Του Steven Horwitz*… Οι σύγχρονοι λαϊκιστές σκέφτονται οπισθοδρομικά. Οι υποστηρικτές των Ντόναλντ Τραμπ και Μπέρνι Σάντερς φαίνεται να πιστεύουν ότι οι πολιτικοί του «κατεστημένου» έχουν πάψει να ακούν «τον λαό» και ότι οι πολιτικές των προτιμώμενων υποψηφίων τους θα αντέστρεφαν αυτήν την τάση. Αυτό αποτελεί απαρχαιωμένο σκεπτικό με σκοτεινό παρελθόν.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μια μακρά ιστορία λαϊκιστών πολιτικών υποψηφίων: σκεφτείτε τον William Jennings Bryan πριν από 120 χρόνια, τον Huey Long στη Λουϊζιάνα της εποχής του New Deal, ή ακόμα και τον Joseph McCarthy στη δεκαετία του 1950. Δεδομένων των ομοιοτήτων σε πολλές από τις πολιτικές τους θέσεις, για να μην αναφερθώ στην κοινή τους αντίληψη ότι το εμπόριο είναι, στην καλύτερη, ένα παιχνίδι που δεν βγάζει πουθενά, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Τραμπ και Σάντερς έχουν λάβει υπ’ όψιν τους αυτή τη ματαιότητα.
Δυστυχώς, οι πολιτικές θέσεις τους, για να μην επισημάνω την αφοσίωση των υποστηρικτών τους σε σημείο θρησκευτικής μανίας, λειτουργούν πιο πολύ στην κατεύθυνση της εξουσίας των λίγων παρά της φωνής των πολλών. Η απόρριψη των αγορών και από τους δύο αποτελεί απάρνηση των θεσμών που πράγματι επιτρέπουν να ακουστεί η φωνή των πολλών. Οι αγορές δεν είναι αντιδημοκρατικές ή απόρριψη της θέλησης και των αναγκών του λαού. Είναι μακράν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να δοθεί ο λόγος στους πολλούς. Ο Τραμπ ή ο Σάντερς (όπως επίσης και η Κλίντον) θα έκαναν πολλά περισσότερα για να σιγάσουν τις αληθινές φωνές των πολλών από όσα θα έκαναν για να ακουστούν.
Πέρα από το προφανές επιχείρημα ότι φαίνεται παράξενο να εναποθέτει κανείς τις αντικαθεστωτικές του ελπίδες σε έναν άνθρωπο που είναι μέσα στην πολιτική διαδικασία και τις επιχειρηματικές συμφωνίες με πολιτικούς για δεκαετίες, ή σε έναν άνθρωπο που δεν έχει εργαστεί για να βγάλει το ψωμί του πέρα από την ενασχόληση με την πολιτική, οι πολιτικές τους θα στερούσαν δύναμη από το λαό και θα την μεταβίβαζαν στα χέρια των ειδικών.
Η αντίσταση του Τραμπ απέναντι στο εμπόριο και τη μετανάστευση θα χρειαζόταν επιπλέον γραφειοκρατία, για να μην αναφερθώ και σε περισσότερα όργανα της τάξης, αν πραγματικά είχε σκοπό να δημιουργήσει έναν τοίχο και να αυξήσει τους φόρους και τα πλαφόν. Αυτοί που θα έκαναν αυτή τη δουλειά δύσκολα θα αντιπροσώπευαν «τον λαό» με την έννοια του όρου που υποψιάζομαι ότι έχουν κατά νου οι υποστηρικτές του Τραμπ. Στην πραγματικότητα, θα ήταν οι ίδιες ελίτ που αποτελούν το ίδιο το «κατεστημένο» εναντίον του οποίου στρέφονται οι υποστηρικτές. Αυτό δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη, καθώς το οξύμωρο στην καρδιά της υποψηφιότητας του Τραμπ είναι ότι η λαϊκιστική εξέγερση νομίζει με κάποιον τρόπο ότι η φωνή των πολλών θα ακουστεί δυνατότερα παραδίδοντας την εξουσία σε ένα κεντρικό μέλος της ελίτ και επιτρέποντάς το έπειτα να διακηρύττει σε σημείο παραληρήματος για τη διάκριση των εξουσιών και τους εναπομείναντες περιορισμούς στην κυβέρνηση που προστατεύουν «τον λαό» από «το κατεστημένο».
Κάποιος μπορεί να προβάλει το ίδιο επιχείρημα και για τον Σάντερς. Οι απόψεις του για το εμπόριο και τη μετανάστευση είναι παράλληλες με εκείνες του Τραμπ και θα χρειαζόταν να δοθεί περισσότερη εξουσία στους δικηγόρους, τους οικονομολόγους, τα όργανα της τάξης, και σε άλλα μέλη της ελίτ. Προσθέστε σε αυτά τους φόρους και τις αυξήσεις στις δαπάνες που θέλει να δει –ειδικά την αύξηση του ρόλου της κυβέρνησης στην υγεία- και έχετε το πιο επιβλαβές πρόγραμμα στην σύγχρονη Αμερικανική ιστορία που ωφελεί «το κατεστημένο» και τους ειδικούς που είναι μακριά από «τον λαό».
Όλα αυτά τα επιχειρήματα μπορούν να προβληθούν και για την υποψηφιότητα της Κλίντον. Αυτή, τουλάχιστον, δεν μπήκε στον κόπο να προβεί στους λαϊκιστικούς ισχυρισμούς του Τραμπ και του Σάντερς. Αν μη τι άλλο, η εκστρατεία της βασίζεται στην εμπειρία και την ειδικότητά της. Ξέρει καλύτερα από τους πολλούς τι χρειάζονται και, όπως θα έλεγε ο Mencken, θα τους το δώσει σε γερές δόσεις.
Η δυσαρέσκεια των λαϊκιστών συχνά στρέφεται εναντίον των αγορών, και πολλοί υποστηρικτές των Τραμπ και των Σάντερς είναι ικανοποιημένοι με πολιτικές που θα περιόριζαν ή θα εξαφάνιζαν τις αγορές με την προοπτική ότι πράγματα όπως η ελεύθερη αγορά έχουν βλάψει «τους πολλούς», ενώ έχουν ωφελήσει την ελίτ. Υπάρχουν πολλές αποδείξεις, και στο ιστορικό παρελθόν και στη σύγχρονη εποχή, ότι το ελεύθερο εμπόριο, για να μην αναφερθώ στις αγορές γενικότερα, έχει ωφελήσει κατά βάση τον λαό. Αντί να επαναλάβω αυτές τις αποδείξεις εδώ, θέλω να προσθέσω άλλα δύο επιχειρήματα.
Πρώτον, οι αγορές πράγματι αντικατοπτρίζουν τη φωνή των πολλών. Οι αγορές αποτελούν, όπως λέει και ο F. A. Hayek, διαδικασίες επικοινωνίας. Όταν αγοράζουμε και πουλάμε –ή αποφεύγουμε να κάνουμε κάτι τέτοιο- περνάμε μηνύματα στους άλλους για το τι θέλουμε ή όχι, και τι είμαστε πρόθυμοι να αφήσουμε για να το αποκτήσουμε. Όπως έδειξα στο άρθρο “Who’s in Charge, Capitalists or Consumers?” (FEE.org, 13 Απριλίου 2016), αυτή η ιδέα της «κυριαρχίας των καταναλωτών» σημαίνει ότι οι καταναλωτικές επιλογές μας καθορίζουν τον καταμερισμό των πρώτων υλών και τη διάταξη των εσόδων στην αγορά. Οι τιμές, τα κέρδη, και οι ζημίες αντικατοπτρίζουν τις φωνές των ανθρώπων όπως εκφράζονται μέσω των αγοραστικών μας αποφάσεων.
Ένας τρόπος για να δείτε αυτό το χαρακτηριστικό των αγορών είναι να έχετε κατά νου τους τρόπους με τους οποίους οι αγορές εξυπηρετούν τις μειονότητες. Σκεφτείτε την ευρύτητα και την ποικιλία αγαθών ακόμα και σε ένα μικρό μαγαζί. Κάθε πελάτισσα θα δει ότι τα περισσότερα αγαθά που παρέχει το μαγαζί δεν την ενδιαφέρουν, και θα στραφεί αντίθετα στο μικρό ποσοστό των πραγμάτων που ικανοποιούν τα θέλω της.
Αυτή η αντίληψη ότι ο καταμερισμός της εργασίας (δηλαδή ο βαθμός εξειδίκευσης και το εύρος της ποικιλίας) περιορίζεται από την έκταση της αγοράς (το μέγεθος του αγοραστικού πληθυσμού) προέρχεται από τον Adam Smith. Λάβετε υπ’ όψιν σας τον τρόπο με τον οποίο η ποικιλία των τσιπς έχει αυξηθεί από 2-3 μάρκες και γεύσεις την δεκαετία του 1970 σε ένα ολόκληρο ράφι γεμάτο επιλογές σήμερα. Κάποιοι από μας που τους αρέσουν ιδιαίτερα εξειδικευμένα αγαθά όπως τα πικάντικα nachos τυριού Doritos Jacked μπορούμε να βρίσκουμε ακριβώς αυτό που ψάχνουμε. Και έτσι ακούγονται οι φωνές των πολλών!
Κάποιοι μπορεί να προβάλουν την ένσταση ότι οι αγορές σημαίνουν πως ακούγονται πιο δυνατά οι φωνές των πλουσιότερων λόγω της αυξημένης δυνατότητάς τους να αγοράζουν. Αυτό πράγματι είναι αληθινό, αλλά παραλείπει ένα σημαντικό επιχείρημα που προβάλλεται από τον Hayek. Η ανισότητα έχει δύο πλεονεκτήματα για αυτούς που έχουν πιο χαμηλά εισοδήματα. Οι πλούσιοι μπορούν να αγοράζουν νέα αγαθά και υπηρεσίες όταν πρωτοεμφανίζονται και είναι πολύ ακριβά, γεγονός που αντισταθμίζει το σταθερό κόστος του παραγωγού και του επιτρέπουν να πωλεί τις μεταγενέστερες εκδόσεις σε πολύ χαμηλότερη τιμή, κοντά στο οριακό κόστος παραγωγής. Σκεφτείτε κάθε πολυτέλεια από τις αρχές του 20ου αιώνα ή κάθε νέα τεχνολογία των τελευταίων δεκαετιών.
Δεύτερον, οι πλούσιοι λειτουργούν ως ένα πεδίο που τεκμηριώνει την πορεία των ανακαλύψεων της αγοράς. Οι παραγωγοί μπορούν να δουν τι λειτουργεί ή όχι βάσει των αντιδράσεων των πρώτων αγοραστών, όπως οι πλούσιοι. Οι δυνατότερες φωνές τους παρέχουν τη δυνατότητα να βοηθούν τους πωλητές να κρίνουν ποια χαρακτηριστικά και συνδυασμοί τιμής-ποιότητας λειτουργούν καλύτερα, ώστε να βελτιώνουν τα αγαθά και τις υπηρεσίες για τους μετέπειτα, και συνήθως λιγότερο πλούσιους, αγοραστές.
Οπότε, αντίθετα με τον Τραμπ, τον Σάντερς, και τους υποστηρικτές τους, το εμπόριο και οι αγορές δεν καταπνίγουν τη φωνή του λαού. Το εμπόριο και οι αγορές είναι οι καλύτεροι τρόποι για να ακουστούν αυτές οι φωνές και να ικανοποιηθούν. Ο καθένας χρειάζεται απλά να σκεφτεί πόσο καλά ανταποκρίνονται οι επιχειρήσεις, από τα Walmart μέχρι και το αγαπημένο σας εστιατόριο στην πόλη, στις ανάγκες των πελατών, και συγκρίνετέ το με τα ταχυδρομεία, τη Φορολογική Υπηρεσία ή το Υπουργείο Αμύνης.
Υπάρχει κανείς που να πιστεύει στα σοβαρά ότι οι κυβερνητικές υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν και ανταποκρίνονται στην φωνή του λαού καλύτερα από τις αγορές; Εν τούτοις, οι δύο υποψήφιοι για την Προεδρία που ισχυρίζονται ότι μιλούν εκ μέρους του λαού θα ενισχύσουν περαιτέρω εκείνη τη διαδικασία που μεταβιβάζει την εξουσία στις ελίτ και το κατεστημένο και θα παρεμποδίσουν τη διαδικασία των αγορών που εξασφαλίζει ότι ακούγονται οι πολλοί. Όσοι από μας καταλαβαίνουν τη δύναμη των αγορών έχουν πολλή δουλειά μπροστά τους.
