Η καινοτομία είναι καλύτερη από την αποτελεσματικότητα…
«Πιστεύω ότι ο καπιταλισμός έχει επιβιώσει μόνο εξαιτίας του ότι έχει αποδειχτεί μακράν πιο αποτελεσματικός από τυχόν υπάρχουσες εναλλακτικές μεθόδους», είπε ο Milton Friedman στον οικονομολόγο Randall E. Parker για το βιβλίο του Parker που βγήκε το 2002, Reflections on the Great Depression.
Αλλά νομίζω ότι η καινοτομία, και όχι η αποτελεσματικότητα, είναι το μεγαλύτερο ατού του καπιταλισμού. Δεν λέω ότι η ελεύθερη αγορά δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα αποτελεσματική και εφευρετική, αλλά όντως προσφέρει στους ανθρώπους ένα ισχυρό κίνητρο να εγκαταλείψουν το κυνήγι της αποτελεσματικότητας για χάρη της καινοτομίας.
Τι είναι η αποτελεσματικότητα;
Στην πιο απλή της μορφή, η οικονομική αποτελεσματικότητα σχετίζεται με δεδομένους σκοπούς και δεδομένα μέσα. Η οικονομική αποτελεσματικότητα απαιτεί να γνωρίζετε ποιος σκοπός, ανάμεσα σε όλους τους πιθανούς σκοπούς, είναι αυτός που αξίζει να κυνηγήσετε περισσότερο, κατά τη γνώμη σας, και ποια μέσα να χρησιμοποιήσετε για να πετύχετε αυτό τον σκοπό. Είστε αποτελεσματικοί όταν αποκτάτε τα περισσότερα δυνατά οφέλη από μια δραστηριότητα με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Είναι μια πραγματικά δύσκολη υπόθεση.
Το να είστε αναποτελεσματικοί, λοιπόν, σημαίνει ότι για έναν δεδομένο σκοπό, το όφελος που παίρνετε από αυτόν είναι μικρότερο από το κόστος των μέσων που χρησιμοποιείτε για να τον πετύχετε. Ή, όπως το θέτει ο σπουδαίος καθηγητής μου Israel Kirzner, αν θέλετε να πάτε στην άνω πόλη, μην παίρνετε το τρένο για την κάτω.
Τι είναι η καινοτομία;
Η καινοτομία σημαίνει να κάνετε κάτι σημαντικά καινούριο. Μπορεί να είναι η εκτέλεση μιας υπάρχουσας διαδικασίας με έναν ολοκαίνουργιο τρόπο, όπως το να είστε ο πρώτος σε μια πιάτσα ταξί που χρησιμοποιεί σύστημα πλοήγησης. Αλλιώς, η καινοτομία θα μπορούσε να σημαίνει ότι κάνετε κάτι που δεν το έχει κάνει κανείς άλλος πριν, όπως να χρησιμοποιήσετε την τεχνολογία των smartphones για να συνδέσετε αυτούς που έχουν αυτοκίνητα και ελεύθερο χρόνο με ανθρώπους που δεν έχουν αμάξια και πρέπει να πάνε κάπου επειγόντως, όπως στο Uber.
Η καινοτομία, εν αντιθέσει με την αποτελεσματικότητα, συνεπάγεται την ανακάλυψη νέων μέσων για την επίτευξη ενός δεδομένου σκοπού ή την ανακάλυψη ενός ολοκαίνουργιου. Και αντίθετα με την αποτελεσματικότητα, στην οποία ήδη γνωρίζετε όλους τους δυνατούς σκοπούς και τα δυνατά μέσα, η καινοτομία συμβαίνει μόνο όταν δεν γνωρίζετε όλα τα μέσα, όλους τους σκοπούς, ή και τα δύο.
Μερικές φορές λέμε λανθασμένα ότι κάποια είναι αποτελεσματική όταν ανακαλύπτει έναν νέο δρόμο για να πάει από το σπίτι της στη δουλειά. Αλλά αυτό δεν είναι αποτελεσματικότητα∙ είναι καινοτομία. Και ένας άνθρωπος που την αντιγράφει για να μειώσει τον χρόνο των μετακινήσεών του δεν είναι καινοτόμος –αλλά είναι αποτελεσματικός. Η διαφορά βασίζεται στο αν δημιουργείτε νέα γνώση.
Πού βρίσκεται η σύγκρουση;
Ξεκινώντας μια επιχείρηση που δεν έχει δοκιμαστεί στο παρελθόν περιλαμβάνει δοκιμή και πλάνη. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι δοκιμές, ανεξάρτητα από το πόσο καλά σχεδιασμένες είναι, αποδεικνύεται ότι περιέχουν λάθη. Τα λάθη μπορεί να βρίσκονται στα μέσα που χρησιμοποιείτε ή στον συγκεκριμένο σκοπό που επιδιώκετε.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, χρειάζονται αρκετές δοκιμές και πολλά, πολλά λάθη, πριν καταφέρετε ένα αποτέλεσμα που να έχει αρκετά υψηλή αξία και αρκετά χαμηλό κόστος για να κάνει την επιχείρηση κερδοφόρα. Είναι εκείνη η διαδικασία δοκιμής και πλάνης, πειραματισμού, ένα παράδειγμα οικονομικής αποτελεσματικότητας; Δεν είναι.
Αν ξεκινήσετε με μια ακριβή ιδέα σχετικά με την αξία ενός σκοπού και όλα τα πιθανά μέσα επίτευξής του, τότε δεν χρειάζεται να πειραματιστείτε. Ξοδεύοντας πρώτες ύλες σε δοκιμές και πλάνες θα ήταν σπατάλη. Είναι έπειτα ζήτημα εκτέλεσης, πράγμα που δεν είναι εύκολο, αλλά το πραγματικά βαρύ φορτίο στη διαδικασία της αγοράς, από την πλευρά και των παραγωγών και των καταναλωτών, σηκώνεται από τη δοκιμή νέων πραγμάτων –και τη συχνή αποτυχία.
Ο πειραματισμός είναι λίγο άτακτος και φαινομενικά δαπανηρός, είτε πρόκειται για τις επιστήμες ή για τις επιχειρήσεις. Τον κάνετε ακριβώς γιατί δεν είστε σίγουροι πώς να απαντήσετε σε μια συγκεκριμένη ερώτηση ή επειδή δεν είστε καν σίγουροι ποια είναι η σωστή ερώτηση. Υπάρχουν τόσο πολλές αποτυχίες. Αλλά σε έναν κόσμο όπου οι γνώσεις μας είναι ατελείς και στον οποίο ζούμε, τα περισσότερα από αυτά που πρέπει να κάνουμε στην καθημερινή ζωή είναι καινοτομίες –να ανακαλύψουμε κάτι που δεν γνωρίζαμε ότι δεν γνωρίζαμε- παρά να προσπαθούμε να είμαστε αποτελεσματικοί. Η προθυμία μας να αντιμετωπίσουμε την αποτυχία είναι ο μόνος τρόπος να κάνουμε ανακαλύψεις και να εισάγουμε καινοτομίες στον κόσμο.
Μιλώντας με αυστηρούς όρους, λοιπόν, αν θέλετε να καινοτομήσετε, είναι αναπόφευκτη η ακαταστασία και η ακαταστασία δεν είναι αποτελεσματική. Όμως, αν θέλετε να αυξήσετε την αποτελεσματικότητα, δεν μπορείτε να είστε χαώδεις. Η καινοτομία και η αποτελεσματικότητα συνήθως ανταλλάσσονται η μία υπέρ της άλλης, γιατί αν επικεντρώνεστε στο να κάνετε το ίδιο πράγμα ολοένα και καλύτερα, αφαιρείτε ενέργεια και χρόνο που θα αξιοποιούντο στην προσπάθεια να κάνετε κάτι καινούργιο.
Δυναμική αποτελεσματικότητα;
Κάποιοι προσπάθησαν να περιγράψουν αυτή τη διαδικασία της εφευρετικότητας με τον όρο «δυναμική αποτελεσματικότητα». Μπορεί να είναι μικροαντίρρηση πάνω στις λέξεις, αλλά πιστεύω ότι η προσπάθεια να σωθεί η έννοια της αποτελεσματικότητας με αυτόν τον τρόπο περισσότερο μπερδεύει παρά ξεκαθαρίζει. Ο συνδυασμός της αποτελεσματικότητας και της καινοτομίας αποτελεί παρεξήγηση της βασικής έννοιας καθεμίας από τις λέξεις.
Τι θα σήμαινε να καινοτομούμε αποτελεσματικά; Υποθέτω ότι θα σήμαινε κάτι όπως «καινοτομία με ελάχιστο κόστος». Αλλά πώς θα ήταν δυνατό να γνωρίζετε, πριν να έχετε όντως φτιάξει μια επιτυχημένη καινοτομία, αν το έχετε καταφέρει με το ελάχιστο δυνατό κόστος; Μπορεί να αναλογιστείτε και να πείτε «Κρίμα, δεν θα είχα κάνει τα πειράματα Α, Β, και Γ αν ήξερα ότι το Δ θα μου έδινε την απάντηση»! Αλλά ο μόνος τρόπος για να ξέρετε ότι το Δ είναι η σωστή απάντηση είναι να ανακαλύψετε πρώτα, μέσα από τον πειραματισμό και την αποτυχία, ότι τα Α, Β, και Γ ήταν οι λάθος απαντήσεις.
Η αποτελεσματικότητα και η καινοτομία παίρνουν την καλύτερη δυνατή θέση σε μια ελεύθερη αγορά. Αλλά τα μεγαλύτερα οφέλη για τους αγοραστές και τους πωλητές δεν προέρχονται από την αποτελεσματικότητα, αλλά από την καινοτομία.
