Του Ludwig von Mises*… Το νεανικό κίνημα ήταν μια ατελέσφορη και ανεπιτυχής επανάσταση της νεολαίας απέναντι στην απειλή της εξάπλωσης της γραφειοκρατίας. Ήταν καταδικασμένο γιατί δεν στράφηκε εναντίον της ρίζας του κακού, την τάση για την επέκταση του σοσιαλισμού. Στην πραγματικότητα, δεν ήταν τίποτα άλλο από μια συγκεχυμένη εκδήλωση ανησυχίας, χωρίς ξεκάθαρες ιδέες και συγκεκριμένα σχέδια. Οι επαναστατημένοι έφηβοι ήταν τόσο επηρεασμένοι από τις σοσιαλιστικές ιδέες ώστε πολύ απλά δεν ήξεραν τι ήθελαν.
Είναι φανερό ότι η νεολαία είναι το πρώτο θύμα της εξάπλωσης της γραφειοκρατίας. Οι νεαροί άντρες στερούνται κάθε ευκαιρίας να διαμορφώσουν τη ζωή τους. Για αυτούς δεν υπάρχει πλέον καμία ευκαιρία. Είναι στην πραγματικότητα «χαμένες γενιές» επειδή στερούνται το πολυτιμότερο δικαίωμα που έχει κάθε αναδυόμενη γενιά, το δικαίωμα να προσφέρουν κάτι καινούριο στην παλιά εργαλειοθήκη του πολιτισμού. Το σύνθημα Η ανθρωπότητα έχει φτάσει στο στάδιο ωρίμανσής της είναι η καταστροφή τους. Άραγε τι είναι οι νέοι άνθρωποι για τους οποίους δεν υπάρχει τίποτα να αλλάξουν και να βελτιώσουν; Τι συμβαίνει όταν η μόνη προοπτική τους είναι να ανελιχθούν σταδιακά από τα χαμηλότερα στρώματα της γραφειοκρατίας τηρώντας αυστηρά τους κανόνες που έχουν επιβληθεί από τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανώτερούς τους; Από την πλευρά τους, η επέκταση της γραφειοκρατίας σημαίνει την υποταγή των νεώτερων στην κυριαρχία των μεγαλύτερων. Αυτό σημαίνει την επιστροφή σε ένα είδος συστήματος καστών.
Η σύγκρουση των καστών και η πάλη των τάξεων
Ανάμεσα σε όλα τα έθνη και όλους τους πολιτισμούς –τις εποχές που προηγήθηκαν της ανόδου του σύγχρονου φιλελευθερισμού και του απόγονού του, του καπιταλισμού- η κοινωνία βασιζόταν στο κύρος. Το έθνος διαιρείτο σε κάστες. Υπήρχαν οι προνομιούχες κάστες όπως οι βασιλείς και οι αριστοκράτες, και κάστες που δεν ήταν τόσο ευνοημένες όπως οι υπηρέτες και οι δούλοι. Ένας άνδρας γεννιόταν σε μια συγκεκριμένη κάστα, παρέμενε σε αυτή σε όλη του τη ζωή, και μετέφερε την ταξική του κατάσταση στα παιδιά του. Αυτός που γεννιόταν σε μία από τις χαμηλότερες κάστες στερείτο για πάντα το δικαίωμα να φτάσει σε ένα από τα στάδια ζωής που απολάμβαναν οι προνομιούχοι. Ο φιλελευθερισμός και ο καπιταλισμός κατήργησαν όλες αυτές τις διακρίσεις και κατέστησε τους πάντες ίσους απέναντι στον νόμο. Ο καθένας πλέον ήταν ουσιαστικά ελεύθερος να διεκδικήσει οποιαδήποτε θέση στην κοινωνία.
Ο Μαρξισμός παρέχει μια διαφορετική ερμηνεία των επιτευγμάτων του φιλελευθερισμού. Το βασικό δόγμα του Καρλ Μαρξ είναι το αγεφύρωτο χάσμα των οικονομικών τάξεων. Η καπιταλιστική κοινωνία είναι διηρημένη σε τάξεις, των οποίων τα συμφέροντα είναι διαμετρικά αντίθετα. Κατά συνέπεια, η πάλη των τάξεων είναι αναπόφευκτη. Θα σταματήσει μόνο όταν καθιερωθεί η μελλοντική αταξική σοσιαλιστική κοινωνία.
Το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό αυτού του δόγματος είναι ότι δεν έχει αναλυθεί ποτέ ξεκάθαρα. Στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, τα παραδείγματα που χρησιμοποιούνται για την απεικόνιση της πάλης των τάξεων είναι παρμένα από τις συγκρούσεις μεταξύ καστών. Έπειτα ο Μαρξ προσθέτει ότι η σύγχρονη αστική κοινωνία έχει δημιουργήσει νέες τάξεις. Εν τούτοις, δεν εξήγησε ποτέ τι θεωρεί ως «τάξη» και τι είχε κατά νου όταν μιλούσε για τάξεις, την πάλη των τάξεων και των συνδυασμών των τάξεων με τις κάστες. Όλα του τα έργα στρέφονται γύρω από αυτούς τους ανερμήνευτους όρους. Αν και ακούραστος στην έκδοση βιβλίων και άρθρων γεμάτων με περίπλοκους ορισμούς και ερμηνείες που διυλίζουν τον κώνωπα, ο Μαρξ ποτέ δεν προσπάθησε να εξηγήσει με σαφή τρόπο ποιο είναι το χαρακτηριστικό μιας οικονομικής τάξης. Όταν πέθανε, 35 χρόνια μετά την έκδοση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, άφησε ανολοκλήρωτο το χειρόγραφο του τρίτου τόμου της πραγματείας του, Το Κεφάλαιο. Και διόλου τυχαία, το χειρόγραφο σταματάει ακριβώς στο σημείο όπου επρόκειτο να δοθεί η θεμελιώδης ιδέα ολόκληρης της φιλοσοφίας του. Ούτε ο Μαρξ, ούτε κανένας από τη σωρεία των Μαρξιστών συγγραφέων, μπόρεσε να μας πει τι είναι μια κοινωνική τάξη, και ειδικά το αν αυτές οι τάξεις διαδραματίζουν όντως στην κοινωνική δομή τον ρόλο που τους όριζε το δόγμα.
Βέβαια, από λογικής απόψεως επιτρέπεται να ταξινομούμε πράγματα βάσει ενός επιλεγμένου χαρακτηριστικού. Το ερώτημα είναι μόνο αν μια ταξινόμηση βάσει των επιλεγμένων χαρακτηριστικών είναι χρήσιμη για περαιτέρω έρευνα, για διασαφήνιση και ενίσχυση των γνώσεών μας. Κατά συνέπεια, το ζήτημα δεν είναι αν όντως υπάρχουν οι τάξεις του Μαρξ, αλλά αν όντως έχουν τη σημασία που τους αποδίδει ο Μαρξ. Ο Μαρξ δεν κατάφερε να δώσει έναν ξεκάθαρο ορισμό της έννοιας της κοινωνικής τάξης που είχε χρησιμοποιήσει σε όλα του τα έργα με έναν χαλαρό και αβέβαιο τρόπο, επειδή ένας ξεκάθαρος ορισμός θα ξεσκέπαζε τη ματαιότητα και την αναξιότητα της έννοιας αυτής να αντιμετωπίσει τα οικονομικά και τα κοινωνικά προβλήματα, και τον παραλογισμό της σύνδεσής της με τις κοινωνικές κάστες.
Το χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας κάστας είναι η ακαμψία. Οι κοινωνικές τάξεις, όπως ο Μαρξ τις απεικόνισε αποκαλώντας τους καπιταλιστές, τους επιχειρηματίες και τους μισθωτούς ως ξεχωριστές τάξεις, χαρακτηρίζονται από ευελιξία. Παρατηρείται μια αέναη αλλαγή στη σύνθεση των διάφορων τάξεων. Πού είναι οι απόγονοι αυτών που στην εποχή του Μαρξ ήταν επιχειρηματίες; Και πού ήταν οι πρόγονοι των επιχειρηματιών συγχρόνων του Μαρξ; Η πρόσβαση στους διάφορους σταθμούς της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας είναι ανοιχτή σε όλους. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τους Συγκλητικούς των Ηνωμένων Πολιτειών μια τάξη χωρίς να παραβαίνουμε τις αρχές της λογικής. Αλλά θα ήταν λάθος να τους συσχετίζουμε με μια κληρονομική αριστοκρατική κάστα, παρά το γεγονός ότι μπορεί κάποιοι από τους Συγκλητικούς να είναι απόγονοι Συγκλητικών παλαιότερων εποχών.
Έχει τονιστεί ήδη το γεγονός ότι οι ανώνυμες δυνάμεις που διέπουν την αγορά καθορίζουν συνέχεια εξ αρχής ποιος πρέπει να είναι επιχειρηματίας και ποιος πρέπει να είναι καπιταλιστής. Οι καταναλωτές ψηφίζουν ποιοι θα είναι αυτοί που θα τεθούν στις υψηλότερες θέσεις της οικονομικής δομής του έθνους.
Στον σοσιαλισμό, πλέον, δεν υπάρχουν επιχειρηματίες και καπιταλιστές. Με αυτή την έννοια, πιο συγκεκριμένα, αυτό που ονόμαζε τάξη ο Μαρξ δεν θα υπάρχει, είχε δίκιο να αποκαλεί τον σοσιαλισμό μια αταξική κοινωνία. Αλλά αυτό είναι μάταιο. Θα υπάρξουν άλλες διαφορές στις κοινωνικές λειτουργίες που μπορούμε να ονομάσουμε τάξεις με περισσότερη αιτιολόγηση από αυτή που παρέχει ο Μαρξ. Θα υπάρχουν αυτοί που δίνουν εντολές και αυτοί που δεσμεύονται να τις υπακούουν άνευ όρων∙ θα υπάρξουν αυτοί που οργανώνουν σχέδια και αυτοί που έχουν την αποστολή να τα εκτελούν.
Αρχιτέκτονες της μοίρας τους
Το μόνο που μετράει είναι το γεγονός ότι με τον καπιταλισμό ο καθένας μας είναι αρχιτέκτονας του δικού του μέλλοντος. Ένα αγόρι που είναι πρόθυμο να βελτιώσει τη δική του ζωή πρέπει να στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις και προσπάθειες. Η ψήφος των καταναλωτών κρίνει χωρίς να ενδιαφέρεται για τα άτομα καθαυτά. Τα επιτεύγματα του υποψηφίου λαμβάνονται υπ’ όψιν, και όχι το άτομό του. Οι δουλειές που εκτελούνται σωστά και οι υπηρεσίες που παρέχονται εγκαίρως είναι τα μόνα μέσα για την επιτυχία.
Αντίθετα, στον σοσιαλισμό ο αρχάριος πρέπει να ικανοποιήσει τους παλιότερους. Δεν τους αρέσουν οι νεοεισερχόμενοι που είναι υπερβολικά αποτελεσματικοί. (Ούτε στους επιχειρηματίες της παλιάς σχολής αρέσουν αυτοί∙ εν τούτοις, λόγω της κυριαρχίας των καταναλωτών, δεν μπορούν να αντισταθούν στον ανταγωνισμό.) Στη γραφειοκρατική μηχανή του σοσιαλισμού ο δρόμος για την προαγωγή δεν είναι τα επιτεύγματα, αλλά η εύνοια των ανωτέρων. Η νεολαία εξαρτάται εξ ολοκλήρου από την καλοσύνη των μεγαλύτερων. Η αναδυόμενη γενιά βρίσκεται στο έλεος των προκατόχων της.
Είναι ανώφελο να αρνούμαστε αυτή την πραγματικότητα. Δεν υπάρχουν Μαρξιστικές τάξεις μέσα σε μια σοσιαλιστική κοινωνία. Αλλά παρατηρείται μια αγεφύρωτη σύγκρουση μεταξύ των υποστηρικτών των Στάλιν και Χίτλερ και αυτών που είναι εναντίον τους. Και είναι απλά ανθρώπινο για έναν δικτάτορα να προτιμήσει εκείνους που μοιράζονται τις απόψεις του και επαινούν τα έργα του αντί για αυτούς που έχουν αντίθετη άποψη.
Είναι μάταιο ότι οι Ιταλοί Φασίστες όρισαν έναν ύμνο στη νεότητα ως τραγούδι για το κόμμα του και ότι οι Αυστριακοί σοσιαλιστές έμαθαν τα παιδιά να τραγουδούν «Είμαστε νέοι και αυτό είναι καλό». Δεν είναι καλό να μεγαλώνει κανείς υπό την κυριαρχία της γραφειοκρατίας. Το μόνο δικαίωμα που έχουν οι νέοι σε ένα τέτοιο σύστημα είναι να λειτουργούν ως πειθήνια, παθητικά και υπάκουα όργανα. Δεν υπάρχει χώρος για αναρχικούς καινοτόμους που έχουν τις δικές τους ιδέες.
Αυτό είναι κάτι παραπάνω από μια κρίση της νεολαίας. Είναι κρίση της προόδου και του πολιτισμού. Η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη όταν η νεολαία στερείται της ευκαιρίας να αναμορφώσει την κοινωνία σύμφωνα με τις αντιλήψεις της.
