Ακολουθεί η πλήρης μετάφραση της ανάλυσης του George Friedman, διευθυντή του Αμερικάνικου γεωπολιτικού think-tank Stratfor, χωρίς επιλεκτικές περικοπές και παραφράσεις:
Kανένας δεν μπορεί να δηλώνει έκπληκτος από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Οι Έλληνες ψήφισαν να απορρίψουν τις απαιτήσεις των Ευρωπαίων για περισσότερη λιτότητα ως το τίμημα για την παροχή ρευστότητας που θα επιτρέψει την λειτουργία των Ελληνικών τραπεζών.
Δεν πρέπει να εκπλήσσονται για τρεις λόγους:
1. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, κυβερνάει επειδή κατανόησε το “λαϊκό αίσθημα”.
2. Η απαξίωση και η περιφρόνηση με την οποία αντιμετωπίζεται η ελληνική κυβέρνηση από την ευρωπαϊκή ηγεσία, ερμηνεύθηκε από τους Έλληνες πολίτες ως περιφρόνηση και απαξίωση προς τους ίδιους και πως όποιος αντιμετωπίζεται με αυτό τον τρόπο δεν μπορεί να είναι τόσο κακός.
3. Οι Ευρωπαίοι δεν έχουν καταλάβει ότι κατόρθωσαν να φέρουν τους Έλληνες στο σημείο μηδέν: δεν έχουν πια τίποτα να χάσουν! Οι Έλληνες κλήθηκαν να επιλέξουν μεταξύ δύο μορφών καταστροφής. Μιας άμεσης αλλά με δυνατότητα ανάκαμψης και μιας μακροπρόθεσμης η οποία οδηγεί σε στραγγαλισμό χωρίς διέξοδο.
Η λανθάνουσα αιτιολόγηση των Ευρωπαίων
Όπως το ΔΝΤ αναγνωρίζει (κρατώντας παράλληλα μια σκληρή στάση κατά της Ελλάδας), οι Έλληνες δεν μπορούν να αποπληρώσουν τα δάνεια τους ή να ξεφύγουν από τον οικονομικό εφιάλτη, χωρίς μια σημαντική αναδιάρθρωση του χρέους, με μερική διαγραφή του και την εξεύρεση λύσης με βάθος δεκαετιών. Το ΔΝΤ ξεκαθάρισε ότι τα νέα μέτρα λιτότητας δεν οδηγούν πουθενά παρά μόνο στην επιβολή ασήκωτου φορτίου στους Έλληνες, που θα καθυστερήσει την ανάκαμψη και την αποπληρωμή του χρέους.
Οι Έλληνες όλα αυτά τα έχουν πια κατανοήσει. Αυτό που ήταν πασιφανές είναι ότι χωρίς αναδιάρθρωση του χρέους, αναπόφευκτα θα υπάρξει χρεοκοπία, αν όχι τώρα, κάποια στιγμή στο μέλλον. Η επικέντρωση στις συντάξεις έκανε τους Ευρωπαίους να εμφανιστούν σκληροί, αλλά ήταν στην πραγματικότητα μια επιπολαιότητα. Όλα τα μέτρα λιτότητας που απαιτούσαν, δεν θα έφερναν αρκετά χρήματα για την αποπληρωμή του χρέους χωρίς αναδιάρθρωση. Κάποια στιγμή η Ελλάδα θα χρεοκοπούσε ή το χρέος θα αναδιαρθρωνόταν.
Δεδομένου ότι οι ηγέτες της Ευρώπης δεν είναι ηλίθιοι, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το παιχνίδι που έπαιξαν. Ήξεραν πολύ καλά ότι τα μέτρα λιτότητας ήταν άσχετα και επιζήμια για την αποπληρωμή του χρέους. Επέμειναν σε αυτή τη “λύση” αυτή τη στιγμή, επειδή πίστευαν ότι θα κερδίσουν και ήταν σημαντικό για αυτούς να πιέσουν την Ελλάδα να συνθηκολογήσει, για πολλούς λόγους.
Καμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν είναι σε τόσο άσχημη κατάσταση όσο η Ελλάδα. Ωστόσο, ορισμένες χώρες της ΕΕ, ιδίως στη νότια Ευρώπη, έχουν μεγάλο βάρος χρέους που θα ήθελαν να επαναδιαπραγματευθούν. Εμφανίζονται να είναι σε καλύτερη κατάσταση από την Ελλάδα φέτος, αλλά έχουν σταθερά υψηλή ανεργία -για παράδειγμα, το 22,5% στην Ισπανία το Μάιο- και δύο πράγματα παραμένουν θολά:
1- Σε τι κατάσταση θα βρίσκονται αυτές οι χώρες τον επόμενο χρόνο;
2- Ποιες κυβερνήσεις θα είναι στην εξουσία και ποιές θα είναι οι θέσεις τους;
Η Ελλάδα αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 2% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ιταλία και η Ισπανία είναι πολύ πιο σημαντικές. Το πρόβλημα με την αναδιάρθρωση του χρέους είναι πως όταν γίνει για μια χώρα, θα τη θέλουν και οι άλλες. Η ΕΕ δεν ήθελε να δημιουργήσει προηγούμενο για μελλοντικές κρίσεις με αντιευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Στην Ελλάδα, οι ηγέτες της Ευρώπης έχουν μια κρίση και μια εχθρική κυβέρνηση. Είναι το τέλειο μέρος για να δώσουν μάχη -νόμιζαν. Εμφανίστηκαν άκαμπτοι σχετικά με την αναδιάρθρωση του χρέους, απαιτώντας αυξημένα μέτρα λιτότητας σε μια χώρα όπου η ανεργία ξεπέρασε το 25% και η ανεργία των νέων είναι πάνω από 50%.
Η στρατηγική της ΕΕ στο παρελθόν ήταν ψυχολογική: επένδυσε στον φόβο για το τι μπορεί να σημαίνει χρεοκοπία, έσπειρε τον φόβο για τις συνέπειες της αποχώρησης από την ευρωζώνη, με το επιχείρημα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε τη δυνατότητα να προβεί σε παραχωρήσεις.
Στο παρελθόν, η στρατηγική της ΕΕ είχε να κάνει με συμφωνίες, που ποτέ δεν πίστευαν ότι οι Έλληνες θα ήταν σε θέση να τηρήσουν, απλά για να κρύψουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Οι ηγέτες της Ευρώπης απαιτούσαν μέτρα λιτότητας, που συνδέονταν με την αναβολή της αποπληρωμής. Περίμεναν την Ελλάδα να συνεχίζει να παίζει το παιχνίδι. Δεν είχαν συνειδητοποιήσει, για κάποιο λόγο, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ερχόμενος στην εξουσία είχε δώσει την υπόσχεση να τελειώσει το παιχνίδι. Νόμιζαν ότι υπό πίεση θα υποχωρούσε.
Αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούσε να το κάνει, όχι μόνο για πολιτικούς λόγους. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ προδώσει την προεκλογική υπόσχεση του, όπως η ευρωπαϊκή ηγεσία ήταν βέβαιη ότι θα κάνει, το κόμμα θα διασπαστεί και ένα νέο αντι-ευρωπαϊκό κόμμα θα σχηματιστεί στην Ελλάδα. Αλλά και σε ένα βαθύτερο επίπεδο, οι Έλληνες απλά δεν μπορούσαν να δώσουν περισσότερα. Με την οικονομία τους διαμελισμένη και την Ευρώπη να επιμένει πως η λιτότητα και όχι η οικονομική ανάδραση είναι η λύση, οι Έλληνες έφτασαν κοντά στο να πιστέψουν ότι μια χρεοκοπία, με την επακόλουθη βραχύβια κρίση αξίζει το τίμημα.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν υπολόγισαν σωστά. Νόμιζαν ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι πιο ευέλικτη και ήθελαν να επιδείξουν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα που θα μπορούσε να εξετάσει ένα παρόμοιο ελιγμό στο μέλλον, ποιο θα είναι το κόστος. Οι Ευρωπαίοι φοβούμενοι τον κίνδυνο του συμβιβασμού με τους Έλληνες, δημιούργησαν μια πιο επικίνδυνη κατάσταση για τον εαυτό τους.
Νέες απειλές για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Πρώτα, με την αντιμετώπιση της Ελλάδας, η Ευρωπαϊκή Ένωση απέδειξε -ιδιαίτερα στα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα- πως πρόκειται απλώς για μια κατα-συνθήκη ένωση και σε καμία περίπτωση για συνομοσπονδία, χωρίς να γίνεται ούτε λόγος για ομοσπονδία. Η Ευρώπη ήταν μια ένωση, όσο κανένα μέλος της δεν διολίσθαινε σε προβλήματα. Όπως έχουμε ξαναπεί, οι Έλληνες ήταν ανεύθυνοι που δανείστηκαν τόσα πολλά. Αλλά οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι ήταν ανεύθυνοι που τους τα δάνεισαν. Πράγματι, οι τράπεζες που δάνεισαν τα χρήματα ήξεραν πολύ καλά την κατάσταση που βρισκόταν η Ελλάδα. Η άποψη ότι οι Έλληνες έριξαν στάχτη στα μάτια των τραπεζιτών και πήραν δάνεια είναι ανοησία. Οι τραπεζίτες ήθελαν να δώσουν τα δάνεια επειδή έβγαζαν χρήματα απ΄ αυτά. Οι θεσμοί που εξαγόρασαν τα δάνεια, διέσωσαν αυτούς που τα έδωσαν. Όσο για τους Έλληνες, δεν ήταν ούτε ο λαός, ούτε η τωρινή κυβέρνηση που δανείστηκε τα χρήματα. Έτσι, αυτή η ιστορία θα βοηθήσει τα κόμματα όπως το Podemos στην Ισπανία και το UKIP στην Αγγλία να αναπτύξουν τα επιχειρήματα τους κατά της ΕΕ. Η ΕΕ εμφανίζεται ως προστάτιδα αυτών που δάνεισαν τα χρήματα και τιμωρός αυτός που δεν τα δανείστηκαν.
Δεύτερο, οι Ευρωπαίοι τώρα πρέπει να συνεχίσουν το παιχνίδι μαζεύοντας τις κριτικές που περιγράψαμε ή να προβούν σε υποχωρήσεις που δεν προσέφεραν πριν από το δημοψήφισμα. Η πρώτη επιλογή θα έδειχνε πως η ΕΕ είναι πιθανός εχθρός για τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα, ενώ η δεύτερη θα της κόστιζε στις διαπραγματεύσεις με τους υπόλοιπους που θα ακολουθήσουν. Είναι πιθανό οι Ευρωπαίοι να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα, αλλά από αποδυναμωμένη θέση. Οι Έλληνες ψηφοφόροι, στην ουσία “είδαν” την μπλόφα τους.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες οδήγησαν τους εαυτούς τους σ΄αυτή τη θέση. Από τη μία δεν φαντάζονταν μια Ελληνική κυβέρνηση που δεν θα υποκύψει στην ΕΕ, τη Γερμανία και άλλους. Από την άλλη δεν φαντάζονταν πως οι Έλληνες δεν θα καταλάβαιναν τι θα σημαίνει γι΄αυτούς μια χρεοκοπία.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν πήραν στα σοβαρά τους υπολογισμούς των Ελλήνων. Για τους Έλληνες τα ζητήματα ήταν δύο. Το ένα ήταν πως θα είχαν περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν τη συμφωνία που χρειάζονται. Δεν ήταν ικετεύοντας τους Ευρωπαίους, αλλά πείθοντας τους πως είναι έτοιμοι να φύγουν – μια τακτική γνωστή στους εμπόρους της Ανατολικής Μεσογείου. Το δεύτερο, όπως κάθε έμπορας γνωρίζει, είναι αναγκαίο πράγματι να είσαι έτοιμος να φύγεις και όχι απλά να μπλοφάρεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ πολιτεύτηκε με την ιδέα πως η Ελλάδα δεν θα έφευγε από την Ευρωζώνη, αλλά θα χρησιμοποιούσε την ψήφο του “όχι” στο δημοψήφισμα για να διαπραγματευθεί μια καλύτερη συμφωνία με τους ηγέτες της ΕΕ. Όπως και να έχει, όλες οι πολιτικές καμπάνιες εξαρτώνται απο γεωπολιτικές πραγματικότητες και ο ΣΥΡΙΖΑ χρειαζόταν όλες τις επιλογές στο τραπέζι.
Η ηγεσία της ΕΕ ήταν πεπεισμένη πως οι Έλληνες μπλοφάρουν, ενώ οι Έλληνες γνώριζαν πως με τόσο μεγάλο διακύβευμα, δεν τους παίρνει για μπλόφα. Αλλά οι Έλληνες ήξεραν επίσης, παρακολουθώντας άλλες χώρες, πως ενώ η χρεοκοπία θα προκαλούσε μεγάλη ασφυξία ρευστότητας βραχυπρόθεσμα, με ελέγχους κεφαλαίων και καινούριο νόμισμα υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, θα μπορούσαν να ξεπεράσουν την κρίση πριν ξεθυμάνει το μαχητικό αίσθημα. Πολλές χώρες βγαίνουν πιο ισχυροποιημένες από σύντομες και έντονες κρίσεις, από ότι από περιόδους ηρεμίας. Οι Έλληνες απώθησαν μια Ιταλική εισβολή, τον Οκτώβριο του 1940 και οι Γερμανοί δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν την κατάκτησή τους μέχρι το Μάιο του 1941. Δεν έχω ιδέα για το αν θα μπορέσει να υπάρξει ανάλογη συσπείρωση σήμερα, αλλά η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι πρόθυμη να βάλει το στοίχημα.
Οι επιλογές της Ελλάδας σε περίπτωση Grexit
Αν η Ελλάδα αποχωρήσει από την ΕΕ, θα έχει ασήμαντες επιπτώσεις στο ευρώ. Υπάρχουν κάποιοι που νομίζουν πως αυτό θα φέρει την καταστροφή του ευρώ, αλλά δεν βλέπω γιατί. Αυτό που θα είναι επικίνδυνο, είναι η έξοδος από το ευρώ και η επιβίωση, αν όχι η ανάπτυξη. Οι Έλληνες είναι προς το παρών προσκολλημένοι στην ΕΕ ως πηγή χρηματοδότησης και υπάρχει μια υπόθεση πως θα αποκοπούν από τις διεθνείς χρηματαγορές αν χρεοκοπήσουν. Αυτό όμως δεν είναι καθόλου σίγουρο.
Η Ελλάδα έχει τρεις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης. Η πρώτη είναι η Ρωσία. Οι Έλληνες και οι Ρώσοι είχαν μια σχέση που πηγαίνει πίσω στο 1970 τουλάχιστον. Ήταν αρκετά ενοχλητικό για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Τώρα οι Ρώσοι ψάχνουν για κάποιο μοχλό πίεσης εναντίον των Ευρωπαίων και των Αμερικανών. Οι Ρώσοι περνούν δύσκολες στιγμές, αλλά όχι τόσο όσο πριν από μερικούς μήνες και η Ελλάδα μπορεί να είναι ένα στρατηγικό έπαθλο. Οι Έλληνες και οι Ρώσοι έχουν μιλήσει και τα αποτελέσματα των συνομιλιών είναι θολά. Οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) έχουν σύνοδο κορυφής στη Ρωσία, και οι Έλληνες συμμετέχουν ως παρατηρητές – πιθανώς αναμένοντας κάποιου είδους συμφωνία. Δημοσίως, η Ρωσία έχει δηλώσει ότι δεν θα δώσει άμεσα δάνειο προς την Ελλάδα, αλλά θα επωφεληθούν από την κρίση για να αποκτήσουν περιουσιακά στοιχεία στην Ελλάδα και μια δέσμευση για τον νέο αγωγό Turkish Stream. Πάντως, η διάσωση της Ελλάδας θα έδινε την ευκαιρία στην Ρωσία να μπει σφήνα στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ και να πάρει επιβεβαίωση κάπου πέρα από την Ουκρανία. Στην Κεντρική Ευρώπη, υπάρχει η άποψη πως η Ελλάδα και η Ρωσία είχαν μια κατανόηση για μια πιθανή διάσωση, κάτι που θα μπορούσε να δικαιολογήσει το “νταηλίκι” στην συμπεριφορά των Ελλήνων.
Μια άλλη, αν και λιγότερο πιθανή, πηγή χρηματοδότησης για την Ελλάδα είναι η Κίνα και ορισμένοι από τους εταίρους της. Οι Κινέζοι προσπαθούν να γίνουν μια πραγματική παγκόσμια δύναμη, χωρίς διεθνή στρατιωτική παρουσία και με ασθμαίνουσα οικονομία. Εργάζονται μόνοι ή με άλλους για να βοηθήσουν τους Έλληνες, αποκτώντας στα σίγουρα περιφερειακή επιρροή με σχετικά χαμηλό κόστος – μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια. Ωστόσο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί πολιτικό κόστος από την κόντρα με την υπόλοιπη ΕΕ, κάνοντας την Κινέζικη βοήθεια λιγότερο πιθανή.
Τέλος, υπάρχουν και Αμερικανικά hedge funds και εταιρείες private equity. Είναι πλούσια σε μετρητά, λόγω κεφαλαίων ευρωπαϊκών, κινεζικών αλλά και από τη Μέση Ανατολή που ψάχνουν ασφαλή τοποθέτηση ενώ δανείζονται με κόστος κοντά στο μηδέν. Πολλοί από αυτούς έχουν αναλάβει πολύ μεγαλύτερα ρίσκα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ πιθανότατα δεν θα σταθεί εμπόδιο σ΄ αυτές τις προσπάθειες, καθώς ανησυχεί για την αύξηση της Ρωσικής ή Κινεζικής επιρροής -και στόλων- στην Ανατολική Μεσόγειο.
Μετά την αποτίναξη του ζυγού του χρέους προς την Ευρώπη και αφού αντεπεξέλθει στους πολύ δύσκολους μήνες μετά τη χρεοκοπία, η Ελλάδα θα είναι μια γνήσια ενδιαφέρουσα επενδυτική ευκαιρία. Μάθαμε από την Αργεντινή πως όταν χρεοκοπεί μια χώρα, δεν δημιουργείται γύρω της κανένα τοίχος. Η Ελλάδα έχει αξία και χωρίς το χρέος είναι μια ελκυστική επενδυτική ευκαιρία, αν και υψηλού ρίσκου.
Οι Ευρωπαίοι λοιπόν, οδήγησαν εαυτούς στην γωνία που δεν ήθελαν. Αν παραμείνουν στη θέση τους, ανοίγουν την πόρτα στην ιδέα πως υπάρχει ζωή και μετά την ΕΕ και αυτό είναι η μοναδική ιδέα που οι ηγέτες της δεν θέλουν να επαληθευτεί. Έτσι, είναι πολύ πιθανό πως οι Ευρωπαίοι αφού πείστηκαν πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι διατεθειμένος να υποκύψει στις Ευρωπαϊκές προσταγές, θα διαπραγματευτούν μια συμφωνία που η Ελλάδα μπορεί να αποδεχθεί. Αλλά τότε, αυτό θα είναι ακόμα ένα προηγούμενο που η ΕΕ ήθελε να αποφύγει.
Πίσω από όλα αυτά, οι Γερμανοί σκέφτονται το μέλλον της ΕΕ. Είναι λιγότερο απασχολημένοι με το ευρώ ή το Ελληνικό χρέος, απ΄ όσο με την ζώνη ελευθέρου εμπορίου που απορροφά το μεγαλύτερο μέρος από τις ογκώδεις εξαγωγές τους. Με ελέγχους κεφαλαίων και υπό χρεοκοπία, η Ελλάδα είναι μόλις μια μικρή αγορά που χάνουν. Το τελευταίο που θέλουν, είναι να διαδοθεί αυτό ή να υποχρεωθεί η Γερμανία να πληρώσει για το προνόμιο να τη διασώσει. Σε πολλά σημεία, η προσοχή μας πρέπει να στραφεί από την Ελλάδα στη Γερμανία. Είναι στην καρδιά της ηγεσίας της ΕΕ και αυτή θα πάρει την επόμενη απόφαση – όχι για το καλό της Ένωσης, αλλά για το δικό της καλό, καθώς έχει στριμωχθεί στην ίδια γωνιά με την υπόλοιπη ΕΕ.
STRATFOR
