Της Sarah Skwire*… Η αμφιθυμία του Adam Smith σχετικά με την εξειδίκευση
Η κατανομή του μόχθου είναι πιθανόν η αγαπημένη μου ανθρώπινη επινόηση.
Την περασμένη εβδομάδα κούρεψα το γκαζόν, καθάρισα το σπίτι, αφαίρεσα μια σφηκοφωλιά στην πίσω βεράντα, και ξερίζωσα τα ζιζάνια από τον κήπο μου.
Τα έκανα όλα αυτά όταν ήμουν στην Καλιφόρνια, περίπου 2.000 μίλια μακριά από το σπίτι μου.
Και τα έκανα όλα αυτά λόγω της κατανομής του μόχθου.
Συνήθως, όταν διδάσκουμε ή σκεφτόμαστε την κατανομή του μόχθου, μας έρχεται στο νου το κλασικό παράδειγμα του Adam Smith στον Πλούτο των Εθνών για την κατανομή του μόχθου σε ένα εργοστάσιο καρφιτσών.
Αλλά με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί τώρα αυτή η επιχείρηση, όχι μόνο η όλη δουλειά είναι ένα παράξενο επάγγελμα, αλλά διαιρείται σε έναν αριθμό παραρτημάτων, των οποίων το μεγαλύτερο ποσοστό είναι επίσης παράξενα επαγγέλματα. Ένας άνθρωπος τραβάει το σύρμα, άλλος το ευθυγραμμίζει, ένας τρίτος το κόβει, ένας τέταρτος το κάνει μυτερό, ένας πέμπτος το τρίβει στην κορυφή για να του βάλει το κεφάλι∙ για να φτιαχτεί το κεφάλι απαιτούνται 2-3 ξεχωριστές λειτουργίες∙ για να το βάλουν πάνω, είναι μια παράξενη δουλειά∙ το άσπρισμα των καρφιτσών είναι άλλη μια παράξενη δουλειά∙ αποτελεί ξεχωριστό επάγγελμα ακόμα και η τοποθέτησή τους στο χαρτί∙ και η σημαντικότερη δουλειά για να δημιουργηθεί μια καρφίτσα είναι, με αυτόν τον τρόπο, κατανεμημένη σε περίπου 18 ξεχωριστές εργασίες, οι οποίες, σε κάποια εργοστάσια, εκτελούνται από ξεχωριστά χέρια.
Το επίκεντρο στη συζήτηση του Smith για την κατανομή του μόχθου αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο η αυξημένη εξειδίκευση αυξάνει την παραγωγικότητα μέσα σε μια βιομηχανία. Η κατανομή των εργασιών που σχετίζονται με τη δημιουργία καρφιτσών σημαίνει ότι μπορούν να δημιουργηθούν πολύ περισσότερες καρφίτσες πολύ γρηγορότερα, και συχνά πολύ καλύτερα από όσο αν παραμέναμε πιστοί στις χειροποίητες καρφίτσες.
Αυτά τα δέκα άτομα, κατά συνέπεια, μπορούσαν να δημιουργήσουν μεταξύ τους περίπου 48.000 καρφίτσες την ημέρα. Κατά συνέπεια, κάθε άτομο που δημιουργεί το 1/10 από τις 48.000 καρφίτσες μπορεί να θεωρηθεί ότι φτιάχνει 4.800 καρφίτσες ημερησίως. Αλλά αν τις είχαν σφυρηλατήσει όλες ξεχωριστά και ανεξάρτητα, και χωρίς κανένας από αυτούς να έχει εκπαιδευτεί σε αυτήν την παράξενη δουλειά, τότε σίγουρα δεν θα μπορούσαν να είχαν φτιάξει 20, ίσως και ούτε μία καρφίτσα ημερησίως∙ δηλαδή, φυσικά, ούτε το 1/240 και ίσως ούτε το 1/4800 από όσα μπορούν να αποδώσουν, ως αποτέλεσμα σωστής κατανομής και σωστού συνδυασμού των διαφορετικών λειτουργιών τους.
Αυτό είναι όντως σημαντικό, και αποτελεί ένα βασικό βήμα προς τα μπροστά για την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της κατασκευής και της παραγωγής. Κανείς δεν μπορεί να κοιτάξει τη Βιομηχανική Επανάσταση, ή τις γραμμές συγκέντρωσης του Henry Ford, και να μη δει τις τεράστιες αυξήσεις στην παραγωγή που συνεπάγεται η κατανομή του μόχθου.
Εν τούτοις, ο Smith ανησυχούσε επίσης ότι όλη αυτή η αυξανόμενη εξειδίκευση –αυτή η διαίρεση των εργασιών στα μικρότερα κομμάτια τους- θα μας έκανε ανόητους. Κάποιος του οποίου η δουλειά ήταν να δημιουργεί καρφίτσες γίνεται ένα άτομο του οποίου η δουλειά είναι να ευθυγραμμίζει ή να κόβει σύρματα. Πρόκειται για μια μεγάλη μείωση των διανοητικών απαιτήσεων μιας εργασίας. Αν η κατανομή του μόχθου σημαίνει ότι δεν χρειάζεται πλέον να κάνουμε ένα μεγάλο εύρος διαφορετικών εργασιών ως μέρος της δουλειάς μας, δεν θα γίνουμε τότε πρησμένοι και βαρετοί;
Αυτό αποτελεί ένα καλό ερώτημα. Ο Smith δεν έκανε λάθος που το έθεσε. Και η ανάπτυξη των εργασιών της αγροτικής βιομηχανίας και των εργασιών των εργοστασίων έπειτα, κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα, φαίνεται να έχει μεταδώσει κατά κάποιον τρόπο τις ανησυχίες του. Αυτές οι εργασίες, αν ληφθούν υπ’ όψιν ξεχωριστά, δεν ήταν και οι πιο διεγερτικές διανοητικά. Άραγε ο πολιτισμός επρόκειτο να αποχαυνωθεί;
Ο Alfred North Whitehead απάντησε στις ανησυχίες του Smith όταν είπε, «ο πολιτισμός προοδεύει με την επέκταση των σημαντικών λειτουργιών που μπορούμε να εκτελούμε χωρίς να τις σκεφτόμαστε». Το σχόλιο του Whitehead συνήθως ερμηνεύεται ως εξής: ότι η αυξημένη αυτοματοποίηση που εμφανίζεται μαζί με τον πολιτισμό (πλυντήρια ρούχων και πιάτων, αυτοκίνητα χωρίς οδηγό, και άλλα) μας απελευθερώνει από τις μονότονες δουλειές και μας καθιστά πιο πολιτισμένους. Είμαι θερμή υποστηρίκτρια αυτού του επιχειρήματος (δείτε, για παράδειγμα, το άρθρο “Capitalism Will Abolish Laundry Day”). Αλλά το θέμα που έχω με εκείνον τον ισχυρισμό αυτή τη στιγμή, όσο κοιτώ τη βεράντα που δεν έχει πλέον σφηκοφωλιές από το πεντακάθαρο σαλόνι μου, είναι ότι η έμφαση στην ικανότητα να «εκτελούμε χωρίς να σκεφτόμαστε» φαίνεται να συνδέεται με τις ανησυχίες του Smith ότι η κατανομή του μόχθου μας κάνει χαζούς.
Και δεν είμαι πεπεισμένη ότι αυτό κάνει η κατανομή του μόχθου.
Νομίζω ότι πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε για την κατανομή του μόχθου όχι ως στένεμα αυτού που μπορούμε να κάνουμε, αλλά ως μια διεύρυνση αυτών που δεν χρειάζεται να κάνουμε.
Να τι εννοώ.
Η κατανομή του μόχθου και η αυξανόμενη εξειδίκευση της σύγχρονης ζωής σημαίνουν ότι όταν χρειάζεται να κουρευτεί το γκαζόν μου, καλώ τον κηπουρό. Όταν χρειάζομαι καθαρό σπίτι, καλώ το συνεργείο καθαρισμού. Όταν χρειάζεται να μου αφαιρεθεί μια σφηκοφωλιά, πανικοβάλλομαι, πίνω ένα ποτό, και καλώ τον ειδικό που αφαιρεί τις μέλισσες και τις σφήκες. Πριν από την εξειδίκευση, έπρεπε να ήμουν εγώ η κηπουρός, η καθαρίστρια, και η τρομαγμένη ειδικός για την αφαίρεση των σφηκών. Όπως μπορώ να επιβεβαιώσω από την εμπειρία μου, τότε που δεν είχα χρήματα για να πληρώνω αυτούς τους ειδικούς, είχα ένα παραμεγαλωμένο γκαζόν, ένα ακατάστατο σπίτι, και το καλύτερο ξενοδοχείο για σφήκες στην Ιντιάνα.
Η κατανομή του μόχθου σημαίνει ότι τίποτα από όλα αυτά δεν ισχύει. Ο κόσμος είναι γεμάτος ανθρώπους που μπορούν να κάνουν για λογαριασμό μου τα πράγματα που δεν κάνω και τόσο καλά, ενώ επικεντρώνομαι στα πράγματα που κάνω καλά. Το μόνο που χρειάζεται να κάνω είναι να τους δώσω μερικά από τα χρήματα που βγάζω κάνοντας τα πράγματα που γνωρίζω καλά, και αυτοί θα έρθουν εκεί και θα κάνουν αυτά που γνωρίζουν καλά.
Είναι μαγικό.
Η κατανομή του μόχθου σημαίνει ότι μπορώ να κάνω όλα αυτά τα πράγματα που θέλω και μου αρέσει να κάνω –όπως να φτιάχνω μαρμελάδες, να διαβάζω στα παιδιά μου, να καλλιεργώ έναν κήπο με λαχανικά, να γράφω στήλες για το FEE.org, να κάνω διαλέξεις για τα οικονομικά και τη λογοτεχνία, και να εργάζομαι για το Liberty Fund –και να αποφεύγω τα πράγματα που δεν θέλω να κάνω, όπως να καθαρίζω μπανιέρες και να σκοτώνω παράσιτα.
Μιλάω για τον τρόπο με τον οποίο αναθέτουμε σε τρίτους δουλειές που δεν θέλουμε να κάνουμε, κυρίως επειδή ακόμα με πιάνει πανικός όταν βλέπω σφηκοφωλιές. Αλλά κάθε φορά που αγοράζω κάλτσες για τα παιδιά μου, η κατανομή του μόχθου με γλιτώνει από την ανάγκη να πλέκω κάθε ζευγάρι κάλτσες που φοράνε. Μπορώ να διαθέτω αυτόν τον χρόνο και την προσπάθεια για να πλέκω πουλόβερ (που είναι πιο διασκεδαστικό από το να πλέκω κάλτσες) ή να μαθαίνω πολεμικές τέχνες μαζί τους, ή οτιδήποτε άλλο θα θέλαμε να κάνουμε. Ο χρόνος και η προσπάθεια που θα είχα αναγκαστεί να σπαταλήσω για να κάνω δουλειές που απεχθάνομαι και δεν κάνω σωστά μπορούν να αξιοποιηθούν τώρα για να βελτιώνομαι στις δουλειές που κάνω καλά.
Και η κατανομή του μόχθου επηρεάζει και τους υπόλοιπους. Όλοι όσοι δεν παράγουν όλα τους τα πράγματα επωφελούνται από τη δύναμη της κατανομής του μόχθου. Το παιδί που κουρεύει το γκαζόν μου δεν χρειάζεται να φτιάξει τη δική του πίτσα επειδή ειδικεύεται (προς το παρόν) στο κούρεμα του γκαζόν. Η καθαρίστριά μου δεν χρειάζεται να επισκευάσει το αυτοκίνητό της γιατί ειδικεύεται σε κάτι που την ενδιαφέρει περισσότερο –να κάνει τα σπίτια άλλων ανθρώπων πιο καθαρά και τακτοποιημένα. Η κατανομή του μόχθου σημαίνει ότι όλοι μας είμαστε καλύτεροι από τον καθένα μας ξεχωριστά.
Και τίποτα από αυτά δεν μας κάνει ανόητους. Μας επιτρέπει να αποφασίζουμε πώς δαπανούμε τον χρόνο και την ενέργειά μας. Μας κάνει πιο ελεύθερους.
