Μια τυπική παραδοχή της τεχνολογικής προόδου είναι ότι οι νέες καινοτομίες γεννιούνται στο μυαλό μας και εμείς οι άνθρωποι επιλέγουμε ποιες από αυτές θα χρησιμοποιούμε. Φανταζόμαστε πράγματα, τα θέλουμε, τα δημιουργούμε, και επαναλαμβάνουμε.
Υποθέτουμε ότι οι εγκέφαλοί μας είναι το κέντρο του σύμπαντος της καινοτομίας.
Αλλά ακριβώς όπως το ηλιοκεντρικό μοντέλο του Κοπέρνικου για το ηλιακό σύστημα μας δίδαξε πόσο ασήμαντη είναι πραγρματικά η θέση μας στο σύμπαν, μια νέα κατηγορία τεχνο-φιλοσοφίας ανατρέπει την κατανόησή μας για την τεχνολογική καινοτομία.
Η Σούζαν Μπλάκμορ, συγγραφέας του βιβλίου “Η μηχανή της μίμησης,” έχει περάσει μια σταδιοδρομία μελετώντας την ιδέα ότι η δαρβινική αρχή της φυσικής επιλογής μπορεί να εξηγήσει ποιες ιδέες (πεποιθήσεις και πρότυπα συμπεριφοράς) περνούν από τον ένα εγκέφαλο στο άλλο. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν με την ικανότητα να μιμούνται ο ένας τον άλλον, γίναμε το κορυφαίο είδος του πλανήτη στην ανταλλαγή ιδεών όπως και γονιδίων.
Δεδομένου ότι υπάρχουν πολύ περισσότερες ιδέες από τα ανθρώπινα μυαλά που μπορούν να τις μεταφέρουν, οι ιδέες ανταγωνίζονται για την προσοχή μας και μόνο εκείνες που επιλέγονται από τον περιορισμένο χώρο του εγκεφάλου μας αντιγράφονται και διαμοιράζονται. Η “εγωιστική” δαρβινική αρχή στην αντιγραφή, έχει διαμορφώσει την ίδια την κουλτούρα των ιδεών που διέπουν την ανθρωπότητα.
Οι ιδέες είναι η ίδια η βάση της καινοτομίας και οι πρώτες ύλες της πολιτιστικής και της τεχνολογικής προόδου. Νέα είδη μουσικής, καλύτερες μέθοδοι κατασκευής αυτοκινήτων και νέες γλώσσες προγραμματισμού, είναι ιδέες που μπορούν τώρα να διαδίδονται σε όλη την υφήλιο. Κατά την άποψη της Μπλάκμορ, οι άνθρωποι είναι απλά φορείς της ανταλλαγής και αναπαραγωγής των ιδεών. Είμαστε οι μηχανές της μίμησης, που τώρα κυριαρχούμε στον πλανήτη μας.
Σε ένα αμφιλεγόμενο άρθρο της στους New York Times, η Μπλάκμορ περιγράφει ότι είμαστε μάρτυρες της ανόδου ενός εντελώς νέου συστήματος, το οποίο αποκαλεί “τεχνολογική μίμηση”. “Τώρα οι ιδέες είναι ψηφιακές πληροφορίες, που αποθηκεύονται, αντιγράφονται, τροποποιούνται και επιλέγονται από τις μηχανές.” Γράφει η Μπλάκμορ.
Κάνει παραπομπή σε νέους αλγορίθμους υπολογιστών που ανασυντάσσουν παλιά κείμενα για τη δημιουργία νέας ποίησης και δοκιμίων. Το διαδίκτυο έμεινε έκπληκτο πρόσφατα από τους “ονειροπόλους” υπολογιστές της Google, που συνδυάζουν αποθηκευμένες εικόνες σε ονειρικά τοπία και θολώνουν τις γραμμές που διαχωρίζουν την ανθρώπινη δημιουργικότητα από τον τομέα των μηχανημάτων.
Η θεωρία της Μπλακμορ περιγράφει ότι δεν επιλέγουμε το που μας οδηγεί η καινοτομία μας, περισσότερο από όσο μια μέλισσα μπορεί να επιλέξει ποιο λουλούδι να γονιμοποιήσει. “Εμείς οι άνθρωποι θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε οι σχεδιαστές, δημιουργοί και ελεγκτές του νεοεμφανιζόμενου αυτού κόσμου, αλλά στην ουσία είμαστε απλά ένα εφαλτήριο από την προηγούμενη μηχανή μίμησης στην επόμενη.”
Έτσι, αν είμαστε απλά φορείς που μας χρησιμοποιούν οι ιδέες, που θα μας πάνε τελικά και τι θα απογίνουμε όταν οι ιδέες δεν θα μας χρειάζονται πια;
Ο Κέβιν Κέλλυ, συνιδρυτής του περιοδικού Wired, προσεγγίζει το ζήτημα αυτό στο βιβλίο του “Τι θέλει η τεχνολογία.” Προτείνει την ιδέα ότι η ίδια η τεχνολογία συμπεριφέρεται σαν έναν οργανισμό. Είναι ένα αναδυόμενο ζωικό βασίλειο, που διέπεται από τις ίδιες δυνάμεις της φυσικής επιλογής που μας δημιούργησαν.
Ο Κέλλυ λέει ότι είναι σημαντικό να σημειωθεί πόσο παραπλανητική μπορεί να είναι η λέξη τεχνολογία. Τα περισσότερα πράγματα που το μυαλό μας αυθόρμητα ονομάζει “τεχνολογία”, με λαμπάκια που αναβοσβήνουν ή υπολογιστές, εμφανίστηκαν μόλις τις τελευταίες δεκαετίες.
Η τεχνολογία όπως την ορίζει ο Κέλλυ, “επεκτείνει την εμβέλεια του δημιουργού της και είναι πολύ αρχαιότερη. Κατά τουλάχιστον μισό δισεκατομμύριο χρόνια. Οι αετοί φτιάχνουν φωλιές και οι κάστορες χτίζουν φράγματα. Η αετοφωλιά είναι απλά η τεχνολογία των πτηνών.”
Είναι εύκολο να δούμε μια μαζική αετοφωλιά της ανθρωπότητας σε κάθε μεγάλη πόλη. Αυτά τα χάλκινα καλώδια κατά μήκος των δρόμων, αποτελούν προϋπόθεση για τη ζωή στα κουτιά από τσιμέντο. Όπως είχε πει ο Τέρενς ΜακΚίννα, “Η τεχνολογία είναι το πραγματικό δέρμα του είδους μας.” Εξαρτώμαστε από ένα τεχνολογικο κέλυφος από πράγματα, από το φούρνο που ζεσταίνει το φαγητό μας, μέχρι τα καλώδια που συνδέουν την τροφοδοσία της κουζίνας μας και το πλαστικό περιτύλιγμα που διατηρεί ζεστό το γεύμα μας.
Ο Κέλλυ ονομάζει το σύνολο αυτών και όλων των άλλων τεχνολογιών, “Technium.” Ένα “μεταφυσικό” υπερ-οργανισμό, τόσο αρχαίο όσο είμαστε εμείς και με επιθυμίες τόσο πραγματικές όσο και οι δικές μας.
Σκεφτείτε τους αυτοκινητόδρομους και δρόμους που η ανθρωπότητα έχει δημιουργήσει για τον εαυτό της. Ο τρόπος σκέψης του Κέλλυ δείχνει ότι οι δρόμοι δεν είναι το αποτέλεσμα των ανθρώπων που τους θέλουν, αλλά δημιουργούνται από τις επιθυμίες του “Technium”. Αυτό είναι λογικό, λαμβάνοντας υπόψιν πως δρόμοι είναι οι αρτηρίες του πολιτισμού μας, που μεταφέρουν τους οργανισμούς – φορείς ιδεών από το σπίτι στο γραφείο. Η δημιουργία των δρόμων επιτάχυνε την ικανότητα του είδους μας να ανταλλάσσει και να αναπαράγει ιδέες, οι οποίες με τη σειρά τους στηρίζουν την ανάπτυξη και τη συντήρηση της “αετοφωλιάς” μας.
Δεν φτιάξαμε εμείς τους δρόμους, αλλά οι δυνάμεις της εξέλιξης.
Υποθέτουμε ότι η τεχνολογία προσαρμόζεται προς την ανθρώπινη εμπειρία και πως έχουμε τον απόλυτο έλεγχο του πεπρωμένου μας. Οι Μπλάκμορ και Κέλλυ μας αναγκάζουν να εξετάσουμε αν πραγματικά έχουμε τον έλεγχο.
Ίσως είμαστε μόνο μαριονέτες για μια κοσμική δύναμη της αλλαγής που είναι μεγαλύτερη από οτιδήποτε φανταζόμαστε, και όπου κι αν αυτή πηγαίνει, είμαστε απλά ένα ακόμα εργαλείο που χρειάζεται για να φτάσει εκεί.
