H BlackRock και ο θησαυρός των ελληνικών τραπεζών…

Στα χρόνια της κρίσης, κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες σε όλη την Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα ανέθεσαν στην BlackRock τον «διαγνωστικό έλεγχο» των τραπεζών, δίνοντας στην αμερικανική εταιρεία πρωτοφανή πρόσβαση σε έναν θησαυρό ανεκτίμητων όσο και απόρρητων δεδομένων. Η «Εφ.Συν.» και το Investigate Europe ερευνούν το «μαύρο κουτί»: Πώς και ποιος αποφάσισε;

Τι πρόσβαση δόθηκε στην BlackRock; Ποιος άλλος είχε πρόσβαση στα στοιχεία; Και το πιο κρίσιμο: Υπήρχε σύγκρουση συμφέροντος;

Οι αρχές σε όλη την Ευρώπη, με πρώτη την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αλλά και η ίδια η BlackRock το αρνούνται εδώ και 8 χρόνια. Τώρα, και για πρώτη φορά, μια κεντρική τράπεζα του ευρωσυστήματος, η Τράπεζα της Ελλάδος, αποκαλύπτει πως το 2015 απέκλεισε την BlakcRock από τα stress tests για λόγους σύγκρουσης συμφέροντος.

Στα χρόνια της ευρωκρίσης, οι αρχές στην Ευρώπη, κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες, πάνω στην απελπισία τους για το έλλειμμα αξιοπιστίας των ευρωπαϊκών θεσμών, προσκάλεσαν έναν «ξένο» να κάνει τη δουλειά που μέχρι τότε ήταν δικό τους προνόμιο: Ο ξένος ήταν η αμερικανική εταιρεία BlackRock και πιο συγκεκριμένα η θυγατρική της BlackRock, Solutions, η οποία ανέλαβε καθήκοντα ελεγκτή και συμβούλου στην Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ολλανδία και την Κύπρο.

Ανέλαβε επίσης δύο φορές σημαντικές αναθέσεις από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).

Οι ευρωπαϊκές αρχές δεν πρωτοτυπούσαν. Ακολούθησαν το μονοπάτι που είχαν ανοίξει λίγο πριν, το 2008, οι αμερικανικές αρχές, οι οποίες είχαν καλέσει τον πρόεδρο της BlackRock, Λάρι Φινκ, και τους ανθρώπους του για να βοηθήσουν στη διάσωση των Bear Stearns, AIG και Citigroup.

Σύγκρουση συμφέροντος και σινικά τείχη

Στη χώρα μας, η BlackRock προσελήφθη έξι φορές από την Τράπεζα της Ελλάδος. Οι δραστηριότητές της από την αρχή επενδύθηκαν με ένα πέπλο μυστηρίου, για να μην πούμε συνωμοσιολογίας.

Σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times, η εταιρεία εγκαταστάθηκε στην Αθήνα της κρίσης με το ψευδώνυμο Solar και οι άνθρωποί της κυκλοφορούσαν συνοδεία σωματοφυλάκων.

Δεν έφταιγαν όμως οι συνωμοσιολόγοι για όλα αυτά. Ακόμα και σήμερα, οκτώ χρόνια μετά την πρώτη ανάθεση στην BlackRock σε Ελλάδα και Ευρώπη, οι αρχές αλλά και η εταιρεία αρνούνται να παράσχουν ουσιαστική ενημέρωση για το τι πραγματικά συνέβη.

Το ερώτημα που τέθηκε από την πρώτη στιγμή, πρώτα στις ΗΠΑ και μετά στην Ευρώπη, ήταν εύλογο: Η μεγαλύτερη εταιρεία επενδύσεων στον κόσμο αναλαμβάνει να ελέγξει τις τράπεζες στις οποίες ήταν ή έγινε αργότερα μέτοχος.

Είναι επενδυτής / μέτοχος και ταυτόχρονα ελεγκτής / σύμβουλος του Δημοσίου. Αυτό δεν αποτελεί σύγκρουση συμφέροντος;

Τόσο η εταιρεία (διά στόματος Φινκ) όσο και οι αρχές (διά στόματος Ντράγκι και Ντάισελμπλουμ μεταξύ άλλων) αποκρούουν κατηγορηματικά τον ισχυρισμό.

Εφαρμόζονται «σινικά τείχη» αντιτείνουν εν χορώ, δηλαδή διαδικασίες που εμποδίζουν διαφορετικά τμήματα (το επενδυτικό και το συμβουλευτικό) εντός της ίδιας εταιρείας ή του ομίλου να ανταλλάξουν μεταξύ τους πληροφορίες.

Το 2016 ο Φινκ, μιλώντας στη γερμανική Handelsblatt, είπε: «Οι ομάδες μας είναι ξεκάθαρα διαχωρισμένες, υπάρχουν υψηλά εμπόδια που διασφαλίζουν πως η πληροφορία δεν διασπείρεται και πως δεν υπάρχει σύγκρουση συμφέροντος. Στη διαχείριση κεφαλαίων, η καλή φήμη είναι το πιο σημαντικό κεφάλαιο που διαθέτουμε. Γιατί λοιπόν να μοιραστώ εσωτερική πληροφόρηση με κάποιον άλλον έναντι μικρού κέρδους; Μια τέτοια συμπεριφορά θα ήταν απερίσκεπτη και το ρίσκο δυσανάλογα μεγάλο».

Την άποψη του Φινκ ενστερνίστηκαν και αρκετοί εξωτερικοί (ουδέτεροι) παρατηρητές, όχι όμως όλοι.

Ο καθηγητής Τραπεζικών Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης, Χανς-Πέτερ Μπούργκοφ, λέει: «Δεν πιστεύω στα σινικά τείχη. Οταν η πληροφορία αποκτά αξία για την εταιρεία, δεν υπάρχουν σινικά τείχη. Γνωρίζω από ανθρώπους που δουλεύουν στις τράπεζες πως αυτό το κόνσεπτ δεν λειτουργεί. Μόλις η πληροφορία καταστεί πολύτιμη, θα γίνει χρήση της ή –για να το πω νομικά– κατάχρησή της».

O καθηγητής Μπούργκοφ επισημαίνει πως η αποκλειστική πρόσβαση της εταιρείας στην ανώτατη εποπτική αρχή της ευρωζώνης δημιουργεί «ένα τεράστιο στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι όλων των ανταγωνιστών της».

Η αποκάλυψη της ΤτΕ

Το 2014, όταν η ΕΚΤ προσέλαβε την BlackRock στο πλαίσιο του σχεδίου αγοράς ομολόγων, ο πρόεδρος Μάριο Ντράγκι είχε αποκρούσει κάθε μομφή περί σύγκρουσης συμφέροντος και είχε διαβεβαιώσει πως «ακολουθήθηκαν όλοι οι κανόνες».

Και όμως, για πρώτη φορά μια κεντρική τράπεζα μέλος του ευρωσυστήματος, η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), δηλώνει στο Investigate Europe και την «Εφ.Συν.» πως η BlackRock αποκλείστηκε από τη διενέργεια των τραπεζικών στρες τεστ το 2015 «λόγω πιθανολογούμενης σύγκρουσης συμφερόντων».

Η Τράπεζα της Ελλάδος πρόσθεσε πως ο αποκλεισμός αυτός δεν προήλθε «ως εκ της συμμετοχής εταιρειών του ομίλου της στο μετοχικό κεφάλαιο των συστημικών τραπεζών». Αρνήθηκε όμως να εξηγήσει ποιος ήταν ο λόγος, βαθαίνοντας ακόμα περισσότερο το μυστήριο…

Η απόφαση που πήρε η ΤτΕ το 2015 είναι εξαιρετικά σημαντική και διότι αποκλίνει σημαντικά από τις αποφάσεις που είχε πάρει η προηγούμενη διοίκηση Προβόπουλου, αλλά κυρίως επειδή φαίνεται να έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την πολιτική που με επιμονή ακολουθεί η ΕΚΤ στο θέμα.

No comment από την ΕΚΤ

Η ΕΚΤ σε δήλωσή της προς το Investigate Europe αρνήθηκε να σχολιάσει τη δήλωση της ΤτΕ, αλλά πρόσθεσε: «Πρέπει να σημειωθεί πως τα ελληνικά στρες τεστ του 2015 και εκείνα της EBA [Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή] του 2016 ήταν δύο διαφορετικές ασκήσεις σε διαφορετικές χρονιές και διαφορετικά πεδία εφαρμογής».

Τα στρες τεστ της EBA του 2016, τα οποία ανατέθηκαν στην BlakcRock, αφορούσαν τις 39 μεγαλύτερες τράπεζες της Ευρώπης.

Είναι προφανές σε ποιο εύλογο ερώτημα θέλει να απαντήσει η ΕΚΤ όταν διαχωρίζει τα ελληνικά στρες τεστ από αυτά της ΕΒΑ: Αν υπήρξε ενδεχόμενη σύγκρουση συμφέροντος τη μία φορά, γιατί να μην υπάρχει και όλες τις υπόλοιπες;

«Φυσική πρόσβαση» στα πιο μύχια μυστικά

Ομως το πραγματικό διακύβευμα της υπόθεσης δεν είναι η σύγκρουση συμφέροντος αλλά οι συνέπειές της.

Η BlackRock απέκτησε μια χωρίς προηγούμενο πρόσβαση στα πιο μύχια μυστικά δεκάδων τραπεζών της ευρωζώνης, πρόσβαση την οποία ώς τώρα καμία αρχή ή εταιρεία, ιδιωτική ή δημόσια, δεν είχε.

Παρότι τόσο οι εποπτικές αρχές (ιδίως εκτός Ελλάδος) όσο και η BlackRock αρνούνται να δώσουν πληροφορίες, γνωρίζουμε, τουλάχιστον ως προς την περίπτωση της Ελλάδας, βάσει των απαντήσεων της ΤτΕ και των εκθέσεών της, πως το έργο της BlackRock ήταν «σε βάθος» και πως το προσωπικό της είχε «φυσική πρόσβαση στα στοιχεία των τραπεζών».

Γνωρίζουμε επίσης πως από τη στιγμή που η BlackRock πήρε το έργο στην Ελλάδα, ανέθεσε μέρος του σε υπεργολάβους, αυξάνοντας έτσι σημαντικά τον κύκλο των προσώπων που είχαν πρόσβαση στις εμπιστευτικές πληροφορίες.

Υπεργολάβοι ήταν εταιρείες όπως οι PWC, EY, Grant Thornton, KPMG, Booz & Co, Deloitte, αλλά και δύο δικηγορικά γραφεία.

Οσο για τις τράπεζες, γνωρίζουν καλά πόσο πολύτιμα είναι για τις ίδιες αλλά και για τους πελάτες τους αυτά τα στοιχεία. (Το γνωρίζουμε και οι δημοσιογράφοι. Μερικές από τις μεγαλύτερες υποθέσεις διαφθοράς στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες ξετυλίχτηκαν μέσω των μυστικών που έκρυβαν τα τραπεζικά δάνεια: από την υπόθεση του Ακη Τσοχατζόπουλου μέχρι τα δάνεια ΜΜΕ και κομμάτων.)

Ο Μιχάλης Μασουράκης για πολλά χρόνια ήταν ο επικεφαλής οικονομολόγος της τράπεζας Alpha. (Σήμερα, έχει το ίδιο πόστο αλλά στον ΣΕΒ.)

«Οι τράπεζες υποχρεώθηκαν να ανοίξουν τα βιβλία τους. Και σε καμία τράπεζα δεν αρέσει να μοιράζεται τα άπλυτά της» λέει.

Ο κ. Μασουράκης θεωρεί πως η BlackRock δεν θα ριψοκινδύνευε τη φήμη της. Η ανάμνησή του όμως έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

«Ηταν η εποχή που το απόγευμα εμείς ξεκινούσαμε από την τράπεζα και πηγαίναμε στην BlackRock να τους πουλήσουμε μετοχές και την ίδια ώρα κάποιοι άλλοι άνθρωποι της BlackRock ερχόντουσαν σε μας να ελέγξουν τα βιβλία μας. Συναντιόντουσαν το βράδυ για ποτά; Δεν μπορώ να το ξέρω. Θεωρώ πάντως απίθανο άνθρωποι από διαφορετικά τμήματα και διαφορετικές θυγατρικές της BlackRock να μοιράζονται συνειδητά αυτές τις πληροφορίες. Φυσικά, αυτό αφορά μόνο τα χαμηλά κλιμάκια της εταιρείας διότι όσο ανεβαίνεις προς την κορυφή, οι δομές τείνουν να συγχωνεύονται και η πληροφορία μοιράζεται».

Ραντεβού με διπλό καπέλο

Τον Δεκέμβριο του 2013, τέσσερις μέρες μετά την παράδοση της μελέτης της BlackRock στην Τράπεζα της Ελλάδος, ο πρόεδρος της εταιρείας συναντήθηκε στην Αθήνα με τον τότε διοικητή της ΤτΕ, Γιώργο Προβόπουλο, και με τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά. Υπό ποια ιδιότητα επισκέφθηκε ο κ. Φινκ την Αθήνα;

Κατά την Τράπεζα της Ελλάδος, «η συνάντηση [με τον κ. Προβόπουλο] πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης της διαγνωστικής άσκησης, που διενήργησε η BlackRock Solutions στα δανειακά χαρτοφυλάκια των ελληνικών τραπεζών».

Λίγο μετά, στη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό, ο Φινκ αλλάζει καπέλο, γίνεται πάλι ο γνωστός επενδυτής.

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής, οι δυο τους θα συζητούσαν «τις επενδυτικές προοπτικές της Ελλάδας», «τις ιδιωτικοποιήσεις» και «την πορεία των ελληνικών τραπεζών».

Με άλλα λόγια, η BlackRock επιμένει στα σινικά τείχη αλλά ο πρόεδρός της κατά την παραμονή του στην Ελλάδα, με τον κεντρικό τραπεζίτη μιλούσε ως ελεγκτής και σύμβουλος της κεντρικής τράπεζας, ενώ με τον πρωθυπουργό ως επενδυτής.

Από χώρα σε χώρα, η διαδικασία επιλογής της BlackRock διέφερε. Αλλά ο κοινός παρονομαστής ήταν η αδιαφάνεια και η υιοθέτηση έκτακτων όρων που κατέστησαν τελικά τους «διαγωνισμούς», αντί για δημόσιους, μυστικούς.

Στην Ολλανδία, εφαρμόστηκε μια «επιταχυμένη περιοριστική διαδικασία». Η Ελλάδα εφάρμοσε «διαδικασία διαπραγματεύσεων με αρκετούς υποψηφίους».

Η ΕΚΤ εφάρμοσε «διαδικασία με περιορισμένο ανταγωνισμό, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού».

Στην Ιρλανδία κατέστη «αδύνατο να εφαρμοστούν φυσιολογικές διαγωνιστικές διαδικασίες». Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις προσκλήσεις διαγωνισμών δεν δημοσιεύτηκαν πουθενά.

Τότε τίνος ιδέα ήταν η επιλογή της BlackRock; Στις περιπτώσεις της Ελλάδας και της Ιρλανδίας η έρευνα του Investigate Europe διαπίστωσε πως η επιλογή της BlackRock έγινε είτε «κατόπιν διαβούλευσης» με την τρόικα ή, στην Ιρλανδία, κατόπιν «εντολών» της τρόικας.

Είναι ενδεικτική για την Ελλάδα η αλληλουχία των γεγονότων το καλοκαίρι του 2015.

Οσο η διαπραγμάτευση βρισκόταν σε εξέλιξη, ο υπουργός Γιώργος Σταθάκης συνέστησε ομάδα εργασίας από υπηρεσιακούς παράγοντες και στελέχη της τραπεζικής αγοράς και του ΤΧΣ, που θα εκπονούσε το σχέδιο για τα «κόκκινα» δάνεια.

Από την επομένη όμως του δημοψηφίσματος, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ. ανακρούει πρύμναν και αποδέχεται το νέο μνημόνιο, εξέλιξη η οποία αλλάζει άρδην την πολιτική που θα ακολουθηθεί για τα «κόκκινα» δάνεια.

Η ομάδα εργασίας πέφτει σε αδράνεια, το νέο μνημόνιο θέτει ως προαπαιτούμενο την ανεύρεση «εξωτερικού συμβούλου», πράγμα που τελικά οδηγεί στην επιλογή και πάλι της BlackRock.

Με άλλα λόγια, η στρατηγική για τα ελληνικά «κόκκινα» δάνεια διαμορφώθηκε από μια εταιρεία, ο επενδυτικός βραχίονας της οποίας είχε ή θα αποκτούσε μετοχικές θέσεις στις τράπεζες!

Η Λούκα Κατσέλη διετέλεσε υπουργός Οικονομίας την περίοδο 2009-2010 και αργότερα πρόεδρος της Εθνικής, μιας εκ των τραπεζών που «ελέγχθησαν» από την BlackRock.

Η Λ. Κατσέλη θέτει εν αμφιβόλω την ποιότητα των διαγνωστικών ελέγχων που διενήργησε η Blakcrock και αναρωτιέται: «Στην περίπτωση των stress tests ή του δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών, πώς μπορεί ο έλεγχος να είναι αξιόπιστος όταν η εταιρεία που τον διενεργεί, ο ελεγκτής δηλαδή, είναι ταυτόχρονα μέτοχος στον ελεγχόμενο;»

Κατά τη Λ. Κατσέλη, «εγείρεται το ζήτημα της χρήσης όλων αυτών των πολύτιμων δεδομένων. Οσο οι εποπτικές αρχές σε όλη την Ευρώπη αποφεύγουν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα τόσο θα αυξάνεται η πιθανότητα να συμβεί μια υπόθεση τύπου Cambridge Analytica, αλλά στον χρηματοπιστωτικό τομέα».

«Σαν τον χασάπη που εγκρίνει το δικό του κρέας!»

Ιρλανδία

Η Ιρλανδία ήταν η πρώτη χώρα της ευρωζώνης στην οποία η BlakcRock ανέλαβε τα στρες τεστ των τραπεζών (Δεκέμβριος 2010). Πολλοί υποτιμούν τη σημασία της BlackRock Solutions με το επιχείρημα ότι δεν αποτελεί παρά ένα ελάχιστο υποσύνολο της δραστηριότητας της μητρικής. Ομως ο ίδιος ο Φινκ έχει διαφορετική γνώμη.

Τον Ιανουάριο του 2011, σε ανοιχτή συνομιλία με επενδυτές με θέμα τα οικονομικά αποτελέσματα του 4ου τριμήνου, αποκάλεσε το ιρλανδικό ντιλ «γιγαντιαίο», «μεγαλύτερο ακόμα κι απ’ τη δουλειά της Ομοσπονδιακής Τράπεζας [Federal Reserve] με την AIG».

Η μητρική της BlackRock Solutions, σύμφωνα με εταιρική ανακοίνωση του 2012, είχε «πελατολόγιο στην Ιρλανδία» αξίας «άνω των 5 δισ. ευρώ» και «κεφάλαια με έδρα τους την Ιρλανδία» αξίας 162 δισ. ευρώ.

To 2013 η μητρική BlackRock ανακοίνωσε πως κατέχει λίγο πάνω από το 3% της Τράπεζας της Ιρλανδίας, μιας από τις τράπεζες στις οποίες η θυγατρική της, η BlackRock Solutions, είχε κάνει στρες τεστ το 2011.

Ολλανδία

Η διείσδυση της BlackRock δεν αφορά μόνο τις χώρες υπό τον έλεγχο της τρόικας. Στην Ολλανδία, η BlackRock ως επενδυτής έχει τοποθετήσει 150 δισ., ποσό που καθιστά τη χώρα τη δεύτερη σημαντικότερη ευρωπαϊκή αγορά μετά τη Βρετανία.

Ως ελεγκτής / σύμβουλος η BlackRock προσελήφθη τουλάχιστον δύο φορές, από το υπουργείο Οικονομικών και την κεντρική τράπεζα. Και τις δύο, μέρος του έργου αφορούσε τον ολλανδικό κολοσσό ING… στον οποίο όμως η BlackRock κατείχε (ως επενδυτής) το (πολύ σημαντικό) ποσοστό του 5-6%!

Αυτό πάντως δεν εμπόδισε τον υπουργό Οικονομικών (και πρόεδρο του Eurogroup) Γερούν Ντάισελμπλουμ όχι μόνο να υπερασπιστεί την απόφαση των αρχών αλλά και να δείξει απόλυτη πίστη στα «σινικά τείχη» της BlackRock.

Οπως το έθεσε ένας Ολλανδός σχολιαστής, η BlackRock είναι «σαν τον χασάπη που εγκρίνει το δικό του κρέας…».

Ισπανία

Στην Ισπανία, άνευ τρόικας, η BlackRock ήταν παρούσα και ενεργή σε όλες τις φάσεις του προβλήματος: από την αρχική του διαπίστωση και την πρόταση λύσης του μέχρι την εκμετάλλευση αυτής της λύσης από την ίδια την BlackRock…

Τον Φεβρουάριο του 2012, ο πρόεδρος της BlackRock, Λάρι Φινκ, σε συνέντευξή του στην El Pais, λέει πως οι τράπεζες πρέπει να προχωρήσουν στην εξυγίανσή τους μέσω της μείωση της αξίας ακινήτων στους ισολογισμούς τους.

Είναι η προετοιμασία της ιδέας της «bad bank». Μόλις δύο μήνες αργότερα, η κεντρική τράπεζα της Ισπανίας αρχίζει συνομιλίες με την BlackRock και την Oliver Wyman και τελικά τους αναθέτει το πρότζεκτ της «bad bank».

Μεσολαβεί ένα διάστημα που ενώ αναμένεται ότι η BlackRock θα προσληφθεί και ως εκτιμητής, μεγάλες αντιδράσεις από τραπεζίτες (ίσως επειδή είχαν προηγηθεί τα πειράματα της Ιρλανδίας και της Ελλάδας) ακυρώνουν την πρόσληψή της.

Αλλά στο τέλος, η BlackRock ήταν πάλι παρούσα, με άλλο καπέλο πλέον, αυτό του επενδυτή, για να εκμεταλλευτεί τη λύση που ο πρόεδρός της είχε πρώτος υποδείξει και η ίδια η εταιρεία είχε εκτελέσει για λογαριασμό της κεντρικής τράπεζας.

Η αμερικανική εταιρεία κατέχει σήμερα σημαντικό μετοχικό ποσοστό στις πέντε μεγαλύτερες τράπεζες, αλλά και ένα πολύ σημαντικό χαρτοφυλάκιο ακινήτων.

Με άλλα λόγια, ξεκίνησε ως σύμβουλος της κυβέρνησης και κατέληξε να είναι ένας από τους δυνατότερους διεθνείς παίκτες στην Ισπανία.

efsyn.gr