Προκαλώντας τον θεό…

Τον Απρίλιο του 2015 ξεκίνησε μια διαμάχη στον ακαδημαϊκό κόσμο με αφορμή ένα έγγραφο από Κινέζους επιστήμονες όπου αποκαλύπτουν τις προσπάθειες τους να τροποποιήσουν το DNA ενός ανθρώπινου εμβρύου.

Κορυφαίοι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι η αλλαγή της ανθρώπινης βλαστικής σειράς χωρίς να έχουν μελετηθεί οι πιθανές συνέπειες της, θα μπορούσε να έχει τρομακτικά αποτελέσματα.

Οι γενετιστές, παρ όλες τις καλές προθέσεις τους θα μπορούσαν να κάνουν τις λάθος αλλαγές στο DNA, δημιουργώντας επικίνδυνες μεταλλάξεις ίσως και οδυνηρό θάνατο. Όμως κάποιοι επιστήμονες και κάποιες χώρες με λιγότερο ευγενείς προθέσεις, θα μπορούσαν πάλι να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν μια φυλή υπερανθρωπών.

Το ανθρώπινο DNA, είναι απλώς ένας από τους πολλούς εμπορικούς στόχους που προκαλούν ηθικές ανησυχίες. Το DNA του κάθε οργανισμού – είτε είναι φυτό, είτε ζώο είτε βακτήριο- είναι πλέον στόχος της γενετικής τροποποίησης

Μπαίνουμε σε μια εποχή πειραματισμού συνθετικής βιολογίας που πρέπει να ανησυχεί όλους και αυτό προκύπτει λόγω της ανακάλυψης των CRISPRs (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats ή στα ελληνικά Τακτικές Συγκεντρώσεις Διάκενων σε Σύντομες Παλινδρομικές Επαναλήψεις.)

Τα CRISPRs ανακαλύφθηκαν από τους επιστήμονες μόλις πριν μερικά χρόνια και είναι στοιχεία ενός αρχαίου συστήματος που προστατεύει τα βακτήρια και άλλους μονοκύτταρους οργανισμούς από ιούς, προσδίδοντας τους ανοσία μέσω της ενσωμάτωσης γενετικών στοιχείων του ιού. Έχουν εξελιχθεί με την πάροδο εκατομμυρίων ετών, με σκοπό να μπορούν να τακτοποιούν κομμάτια από γενετικές πληροφορίες από το ένα γονιδίωμα, τοποθετώντας τα σε ένα άλλο.

Αυτή η βακτηριδιακή αντιική άμυνα, εμφανίζεται ως μια εκπληκτικά φθηνή, απλή και γρήγορη μορφή επεξεργασίας DNA οποιουδήποτε οργανισμού σε ένα εργαστήριο.

Μέχρι πρόσφατα, για την επεξεργασία του DNA ήταν απαραίτητο ένα εξελιγμένο εργαστήριο, χρόνια πειραμάτων και πολλές χιλιάδες δολάρια.

Η χρήση των CRISPRs όμως τα έχει αλλάξει όλα αυτά, αφού λειτουργούν με τη χρήση ενός ενζύμου Cas9, το οποίο μπαίνει σε μια συγκεκριμένη θέση ενός αντιγράφου του DNA. Στη συνέχεια της διαδικασίας, τα CRISPRs επεξεργάζονται το DNA είτε με την απομάκρυνση των ανεπιθύμητων αλληλουχιών είτε με την εισαγωγή ακολουθιών του ωφέλιμου φορτίου.

Τα CRISPRs χρησιμοποιούν ένα μόριο RNA ως πλοηγό για τον εντοπισμό ενός σημείου του DNA, οπότε για να δημιουργηθεί η δυνατότητα επεξεργασίας τύπου CRISPR σε ένα εργαστήριο, το μόνο που χρειάζεται είναι ένα μόριο RNA (που κοστίζει περίπου 10 δολάρια) και μερικά χημικά και ένζυμα (περίπου 30 δολάρια αν όχι λιγότερο).

Επειδή τα CRISPR είναι φθηνά και εύκολα στη χρήση, έχουν ανατρέψει και εκδημοκρατίσει την γενετική έρευνα. Εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες εργαστήρια πειραματίζονται με σχέδια επεξεργασίας των CRISPR. Αυτό έχει δημιουργήσει μεγάλο ανταγωνισμό μεταξύ των σημαντικότερων ερευνητικών ιδρυμάτων για να καταθέσουν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας της τεχνικής CRISPR.

Πολλά από τα χρήματα που δίνονται για ερευνητικούς σκοπούς, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά, πηγαίνουν σε πειράματα CRISPR. Εν τω μεταξύ, κάποιοι από τους κορυφαίους γενετιστές, ανάμεσα τους και ένας από τους προγραμματιστές της τεχνολογίας CRISPR, έχουν ζητήσει την νομική απαγόρευση των αλλαγών της ανθρώπινης βλαστικής σειράς, μέχρις ότου οι επιπτώσεις των αλλαγών του ανθρώπινου DNA μελετηθούν περαιτέρω και εφαρμοστούν οι διασφαλίσεις.

Η αλλαγή του ανθρώπινου DNA δημιουργεί για τους επιστήμονες και την ανθρωπότητα, μια τρομακτική ηθική γκρίζα ζώνη άλλα και ρεαλιστικούς κινδύνους. Από  τη μία πλευρά, για τα πολλά εκατομμύρια ανθρώπων που υποφέρουν από ασθένειες που οφείλονται σε γενετικές ανωμαλίες, οι έρευνες στα CRISPR θα μπορούσαν να επιφέρουν την εύρεση μιας θεραπείας για το πρόβλημά τους. Από την άλλη πλευρά, είναι πολύ επικίνδυνο το να αλλάξει η ανθρώπινη βλαστική σειρά χωρίς την τέλεια γνώση της λειτουργίας του DNA μας.

Αν και είναι συνηθισμένος πλέον ο προσδιορισμός της αλληλουχίας του ανθρώπινου DNA, οι επιστήμονες εξακολουθούν να δυσκολεύονται να καταλάβουν πώς τα διαφορετικά κομμάτια του ανθρώπινου γονιδιώματος συνδυάζονται και λειτουργούν μαζί.

Για παράδειγμα, μέχρι πρόσφατα οι επιστήμονες πίστευαν ότι ένα μεγάλο μέρος του γενετικού υλικού μας ήταν άχρηστο και δεν εξυπηρετούσε κανένα σκοπό και το αποκαλούσαν “σκουπίδι” του DNA. Τώρα, η έρευνα δείχνει ότι το “σκουπίδι” του DNA έχει  βασικό ρόλο στη ρύθμιση της γενετικής έκφρασης (ουσιαστικά ενεργοποιόντας και απεργοποιοντας διάφορα γονίδια), μία ρύθμιση η οποία είναι θεμελιώδους σημασίας για τις βιολογικές διαδικασίες που διέπουν το σώμα μας και το ενδοκρινικό μας σύστημα.

Τι θα συμβεί αν ένας καλοπροαίρετος ερευνητής αναπτύξει μια θεραπεία για μια από αυτές τις ασθένειες και την μοιραστεί με χιλιάδες πάσχοντες, προτού διαπιστώσει αν η θεραπεία είναι πολύ χειρότερη από την ασθένεια και αν οι παρενέργειες είναι επώδυνες ή ακόμα και θανατηφόρες και μεταδοτικές από άνθρωπο σε άνθρωπο;

Ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να προκύψει από καλή πρόθεση, αλλά στα χέρια ενός κακού βιοχάκερ αυτά τα ισχυρά και απλά εργαλεία θα ήταν αιτία ανησυχίας. Αν ένα πυρηνικό όπλο μπορεί να προκαλέσει τεράστια μακροχρόνια βλάβη, η απόλυτη βιολογική μηχανή καταστροφής είναι τα βακτήρια, λόγο της γρήγορης και αθόρυβης εξάπλωσής τους.

Κανείς δεν είναι έτοιμος για μια εποχή όπου η επεξεργασία του DNA είναι τόσο εύκολη όσο η επεξεργασία ενός εγγράφου Microsoft Word, άλλωστε ούτε οι κυβερνήσεις έχουν κανένα κανονισμό σχετικά με την επεξεργασία του ανθρώπινου DNA.

Οι ηθικές ανησυχίες δεν έχουν εκφραστεί πλήρως ακόμα και δεν υπάρχει κεντρική απογραφή διαχείρισης κινδύνου η οποία να έχει λίστα των εργαστηρίων και των ενεργειών που γίνονται με την μέθοδο CRISPR.

Σπάνια μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι η απαγόρευση της τεχνολογικής προόδου είναι η συνετή πορεία, αλλά το διακύβευμα στην περίπτωση της CRISPR είναι τόσο υψηλό, που η απαγόρευση μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος προστασίας της ανθρωπότητας. Μια τέτοια απαγόρευση όμως, θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο ίσο με μια παγκόσμια απαγόρευση της κλωνοποίησης ανθρώπων.

SingularityHub