Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει υπόστεγα πλοίων στην πόλη του Πειραιά όπου φυλάσσονταν οι τριήρεις από την εποχή της καθοριστικής ναυμαχίας της Σαλαμίνας
Αν έκανε περιπολία στο λιμάνι της Μουνιχίας σήμερα ο Ξέρξης, ηγεμόνας της Περσικής Αυτοκρατορίας, θα χλεύαζε τα γιοτ αναψυχής και τα ψαροκάικα που εντοπίζονται στα νότια της Αθήνας. Αλλά, πριν από 2.500 χρόνια, όταν το οχυρωμένο λιμάνι του Πειραιά, μιας πόλης στα προάστια των Αθηνών, ήταν μια πλήρης ναυτική βάση επιτιθέμενη με οπλισμένους στρατιώτες και τριήρεις φοβερές στην όψη; Αυτό θα τον έκανε να αμφιβάλει για την προσπάθειά του να εισβάλει στην Ελλάδα.
Οι αρχαιολόγοι μαθαίνουν πόσο καταπληκτική ήταν όντως η ναυτική πολεμική μηχανή της Αθήνας μετά την ανασκαφή τμημάτων από τα 2 (συνολικά 3) στρατιωτικοποιημένα λιμάνια που είχαν κατασκευαστεί στον Πειραιά. «Έχουμε εντοπίσει, για πρώτη φορά, τις ναυτικές βάσεις στον Πειραιά του 5ου αιώνα π. Χ. –τα υπόστεγα των πλοίων, τις σχάρες καθέλκυσης και τις οχυρώσεις των λιμανιών», λέει ο Bjørn Lovén, επικεφαλής του Zea Harbor Project, το οποίο κατηύθυνε τις ανασκαφές, στον Philippe Bohstrom του Haaretz.
Ο Lovén αναφέρει το μέγεθος των ναυτικών οχυρώσεων, οι οποίες για κάποια περίοδο στέγαζαν περίπου 400 γρήγορα και ευέλικτα πλοία που λέγονταν τριήρεις. 80.000 ναύτες και στρατιώτες επιμελούντο των σκαφών αυτών.
Ο Lovén και η ομάδα του ανάσκαψαν τα λείψανα από 6 υπόστεγα πλοίων, γράφει ο David DeMar στο NewHistorian.com. Τα υπόστεγα είχαν τριήρεις για να τις προστατεύουν από το θαλάσσιο σαράκι και να αποτρέπονται η συρρίκνωση του ξύλου και η πρόκληση διαρροών από τον καυτό Μεσογειακό ήλιο. Τα υπόστεγα ήταν τεράστια –διασκορπισμένα μεταξύ των τριών λιμανιών του Πειραιά (Μουνιχία, Ζέα και Κάνθαρος)- και κάλυπταν έκταση 110.000 τετραγωνικών μέτρων ή παραπάνω από 1.000.000 τετραγωνικούς πόδες, σύμφωνα με ένα βίντεο του Lovén. Για να γίνει αντιληπτός αυτός ο αριθμός, αντιστοιχεί με 17 γήπεδα ποδοσφαίρου.
Η χρονολόγηση των αγγείων και των ξύλινων θεμελίων με άνθρακα-14 τοποθέτησε τα υπόστεγα μεταξύ 520-480 π. Χ. Αυτές οι χρονολογίες είναι σημαντικές γιατί πιθανόν σημαίνουν ότι στα υπόστεγα στεγάζονταν τριήρεις που συμμετείχαν στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, ένα γεγονός ύψιστης σημασίας για την Ελληνική ιστορία.
Το 490 π. Χ., οι Αθηναίοι ανέκοψαν μια εισβολή από τον Πέρση ηγεμόνα Δαρείο Α’ στον Μαραθώνα. Αλλά ήξεραν ότι οι Πέρσες θα επέστρεφαν. Για αυτό τον λόγο, ο πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής έπεισε την Αθήνα να ενισχύσει τον στόλο της, κατασκευάζοντας 200 καινούριες τριήρεις και στεγάζοντάς τες σε σχεδόν απόρθητες βάσεις στον Πειραιά.
Τα λιμάνια μπορούσαν να κλείνουν με μεγάλες πύλες, με ενισχυμένους πύργους και στις δύο πλευρές, γράφει ο Bohstrom. Άλλες οχυρώσεις στην ακτή μπορούσαν να επιτεθούν επίσης στα πλοία που πλησίαζαν, καθιστώντας μια προέλαση στις ναυτικές βάσεις από την θάλασσα μία κίνηση που μπορούσε να αποτελεί αυτοκτονία.
«Θα ήταν ένα σχεδόν απόρθητο λιμάνι», λέει στον Bohstrom ένας άλλος ερευνητής που συμμετείχε στις ανασκαφές, ο Møller Nielsen.
Ο Θεμιστοκλής υιοθέτησε τη σωστή στρατηγική. Όταν οι Πέρσες επιτέθηκαν 10 χρόνια αργότερα υπό τον Ξέρξη Α’, τα 400 Ελληνικά πλοία νίκησαν 1.000 Περσικά στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, ένα κρίσιμο σημείο για την Ελληνική ιστορία.
«Είναι δύσκολο να προβλέψουμε τι θα είχε συμβεί αν ο Ελληνικός στόλος είχε ηττηθεί στη Σαλαμίνα, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι μια Περσική νίκη θα είχε ανυπολόγιστες συνέπειες για τις μεταγενέστερες πολιτισμικές και κοινωνικές προόδους στην Ευρώπη», λέει ο Lovén σε ένα δελτίο τύπου. «Η νίκη στη Σαλαμίνα δικαιωματικά αντηχεί σε όλη την ιστορία, προκαλεί δέος και έμπνευση σε όλο τον κόσμο σήμερα».
Λέει, επίσης, στο Discovery News ότι η ναυμαχία επηρέασε την Αθηναϊκή δημοκρατία. «Όλες οι κοινωνικές τάξεις κωπηλάτησαν και πολέμησαν πάνω στις τριήρεις. Έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι αυτή η καθοριστική μάχη δημιούργησε έναν απίστευτα ισχυρό δεσμό μεταξύ των πολιτών», λέει, «και με αυτόν τον τρόπο το Αθηναϊκό ναυτικό αποτέλεσε στη συνέχεια ραχοκοκαλιά της πρώτης δημοκρατίας παγκοσμίως».
Οι ναυτικές βάσεις, όμως, τελικά όντως κατέρρευσαν. Το 404 π. Χ., η Σπάρτη, μαζί με άλλες Ελληνικές πόλεις-κράτη, νίκησε την Αθήνα κατά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου και συνέτριψε τα ναυτικά οχυρά στον Πειραιά.
