Γραφει ο Γιαννης Παπαδοπουλος…Το 1934, μέσα στις μαύρες μέρες της Μεγάλης Σύνθλιψης μετά το κραχ του 1929, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ πέρασε μια νομοθεσία για την τόνωση της εξαγωγικής δραστηριότητας των αμερικανικών επιχειρήσεων μέσω της ίδρυσης μιας Τράπεζας Εξαγωγών-Εισαγωγών (Export-Import Bank, γνωστής και ως Ex-Im). Αυτός ο νέος ομοσπονδιακός χρηματοοικονομικός βραχίονας είχε ως καταστατικό σκοπό την προστασία των εξαγωγικών επιχειρήσεων από μια -πολύ πιθανή εκείνη την εποχή- πτώχευση των πελατών τους, καθώς και την καθοδήγησή τους για την ανεύρεση χρηματοδοτήσεων. Η ανάγκη οικονομικής ανάκαμψης ήταν τότε τόσο μεγάλη που κανείς σχεδόν δεν σκέφτηκε να αντιταχθεί στην τράπεζα αυτή λόγω “παραβίασης των αρχών της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς”.
Όμως αυτό που δεν συνέβη κατά τη διάρκεια των οκτώ δεκαετιών που μεσολάβησαν συνέβη φέτος το καλοκαίρι: οι Ρεπουμπλικανοί, οι οποίοι ελέγχουν πλέον το Κογκρέσο, δεν ανανέωσαν την άδεια λειτουργίας της Ex-Im μετά την 1η Ιουλίου 2015, με την αιτιολογία ότι μια ελεύθερη οικονομία που βασίζεται στο διεθνές εμπόριο δεν χρειάζεται τέτοιους μηχανισμούς προστατευτισμού γιατί έτσι τροφοδοτείται ένας “καπιταλισμός προνομιούχων επιχειρήσεων”. Φυσικά, πρόκειται για ακόμη ένα μπρα-ντε-φερ μεταξύ των Ρεπουμπλικανών, οι οποίοι έχουν σκληρύνει τη στάση τους, και ενός Δημοκρατικού προέδρου, περίπου ένα χρόνο πριν τις επόμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Ο ακραία οικονομικά φιλελεύθερος γερουσιαστής Rand Paul, ακολουθούμενος από μια πλειοψηφία των συναδέλφων του, δήλωσε ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να συνεχίσει να υπάρχει ένα εργαλείο κρατικού παρεμβατισμού που στρεβλώνει την αγορά, τη στιγμή που τα επιτόκια δανεισμού των επιχειρήσεων είναι εξαιρετικά ελκυστικά λόγω του ιστορικά χαμηλού κόστους του χρήματος.
Πρόκειται για ένα καθαρό οικονομικό ιδεολόγημα, αποκομμένο από την πραγματικότητα του διεθνούς εμπορίου. Αυτήν τη στιγμή, οι περισσότερες μεγάλες εμπορικές δυνάμεις στον κόσμο διαθέτουν κάποιας μορφής κρατική εγγύηση για τις εξαγωγικές τους επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, η Γερμανία και η Κίνα ακολουθούν μια εξαιρετικά επιθετική πολιτική κρατικών ενισχύσεων των εξαγωγέων τους χωρίς να τις εμποδίζει ούτε η ΕΕ ούτε ο ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου). Οι κύριοι επωφελούμενοι της Ex-Im στην Αμερική είναι ορισμένες απ’ τις πολυεθνικές εταιρείες με τη μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, όπως η Boeing και η General Electric (GE).
Αυτοί οι κολοσσοί μπορούν να ανοίγουν διεθνείς αγορές και να διεκδικούν δημόσιες προμήθειες ανά τον κόσμο ακριβώς επειδή επιβαρύνονται λιγότερο με ασφαλιστικά συμβόλαια έναντι πιθανής πτώχευσης των πελατών τους. Ήδη η GE, η οποία το 2013 είχε λάβει απ’ την Ex-Im εγγυήσεις ύψους 7,4 δισ. ευρώ για τις εξαγωγές της, ανακοίνωσε ότι δεν μπορεί να περιμένει να τερματιστεί η πολιτική αντιπαλότητα μεταξύ των Ρεπουμπλικανών και του Ομπάμα και θα προχωρήσει άμεσα σε μεταφορά αρκετών μονάδων παραγωγής σε ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες είναι πρόθυμες να υποδεχθούν και να υποστηρίξουν άμεσες ξένες επενδύσεις. Έτσι, και πολλές θέσεις εργασίας θα χαθούν και κεφαλαιουχικές επενδύσεις που έχουν γίνει στις ΗΠΑ θα απαξιωθούν λόγω μιας δογματικής οικονομιστικής αντίληψης laissez faire, laissez passer (“αφήστε την οικονομία μόνη της και θα αυτορυθμιστεί ακολουθώντας τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης”).
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο ισολογισμός της Ex-Im ήταν πλεονασματικός επειδή οι πτωχεύσεις έναντι των οποίων παρείχε εγγυήσεις ήταν πάρα πολύ σπάνιες. Με άλλα λόγια, η Ex-Im όχι μόνο δεν κόστιζε ούτε ένα σεντ στον αμερικανό φορολογούμενο πολίτη, αλλά τους απέδιδε και κέρδος λόγω των τόκων που εισέπραττε επί των εγγυήσεων που παρείχε. Το χειρότερο όμως για την οικονομία είναι πως πίσω από πολυεθνικούς κολοσσούς σαν την Boeing και την GE βρίσκεται ένα πολύ πυκνό πλέγμα χιλιάδων ΜΜΕ, οι οποίες ζουν απ’ τις υπεργολαβίες που παίρνουν απ’ τις μεγάλες εταιρείες και φυσικά δεν έχουν την ίδια δυνατότητα πρόσβασης σε φτηνά δανειακά κεφάλαια με τις τελευταίες. Απόδειξη ότι ο δογματικός οικονομικός φιλελευθερισμός προξενεί ζημιά σ’ αυτό ακριβώς που υποτίθεται ότι προασπίζεται, δηλαδή τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς.
