Οι χιλιάδες κροταλίες που θα θανατωθούν σε ένα φεστιβάλ του Τέξας αυτό το Σαββατοκύριακο έχουν περίπλοκη κοινωνική ζωή την οποία μόλις αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε.
Αυτό το Σαββατοκύριακο η πόλη του Sweetwater στο Τέξας θα διοργανώσει αυτό που παρουσιάζεται ως το μεγαλύτερο ροντέο κροταλιών.
Τους τελευταίους μήνες, χιλιάδες κροταλίες έχουν αιχμαλωτιστεί, παρασυρθεί έξω από τα καταφύγιά τους με γάντζους ή εξαναγκαστεί να βγουν με βενζίνη, και μετά έχουν αποθηκευτεί σε βαρέλια. Τη μεγάλη ημέρα, θα ριχτούν σε ένα λάκκο, θα παρουσιαστούν σε ένα κοινό που ζητωκραυγάζει και μετά θα σφαχτούν.
Είναι το μεγαλύτερο από τις ντουζίνες ροντέο που γίνονται κάθε άνοιξη σε όλες τις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες, φεστιβάλ που σφαιρικά καταδικάζονται από τους ακτιβιστές για τα ζώα για τη μείωση του πληθυσμού των φιδιών, την αναστάτωση των τοπικών οικοσυστημάτων και γενικά την ενθάρρυνση της κακομεταχείρισης της άγριας ζωής.
Αλλά υπάρχει άλλη μία υποεκτιμημένη ανησυχία: οι κροταλίες είναι περισσότερο σαν εμάς από όσο νομίζουμε.
Έρευνα σε εξέλιξη αποκαλύπτει ότι τα ερπετά είναι πιο προχωρημένα από όσο είχαμε φανταστεί- για παράδειγμα μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι έχουν ακόμα και φίλους. Είναι ένα θέμα το οποίο δεν συνδέεται συχνά με φίδια που έχουν ξηρό δέρμα που είναι κυριολεκτικά το αντίθετο των εννοιών «ζεστός» και «τρυφερός».
Και όμως, βάσει των λόγων της Melissa Amarello, ερπετολόγου και ιδρύτριας των Υπερασπιστών για τη Συντήρηση των Φιδιών, «είναι ντροπαλά, ευγενικά πλάσματα με πλούσια οικογενειακή ζωή. Μπορούν να έχουν φίλους. Φροντίζουν τα παιδιά τους».
Πολιτισμένα φίδια
Τα φίδια μπορεί να μην έχουν μέλη, να είναι ψυχρόαιμα και να απέχουν από μας καμιά εκατοσταριά εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, αλλά είναι αρκετά παρόμοια ώστε να πρέπει να νιώθουμε συμπόνια για αυτά, λέει η Amarello, η οποία έχει ξεκινήσει εκστρατεία κατά των ροντέο φιδιών.
Πριν από λίγο καιρό, το αίτημα της Amarello θα είχε απορριφθεί ως ένας ανθρωπομορφισμός με καλές προθέσεις.
Ακόμα και ανάμεσα σε ανθρώπους ανοιχτούς στη σκέψη ότι τα ζώα σκέφτονται και αισθάνονται με βαθύ, περίπλοκο τρόπο, τα φίδια –και τα ερπετά γενικότερα- δεν θεωρούντο ως ζώα που είχαν τόσα πολλά μέσα τους. Αυτό, όμως, δεν ήταν αρκετά δίκαιο.
Η έλλειψη εκφράσεων στο πρόσωπό τους και φωνητικής επικοινωνίας, δηλαδή των βασικότερων χαρακτηριστικών που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν για να καταλάβουν ο ένας τον άλλο, προδιέθετε τους ανθρώπους να νομίζουν ότι τα φίδια δεν έχουν συναισθήματα.
Ο αντιληπτικός κόσμος των φιδιών, ο οποίος συγχρονίζεται με τη θερμοκρασία και την όσφρηση αντί για την όραση, είναι τόσο διαφορετικός θεμελιακά από τον δικό μας, που ήταν δύσκολο να εξεταστεί η νοημοσύνη τους.
Αυτό όμως δεν ήταν αδυναμία των φιδιών, αλλά δική μας.
Αργά αλλά σταθερά συγκεντρώθηκαν στοιχεία από απρόσμενα πολιτισμένες συμπεριφορές των φιδιών. Στην έρευνά της, η Amarello χρησιμοποίησε κάμερες μεγάλης ταχύτητας και διάρκειας ώστε να καταγράψει τις κοινωνικές επαφές των μαύρων κροταλιών στην Αριζόνα. Κάποιοι αποδείχτηκαν μοναχικοί τύποι, ενώ άλλοι κοινωνικοί, με μια ξεχωριστή προτίμηση σε παρέες με μέλη του ίδιου είδους – ή, πιο απλά, φίλους.
Άλλοι ερευνητές έχουν περιγράψει την προσοχή των μητέρων κροταλιών στα μικρά τους, όπως επίσης και την πολυπλοκότητα των κοινωνικών επαφών που δεν είχε αναγνωριστεί ως σήμερα.
Είναι, απλά, σαν εμάς
Όλα αυτά έρχονται σε μια στιγμή αυξανόμενης γνώσης για τα ερπετά γενικά: αλιγάτορες που χρησιμοποιούν εργαλεία, παιχνιδιάρικες χελώνες, και σαύρες που λύνουν προβλήματα.
Και ενώ τα συναισθήματα των ερπετών παραμένουν μη επαρκώς εξετασμένα, δεν πρέπει να παραβλεφθούν.
«Τα φίδια έχουν πολλά εγκεφαλικά συστήματα παρόμοια με τα δικά μας», εξηγεί ο Gordon Burghardt, εξελικτικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τεννεσί και πρωτοπόρος στη μελέτη των γνωστικών ικανοτήτων των ερπετών.
«Έχουν πολλά από τα ίδια κίνητρα σε σχέση με εμάς: να φάνε, να αναπαραχθούν, να προστατεύσουν τους εαυτούς τους από εχθρούς».
Δίνει έμφαση σε ένα λεπτό, αλλά βασικό σημείο: η συνείδηση δεν είναι το ίδιο πράγμα με την ευφυΐα. Δεν χρειάζεται κάποιος να είναι ευφυής για να νιώσει βαθιά συναισθήματα.
Το οποίο μας επαναφέρει στα ροντέο κροταλιών όπως εκείνα στο Sweetwater. Το κουδούνισμα που ακούγεται από τους λάκκους του ροντέο είναι ο ήχος του φόβου∙ η ασυνήθιστη οσμή είναι ο χημικός τρόπος έκφρασης του τρόμου τους.
«Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι θέλουμε να προστατεύσουμε αυτά τα ζώα όχι απλά επειδή είναι θεαματικά ή ενδιαφέροντα ή σπουδαία μέλη των οικοσυστημάτων μας ή επειδή κινδυνεύουν με εξαφάνιση», λέει ο Burghardt, «αλλά επειδή είναι πλάσματα με αισθήματα που μοιράζονται αυτό τον πλανήτη και χρειάζεται να τα σεβόμαστε και να τα εκτιμούμε με αυτό τον τρόπο».
Γιατί πρέπει να σας ενδιαφέρει
Στο παρελθόν, πολλοί υπέρ της συντήρησης της φύσης επιχειρηματολογούσαν ότι δεν πρέπει να σκοτώνουμε φίδια γιατί είναι τόσο υπέροχα –μπορούν να αντιληφθούν τη λεία τους με υπέρυθρη όραση!- και μπορούν να διατηρήσουν σε χαμηλά επίπεδα τους πληθυσμούς των τρωκτικών, ή επειδή είναι ηθικό καθήκον μας να προστατέψουμε είδη των οποίων μειώνεται ο πληθυσμός ή που απειλούνται με εξαφάνιση.
Στην εμπειρία της Amarello, όμως, έχει δει ότι αυτά τα επιχειρήματα απλά δεν λειτουργούν. Για πολλούς ανθρώπους τα φίδια είναι απλά ανατριχιαστικά, αν όχι εντελώς τρομακτικά.
Αντίθετα, αυτό που περνάει το μήνυμα, λέει, είναι να δείχνουν στους ανθρώπους βίντεο από μητέρες κροταλίες και τις ιστορίες της ζωής τους.
«Αυτό πράγματι φαίνεται να αλλάζει πώς σκέφτονται οι άνθρωποι για αυτά», λέει η Amarello.
«Οι άνθρωποι λένε ‘παλιά σκότωνα κάθε φίδι στην αυλή μου, αλλά τώρα σκέφτομαι να μην το κάνω πια’. Αυτό είναι αρκετά σημαντικό».
