Αριστείδης Χατζής*…Αυτές τις ημέρες είχαμε ένα μικρό πολιτικό θρίλερ. Η κυβέρνηση και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, συγκρούστηκαν για τον έλεγχο μιας μικρής αμαρτωλής τράπεζας, της Τράπεζας Αττικής.
Γιατί είναι τόσο σημαντική μια τόσο μικρή Τράπεζα για την Κυβέρνηση;
Η ελληνική κυβέρνηση δεν ασκεί πλέον τον έλεγχο που παραδοσιακά ασκούσε στις μεγάλες τράπεζες, ακόμα και όταν αυτές είχαν αρχίσει να ιδιωτικοποιούνται. Πλέον το τραπεζικό σύστημα ελέγχεται και ρυθμίζεται (ευτυχώς!) από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (θυμίζω ότι ο Πρόεδρος της ΕΚΤ είναι ο Μάριο Ντράγκι). Και τι μπορεί να κάνει μια κυβέρνηση που χρειάζεται Τράπεζες για να μπορεί να τις χρησιμοποιεί για πολιτικούς λόγους, π.χ. να δίνει ευκολότερα δάνεια σε πολιτικούς της φίλους;
Μα τι φαντασία έχεις! Συμβαίνουν αυτά στην Ελλάδα;
Το έκαναν στο παρελθόν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις και απ’ ό,τι φαίνεται η σημερινή συνεχίζει ευλαβικά την παράδοση. Καταρχήν η ίδια η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα έχει δηλώσει ότι θέλει να διαμορφώσει ένα «παράλληλο τραπεζικό σύστημα» για να το χρησιμοποιεί για εθνικούς λόγους. Δηλαδή να έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει «εθνικά χρήσιμους κλάδους» της οικονομίας και γενικά να στηρίξει την εθνική παραγωγική ανασυγκρότηση. (Η συμβουλή μου: όταν ακούτε μια κυβέρνηση να αναφέρεται σε εθνικούς λόγους, να φοράτε πανοπλία).
Ευτυχώς για τις ελληνικές κυβερνήσεις και δυστυχώς για εμάς, υπάρχουν μικρές τράπεζες που δεν είναι συστημικές (δηλαδή σημαντικότατες για την εθνική μας οικονομία) και έτσι δεν ελέγχονται με τον ίδιο αυστηρό τρόπο από την ΕΚΤ. Μια από αυτές, η σημαντικότερη για την κυβέρνηση, είναι η Τράπεζα Αττικής. Οι μεγαλομέτοχοι της τράπεζας είναι μεγάλα ασφαλιστικά ταμεία (κυρίως το ΤΣΜΕΔΕ) που ελέγχονται από την κυβέρνηση. Να λοιπόν μια τράπεζα που μπορεί να βοηθήσει την εκάστοτε κυβέρνηση όταν υπάρχει ανάγκη! Η Τράπεζα Αττικής έχει αναλάβει αυτόν τον ρόλο επάξια τα τελευταία 15 χρόνια (τα χρόνια της Ευρωζώνης δηλαδή).
Ας πάρουμε ένα τυχαίο παράδειγμα για να καταλάβετε τι εννοώ. Σύμφωνα με τηνΗμερησία η Attica Bank έδωσε πρόσφατα δάνεια στον επιχειρηματία κ. Χρήστο Καλογρίτσα ύψους €126 εκ. Θυμίζω ότι ο κ. Καλογρίτσας είναι πολιτικός φίλος της κυβέρνησης και κουμπάρος του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων κ. Χρήστου Σπίρτζη. Θυμίζω επίσης ότι είναι από τους 4 που πήραν άδεια για τηλεοπτικό κανάλι υποσχόμενος ότι θα πληρώσει γι’ αυτήν €55 εκ. Την εγγυητική επιστολή που ήταν απαραίτητη για τον διαγωνισμό την έδωσε στον κ. Καλογρίτσα η Τράπεζα Αττικής. Όπως καταλαβαίνεται η ιστορία αυτή δίνει καλώς ή κακώς την εικόνα ότι η Τράπεζα Αττικής χρησιμοποιήθηκε, μεταξύ των άλλων, για να βρει τα χρήματα ο κ. Καλογρίτσας να αγοράσει την άδεια και να εξασφαλίσει έτσι η κυβέρνηση ένα ακόμα φιλικό τηλεοπτικό κανάλι. Αυτό τελικά δεν συνέβη, αφού ο κ. Καλογρίτσας αποσύρθηκε από την διεκδίκηση της τηλεοπτικής άδειας.
Σε όλα αυτά αντέδρασε ο Γιάννης Στουρνάρας.
Με ποιον τρόπο;
Έγιναν πολλά αλλά για να μην σας μπερδέψω και σας φάω το χρόνο, με δύο λόγια: Η Τράπεζα της Ελλάδος εμπόδισε την κυβέρνηση να επιλέξει τη διοίκηση της Τράπεζας Αττικής (ειδικά τον διευθύνοντα σύμβουλο), να βάλει δηλαδή δικούς της ανθρώπους, απαγόρευσε να δοθούν νέα δάνεια και έκανε επιπλέον και έναν έλεγχο για την περίοδο 2015-6 που κατέληξε σε μια έκθεση που παραδόθηκε στην Βουλή. Σύμφωνα με την έκθεση, επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ δόθηκαν μεγάλα δάνεια σε συγκεκριμένους επιχειρηματίες χωρίς να τηρηθούν οι διαδικασίες ελέγχου και οι τραπεζικοί κανόνες. Μάλιστα δόθηκαν τόσο μεγάλα δάνεια ακόμα και την περίοδο των πολύ αυστηρών κεφαλαιουχικών περιορισμών (capital controls). Με απλά λόγια: φαίνεται ότι δόθηκαν φθηνά δάνεια (με χαμηλότερα επιτόκια από εκείνα της αγοράς) σε επιχειρηματίες που η δυνατότητά τους να εγγυηθούν την αποπληρωμή είναι τουλάχιστον συζητήσιμη. Η Τράπεζα Αττικής όμως φαίνεται ότι δέχτηκε τις όχι και τόσο ασφαλείς εγγυήσεις τους.
Βέβαια δεν είναι η πρώτη κυβέρνηση που το κάνει. Μετά το 2000 έχει γίνει μεγάλο πάρτι με την «αμαρτωλή» Τράπεζα Αττικής. Την ίδια περίοδο αυξάνονταν οι αμοιβές των μελών της διοίκησής της και αρκετοί «έφαγαν ψωμάκι» προσφέροντας συμβουλευτικές υπηρεσίες. Στην αντεπίθεσή της η κυβέρνηση χρησιμοποίησε περίπου αυτό το επιχείρημα προς ΝΔ και ΠΑΣΟΚ: «Εσείς μη μιλάτε γιατί κάνατε χειρότερα.» Δεν αμφιβάλλει κανείς γι’ αυτό. Αλλά ικανοποιητική απάντηση για τα όσα συνέβησαν το 2015-6 δεν δόθηκε.
Το κυριότερο όμως (για την κυβέρνηση). Ο Στουρνάρας, έχοντας πίσω του την ΕΚΤ, υποστήριξε δικό του υποψήφιο για τη θέση του διευθύνοντα συμβούλου της Τράπεζας Αττικής, τον κ. Θεόδωρο Παντελάκη. Και νίκησε την κυβέρνηση κατά κράτος. Εξελέγη ο δικός του υποψήφιος αφού πρώτα βέβαια είχε επέλθει συμβιβασμός και μάλιστα στο υψηλότερο επίπεδο. Το περασμένο Σάββατο συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό και επικύρωσαν τον συμβιβασμό, άρα τη μεγάλη υποχώρηση της κυβέρνησης. Έτσι ενώ η κυβέρνηση θα έχει έναν δικό της άνθρωπο στη διοίκηση (τον κ. Παναγιώτη Ρουμελιώτη ως Πρόεδρο δίπλα στον κ. Παντελάκη) η Τράπεζα της Ελλάδος θα ελέγχει ασφυκτικά σχεδόν τα πάντα, κυρίως τα νέα δάνεια.
Η κυβέρνηση δεν έδωσε μάχη; Και αν έδωσε γιατί την έχασε;
Η κυβέρνηση κατηγορείται ότι έκανε κάτι τρομερά χοντροκομμένο. Καθώς εξελίσσονταν η σύγκρουση κυβέρνησης-Στουρνάρα η οικονομική αστυνομία και ο εισαγγελέας κατά της διαφθοράς εισέβαλε στο γραφείο της συζύγου του Γιάννη Στουρνάρα, της κας Νικολοπούλου. Βέβαια είναι γνωστό ότι η δικαιοσύνη στην Ελλάδα είναι ανεξάρτητη. Αλλά πολλοί ισχυρίζονται ότι αυτή η έφοδος δεν ήταν καθόλου τυχαία. Έτσι δημοσιογράφοι, πολιτικοί, ο Γιάννης Στουρνάρας και η σύζυγός του και βεβαίως η ΕΚΤ θεώρησαν ότι η κυβέρνηση «έστειλε» τον εισαγγελέα για να πιέσει και να εκβιάσει τον Έλληνα Κεντρικό Τραπεζίτη. Αλλά η έφοδος αυτή δεν φαίνεται να είχε κάποιο αποτέλεσμα, ενώ αντίθετα άφησε την κυβέρνηση εκτεθειμένη και αμήχανη. Έτσι η προσπάθεια της να πιέσει τον Στουρνάρα όχι μόνο δεν λειτούργησε αλλά κατέληξε σε ήττα της κυβέρνησης.
Και τι θα γίνει τώρα με την Attica Bank;
Δεν θα ελέγχεται από την κυβέρνηση, με τον τρόπο που η κυβέρνηση ήθελε να την ελέγχει. Άρα θα λειτουργεί οπωσδήποτε με πιο υγιή τρόπο. Τα δάνεια θα ελέγχονται από την Τράπεζα της Ελλάδας και τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της ΕΚΤ, άρα οι διάφοροι κουμπάροι θα δυσκολεύονται να βρουν πηγές χρηματοδότησης και οι κυβερνήσεις να κάνουν τραπεζικά ρουσφέτια. [Σημειώστε ότι η λέξη που επιλέγω είναι το «δύσκολο», ότι το «αδύνατο».]
Ναι αλλά εσένα δεν σε πειράζει ο «αφελληνισμός» των τραπεζών;
Θα ακούσετε πολλά τέτοια σπαρακτικά και πατριωτικά από τα παπαγαλάκια της κυβέρνησης, την ΕΡΤ κλπ. Όχι δεν με πειράζει. Προτιμώ να ελέγχεται το τραπεζικό μας σύστημα από την ΕΚΤ παρά από το διεφθαρμένο ελληνικό πολιτικό σύστημα που δεν έχει μάθει τίποτα και δεν έχει αλλάξει σε τίποτα. Αν δεν πειστήκατε από αυτήν την ιστορία, σας παραπέμπω στον Προφήτη του Αρκάς για τα περαιτέρω.
Και γιατί η κυβέρνηση θέλει τόσο πολύ να εξουδετερώσει τον Γιάννη Στουρνάρα (και γιατί δεν τα καταφέρνει);
Για δύο λόγους.
Καταρχήν γιατί ο Στουρνάρας κατέχει μια από τις ισχυρότερες θέσεις στην Ελλάδα. Στη θέση αυτή η κυβέρνηση θα ήθελε να τοποθετήσει ένα δικό της άτομο που θα ελέγχει απόλυτα. Η περίπτωση της Τράπεζας Αττικής είναι χαρακτηριστική. Το γεγονός ότι όχι μόνο δεν τα κατάφεραν αλλά χρειάστηκε να υποχωρήσουν και να συμβιβαστούν μαζί του είναι άλλη μια ένδειξη της δύναμης και της ανεξαρτησίας της Τράπεζας της Ελλάδας αλλά και του Γιάννη Στουρνάρα. Που, θυμίζω, έχει πίσω την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και γενικά τους «Θεσμούς».
Ο δεύτερος λόγος είναι πιο μικροκομματικός. Εδώ και πολύ καιρό το όνομα του Γιάννη Στουρνάρα συζητείται στους κόλπους της κεντροαριστεράς. Καθώς ο χώρος βρίσκεται υπό διάλυση από το 2012 και καθώς φαίνεται ότι πέραν του ΠΑΣΟΚ τα υπόλοιπα κόμματα και κινήσεις θα επιβιώσουν πολύ δύσκολα στις επόμενες πολωτικές εκλογές, κάποια σενάρια εμφανίζουν τον Γιάννη Στουρνάρα ως τον καταλληλότερο ηγέτη της ενοποίησης του χώρου μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά αυτόν τον χώρο τον διεκδικούν προφανώς και τα δύο μεγάλα κόμματα. Έτσι ο ΣΥΡΙΖΑ έλπιζε να πετύχει με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια: να ελέγξει την Τράπεζα Αττικής και να εξουδετερώσει τον Γιάννη Στουρνάρα, όχι μόνο διότι αποτελεί εμπόδιο αλλά και γιατί ίσως γίνει πολιτικά επικίνδυνος για τον ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά τελικά η κυβέρνηση κατάφερε μόνο να πυροβολήσει το πόδι της.
Και έληξε τώρα αυτή η ιστορία;
Τίποτα δεν έληξε. Η σύγκρουση κυβέρνησης-Στουρνάρα θα συνεχιστεί και οπωσδήποτε θα ενταθεί. Η προσπάθεια της κυβέρνησης για τη δημιουργία «παράλληλου τραπεζικού συστήματος θα συνεχιστεί γιατί συνδέεται με την πολιτική της επιβίωση.
Και οι κουμπάροι θα παραμείνουν παράγοντες της ελληνικής πολιτικής και οικονομικής ζωής, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων.
* Ο Αριστείδης Χατζής είναι Αν. Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
vice.com Eικονογράφηση: Ashley Goodall
