Αρχαίο κείμενο αποτελεί πιθανό κλειδί για τα μυστικά των Ετρούσκων…

Ο δυτικός πολιτισμός οφείλει τεράστιο χρέος στους Ετρούσκους, οι οποίοι κυριάρχησαν στην κεντρική και βόρεια Ιταλία από τον 8ο έως τον 3ο αι. π. Χ. περίπου. Όμως, αντίθετα με τους άλλους δύο σπουδαίους πυλώνες της δυτικής σκέψης, τους Έλληνες και τους Ρωμαίους, πολλά στοιχεία για τους Ετρούσκους παραμένουν άγνωστα. Τώρα μια πλάκα από αρενίτη 226 κιλών, ο οποίος ανακαλύφθηκε σε μια αρχαιολογική ανασκαφή κοντά στη Φλωρεντία της Ιταλίας, μπορεί τελικά να συμπληρώσει κάποια από τα κενά για τη χαμένη γλώσσα και τον πολιτισμό των Ετρούσκων.

Ζώντας σε κατά βάση ανεξάρτητες πόλεις-κράτη που σχημάτισαν με τετράγωνα μοτίβα, οι Ετρούσκοι ήταν εξαιρετική στη μεταλλουργία, τη ναυτιλία, τη γεωργία και την αγγειοπλαστική. Σύμφωνα με τον Ρωμαίο ιστορικό Λίβιο «κανένας λαός δεν ήταν ποτέ τόσο αφοσιωμένος στα θρησκευτικά δρώμενα». Ταυτόχρονα, τους άρεσε επίσης να τρώνε, να πίνουν, να παίζουν μουσική και να τραγουδούν –πράγματα με τα οποία «αστειευόμαστε είναι ακόμα κυρίαρχα στην Ιταλική κοινωνία», είπε ο Gregory Warden, ένας κλασικός αρχαιολόγος που εργάζεται για το Southern Methodist University του Τέξας και το Franklin University της Ελβετίας. Αυτές οι απολαύσεις ήταν προσιτές και στις Ετρούσκες γυναίκες, οι οποίες απολάμβαναν πολλές ελευθερίες που δεν είχαν οι Ελληνίδες και οι Ρωμαίες ομόλογοί τους. Από μια σκοτεινότερη πλευρά, η Ετρουσκική κοινότητα φαίνεται ότι ήταν αυστηρά διηρημένη ανάμεσα στους πλούσιους αριστοκράτες και στους υπηρέτες και τους δούλους τους. Επιπλέον, φαίνεται ότι προσφέρονταν ανθρωποθυσίες στους δαίμονες του Κάτω Κόσμου.

Μέχρι σήμερα, η προέλευση των Ετρούσκων παραμένει ομιχλώδης. Ο Ηρόδοτος, ο αποκαλούμενος ως «Πατέρας της Ιστορίας» ανέφερε ότι ένας παρατεταμένος λιμός ώθησε τον Βασιλιά της Λυδίας στη σημερινή Τουρκία να στείλει τον μισό πληθυσμό στην Ιταλική χερσόνησο για να βρουν νέα εστία. Όμως, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσέας, άλλος αρχαίος Έλληνας ιστορικός, πίστευε ότι οι Ετρούσκοι ήταν αυτόχθονες Ιταλοί, επισημαίνοντας ότι δεν μοιράζονταν ούτε τη γλώσσα ούτε τη θρησκεία με τους Λυδούς. Πρόσφατες γενετικές μελέτες φαίνεται ότι υποστηρίζουν τη θεωρία του Ηροδότου, ενώ οι αρχαιολόγοι έχουν την τάση να συμφωνούν με τον Διονύσιο, με το επιχείρημα ότι οι Ετρούσκοι εξελίχθηκαν από έναν πολιτισμό της εποχής του Σιδήρου που ονομαζόταν οι Βιλλανόβοι, με τον οποίο μοιράζονταν πολλά κοινά. Στην πραγματικά, οι περισσότερες πόλεις των Ετρούσκων εμφανίστηκαν στις θέσεις που βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις των Βιλλανόβων. «Αυτό που έχει σημασία», είπε ο Warden, «είναι ότι ο πολιτισμός πράγματι δημιουργήθηκε σε Ιταλικό έδαφος».

Όποια και αν είναι η προέλευσή του, αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι ο Ετρουσκικός πολιτισμός εμφανίστηκε γύρω στο 700 π. Χ. Φτάνοντας στην ακμή του λίγο αργότερα, οι Ετρούσκοι βασιλείς έλεγχαν ακόμα και την πόλη της Ρώμης πριν την εκδίωξή τους το 509 π. Χ. κατά την εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής δημοκρατίας. Μια ναυτική συμμαχία με τους Καρχηδονίους βοήθησε τους Ετρούσκους να αντιμετωπίσουν μια προέλαση των Ελλήνων γύρω στο 535 π. Χ. Αλλά έξι δεκαετίες αργότερα, μια ήττα στα χέρια του Ελληνικού στόλου οδήγησε στην απώλεια του νότιου μέρους της αυτοκρατορίας τους. Στο μεταξύ, Κελτικές φυλές που διέσχισαν τις Άλπεις κατέλαβαν μεγάλο μέρος της βόρειας περιοχής της αυτοκρατορίας, και οι αυξανόμενα ισχυροί Ρωμαίοι ξεκίνησαν να κατακτούν τις πόλεις-κράτη μία προς μία. Μέχρι τον 3ο αι. π. Χ. όλη η Ετρουρία έπεσε στα χέρια της Ρώμης, σημαίνοντας με αυτόν τον τρόπο την αρχή του τέλους για την ξεχωριστή γλώσσα και τον πολιτισμό της.

Αν και οι Ρωμαίοι δεν παρουσίαζαν έντονα την Ετρουσκική επιρροή, οι Ετρούσκοι προκάλεσαν δυνατό αντίκτυπο στην αρχιτεκτονική, την τέχνη, την κυβέρνηση και τη θρησκεία και στον δυτικό πολιτισμό συλλήβδην. Εκτός από την εφεύρεση της toga και την εισαγωγή της οινοποιίας στους Φράγκους, οι Ετρούσκοι ακόμα παρείχαν και το μοντέλο για το φημισμένο Ρωμαϊκό αλφάβητο, με βάση το οποίο γράφεται η Αγγλική και πολλές ακόμη σύγχρονες γλώσσες. «Ο λόγος για τον οποίο το αλφάβητο ξεκινά με A, B, C αντί για Α, Β, Γ, όπως θα ήταν στην Ελληνική, είναι γιατί οι Ετρούσκοι δεν είχαν τον ήχο του γάμμα», είπε ο Warden. Δυστυχώς, επειδή χρησιμοποιούσαν λινό ύφασμα που φθειρόταν εύκολα και κέρινες πλάκες για να γράφουν, δεν επιβιώνει κανένα λογοτεχνικό έργο των Ετρούσκων σήμερα. Από τα περίπου 13.000 γνωστά ετρουσκικά κείμενα, τα περισσότερα είναι τυπικές επιτύμβιες επιγραφές που περιέχουν λίγα παραπάνω από ονόματα και τίτλους. Ως αποτέλεσμα, οι γλωσσολόγοι δεν έχουν μπορέσει να αποκρυπτογραφήσουν εξολοκλήρου τη γλώσσα, και οι ιστορικοί έχουν αναγκαστεί να βασιστούν στις μη κολακευτικές Ρωμαϊκές και Ελληνικές πηγές, οι οποίες κακολογούν τους Ετρούσκους σε κάθε ευκαιρία.

Μια νέα ανακάλυψη μπορεί να βοηθήσει τους Ετρούσκους να μιλήσουν οι ίδιοι για λογαριασμό τους. Την Τρίτη, οι αρχαιολόγοι ανακοίνωσαν ότι είχαν ανακαλύψει ένα πιθανό ιερό κείμενο προσαρμοσμένο στα θεμέλια ενός ναού στην ανασκαφή στο Poggio Colla, τοποθετημένο περίπου 32 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Φλωρεντίας στην Ιταλική περιοχή της Τοσκάνης. Γραμμένο σε μια πλάκα 226 κιλών από αρενίτη, με μήκος σχεδόν 1,2 μέτρα και πλάτος τουλάχιστον 60 εκατοστά, το κείμενο αυτό μεταφέρθηκε με εκσκαφέα και μεταφέρθηκε σε ένα εργαστήριο στην Φλωρεντία για να καθαριστεί, να αποκατασταθεί και να χαρτογραφηθεί. Αν και είναι τουλάχιστον 2.500 ετών, περιέχει τουλάχιστον 70 ευανάγνωστα γράμματα και σημεία στίξης, σύμφωνα με τον Warden, ο οποίος διευθύνει τις ανασκαφές στο Poggio Colla. «Οι μακριές επιγραφές είναι σπάνιες, ειδικά αυτή εδώ», είπε ο Warden, αν και επεσήμανε ότι δεν είναι και η μεγαλύτερη. Αυτή η διάκριση, είπε, ανήκει σε ένα Ετρουσκικό βιβλίο φτιαγμένο από λινό, που αξίζει να σημειωθεί ότι είχε κοπεί σε λωρίδες και χρησιμοποιηθεί για να τυλίξει μια αιγυπτιακή μούμια.

Βαριά γρατζουνισμένο και ξεθωριασμένο, με μια κοκκινισμένη πλευρά που μπορεί να είχε καεί στην αρχαιότητα, η πλάκα από αρενίτη θα εξεταστεί, μεταξύ άλλων, και από τον ειδικό στην Ετρουσκική γλώσσα Rex Wallace, ένας καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Amherst της Μασαχουσέτης. «Ελπίζουμε να δημιουργήσουμε διόδους για την Ετρουσκική γλώσσα», είπε ο Warden. Πρόσθεσε ότι ενώ «ξέρουμε πώς λειτουργεί η Ετρουσκική γραμματική, ποιο είναι το ρήμα, ποιο είναι το αντικείμενο, κάποιες από τις λέξεις», αυτό το σπάνιο μη νεκρικό κείμενο αναμφισβήτητα θα περιέχει «έναν αριθμό λέξεων που δεν έχουμε ξαναδεί». Με λίγη τύχη, είπε, αυτή η πλάκα θα αποκαλύψει μυστικά για τις θρησκευτικές πρακτικές και πεποιθήσεις των Ετρούσκων, συμπεριλαμβανομένης και της ταυτότητας του θεού ή της θεάς όπου είναι αφιερωμένος ο ναός του Poggio Colla. «Εκτός από τον φημισμένο παραθαλάσσιο ναό στο Pyrgi, με τις χαραγμένες χρυσές πλάκες, ελάχιστοι ναοί των Ετρούσκων μπορούν να ταυτοποιηθούν με τέτοια ακρίβεια», είπε σε δήλωσή του ο Jean MacIntosh Turfa, ένας ερευνητής των Ετρούσκων στο Μουσείο Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανία. «Μια μελέτη των ονομάτων αυτών που αφιέρωναν τους ναούς θα προσφέρει πλούσια δεδομένα για μια ισχυρή κοινωνία όπου οι αριστοκρατία, οι πολίτες και οι απελεύθεροι μπορούσαν να δώσουν δημόσιους όρκους και δώρα».

Άλλα ετρουσκικά ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στο Poggio Colla από τότε που ξεκίνησαν οι ανασκαφές το 1968 περιλαμβάνουν χρυσά κοσμήματα, χάλκινα αγαλματίδια, και την πρώτη ως τώρα σκηνή τοκετού στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη.

history.com