ ανησύχησε το Βερολίνο με τα όσα έγιναν 8-10 Ιουλίου 2015 στο χρηματιστήριο της Κίνας, παρά με το Grexit. Οι φόβοι για το Πεκίνο συνεχίζονται. Οι σχέσεις Ρωσίας και Γερμανίας, βρίσκονται στο επίπεδο κυρώσεων, η Ευρωζώνη παραμένει αβέβαιη. Το ζήτημα της Ελλάδας μονίμως εκκρεμές και σε όλα αυτά, προσθέστε το προσφυγικό-μεταναστευτικό, την εμφάνιση πυρήνων του ΙΚ στην Ευρώπη και την τρομοκρατία και το αν θα γίνει ή όχι Brexit.
Το τελευταίο Eurogroup, εκείνο που τελικά αποφάσισε συμφωνία για την Ελλάδα 12-13 Ιουλίου 2015, η Ευρώπη χωρίστηκε σε δύο μέτωπα. Η προσφυγική κρίση, τη χώρισε σε πολλαπλά. Σήμερα η Ε.Ε μοιάζει με μια περιοχή στην οποία φιλοξενείται το χάος και η Γερμανία, αναγκαστικά, ματαιώνει τα όποια σχέδια είχε θέσει. Η παρέμβαση των ΗΠΑ, -μέσω Γαλλίας και δευτερευόντως, Ιταλίας- έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο ελληνικό ζήτημα.
Οι ΗΠΑ χρειάζονται ξανά την Ε.Ε και αυτό το δείχνει και το ΤΤΙΡ και όσα σιγά-σιγά μπορούμε να δούμε γι’ αυτό. Στόχος των ΗΠΑ είναι να εισάγει η Ε.Ε προϊόντα από τις ΗΠΑ έτσι ώστε να αναθερμανθεί η αμερικανική παραγωγή. Η γεωπολιτική σημασία της Ευρώπης για την Ουάσιγκτον, παραμένει κεφαλαιώδης για τα αμερικανικά συμφέροντα. Ο φόβος των ΗΠΑ ότι η Γερμανία θα καταστεί αδιαμφισβήτητη δύναμη στην Ευρώπη, «αγοράζοντας» έτσι την πλήρη χειραφέτησή της από την Ουάσιγκτον, ήρθε να αυξηθεί όταν οι Αμερικανοί θεώρησαν πως η Γερμανία έχει συμφέροντα να καταστήσει στενότερες τις σχέσεις της με τη Ρωσία και παράλληλα, να ελέγξει και μεγάλο μέρος του διεθνούς χρηματο-πιστωτικού συστήματος.
Το ΤΤΙΡ, έρχεται πλέον μετά από τις αποκαλύψεις για τα όσα γίνονταν με την Volkswagen και τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία και τα Panama Papers. Από όσα γνωρίζουμε για το ΤΤΙΡ, η συμφωνία, αν θα γίνει θα γίνει κυρίως με αμερικανικούς όρους. Δε γνωρίζουμε ακόμη ποιες θα είναι οι επιπτώσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πόσο μάλλον πόσο και πώς θα επηρεάσει την Ελλάδα. Το μόνο σίγουρο, είναι πως η Γερμανία έχει από πέρυσι ξεκινήσει την «ματαίωση» των μεγαλεπήβολων σχεδίων της και οτι έβαλε δυστυχώς ξανά, μια Ήπειρο σε περιπέτειες.
ΥΓ: Ρίξτε μια ματιά στα όσα έγιναν με την Volkswagen και τους περιβαλλοντικούς όρους που φαίνεται οι Γερμανοί να παραβίασαν. Ακολούθως, διαβάστε όσα έχουν διαρρεύσει για το ΤΤΙΡ και ποιοι είναι (και αν υπάρχουν) οι περιβαλλοντικοί περιορισμοί. Αθροίστε τα.
