Η κριτική του Πάπα Φραγκίσκου στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς τον έκανε σύμβολο για την Αριστερά και προκάλεσε υποψίες ότι είναι κομμουνιστής. Ο ηγέτης των 1,2 δις Καθολικών του κόσμου έχει αποκαλέσει τον καπιταλισμό “δημιουργό ανισοτήτων” στην καλύτερη περίπτωση – και στη χειρότερη περίπτωση “δολοφόνο”. Είναι λοπόν ο Πάπας, όπως οι επικριτές του ισχυρίζονται, ένας κόκκινος ριζοσπάστης;
Στο δρόμο του πίσω από την μεγάλη παρέλαση στη Μόσχα τον περασμένο μήνα, ο Κουβανός ηγέτης Ραούλ Κάστρο έκανε στάση στη Ρώμη για να ευχαριστήσει τον Πάπα Φραγκίσκο για το ρόλο του στην επαναπροσέγγιση της Κούβας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. “Αν ο Πάπας συνεχίσει με αυτόν τον τρόπο,” δήλωσε αργότερα ο Κάστρο, “θα ξαναπάω στην εκκλησία να προσευχηθώ. – Δεν αστειεύομαι”
-Υπάρχουν πολλά στον Πάπα Φραγκίσκο για να θαυμάσουν οι αριστεροί, και πολλά για να προβληματιστούν οι δεξιοί
Τον Σεπτέμβριο ο Φραγκίσκος θα επιστρέψει τη φιλοφρόνηση με μια στάση στην Κούβα όταν ταξιδέψει για τις Ηνωμένες Πολιτείες και η επίσκεψη στην Αμερική θα μπορούσε να αποδειχθεί η πιο δύσκολη για τον Ποντίφικα. Η φιλοφρόνηση απο τον Ραούλ Κάστρο δημιουργεί τριβές με την συντηρητική αμερικανική δεξιά, που ανταποκρίθηκε με οργή στις κουβανικές πρωτοβουλίες του προέδρου Ομπάμα.
«Υπάρχει έντονος σκεπτικισμός μεταξύ των ΗΠΑ Καθολικών στις ΗΠΑ,” λέει ο καθολικός Stephen Moore, επικεφαλής οικονομολόγος του συντηρητικού think tank Heritage Foundation. “Νομίζω είναι ένας Πάπας με ορισμένες μαρξιστικές τάσεις. Είναι αναμφισβήτητο ότι βλεπει σκεπτικά τον καπιταλισμού και τις ελεύθερες επιχειρήσεις και θεωρώ ότι αυτό είναι πολύ ανησυχητικό.”
Οι ΗΠΑ είναι μακράν το πιο Καθολικό έθνος του δυτικού κόσμου με σχεδόν 80 εκατομμύρια να ανήκουν στο μεγαλύτερο θρησκευτικό δόγμα της χώρας. Πολλά από τα μέλη της Καθολικής εκκλησίας βλέπουν τον Πάπα Άγιο Ιωάννη Παύλο Β΄ ως ήρωα, επειδή ήταν γενναίος μαχητής του Ψυχρού Πολέμου – και αυτό προσθέτει στο αίσθημα προδοσίας τους απο τον Φραγκίσκο. Παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά αποδοχής του είναι υψηλά, ιδίως μεταξύ των καθολικών Δημοκρατικών, είναι μια πολωτική παρουσία, και το ερώτημα “είναι ο Πάπας κομμουνιστής;” γίνεται πραγματικό.
Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος και ο Πάπα Φραγκίσκος προέρχονται από πολύ διαφορετικούς κόσμους, κάτι που αναπόφευκτα επηρέασε τον τρόπο σκέψης τους για θέματα όπως η οικονομία και η κοινωνική δικαιοσύνη.
Τα περισσότερα από τα πρώτα χρόνια της ζωής του Ιωάννη Παύλου, τα είχε ζήσει κάτω από ολοκληρωτικά καθεστώτα – πρώτα της ναζιστικής κατοχής κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και στη συνέχεια υπο τη μακροχρόνια σταλινική και σοβιετική κυριαρχία της Πολωνίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ό,τι βίωσε ως ιερέας και επίσκοπος, του δίδαξε ότι ο κομμουνισμός ήταν ο εχθρός.
Αντίθετα, ο Φραγκίσκος – ή Jorge Bergoglio όπως ήταν τότε – ενηλικιώθηκε υπό το καθεστώς του εθνικιστικού ηγέτη της Αργεντινής Χουάν Περόν.
Παρ `όλα αυτά, τα οικονομικά γραπτά τόσο του Ιωάννη Παύλου όσο και του Φραγκίσκου αντανακλούν την ίδια πνευματική παράδοση – που είναι γνωστή ως Καθολική κοινωνική διδασκαλία. Αρχικά αρθρώνεται στο παπικό έγγραφο Rerum Novarum, στο οποίο ο Πάπας Λέων ΙΓ΄ απευθύνεται σε αυτό που ονομάζεται το “πνεύμα της επαναστατικής αλλαγής”.
Μερικά από αυτά είχαν γραφτεί για τη διάψευση των κομμουνιστικών ιδεών που ήταν μέρος αυτής της αλλαγής, ενώ άλλα προβάλλουν μια κριτική σε πτυχές του καπιταλισμού. Γι’αυτό είναι ένα μείγμα που δεν ταιριάζει απόλυτα στον διαχωρισμό αριστερά-δεξιά που κυριάρχησε στην πολιτική του εικοστού αιώνα.
Ο Βρετανός οικονομολόγος και καθηγητής Maurice Glasman, που σπούδασε Καθολική κοινωνική διδασκαλία για το διδακτορικό του, εντυπωσιάζεται από τον τρόπο που απορρίπτει τις συμβατικές ιδεολογίες της αριστεράς και δεξιάς.
“Αντιτίθεται πραγματικά στην ιδέα ότι υπάρχει μόνο το κράτος ή μόνο η αγορά”, λέει. “Πιστεύει στην ενεργοποίηση της κοινωνίας -αυτό που αποκαλεί αλληλεγγύη- έτσι ώστε να μπορεί να αντισταθεί στην κυριαρχία των πλουσίων πάνω στους φτωχούς, αλλά μέσω των συνδικάτων και των επαγγελματικών ενώσεων και της επικουρικότητας, η οποία είναι η αποκέντρωση της εξουσίας, αλλά σε αντίθεση με τον κομμουνισμό σέβεται την ατομική ιδιοκτησία” και είναι “αντι-κολεκτιβιστική”.
Η απάντηση στο ερώτημα που τίθεται στον τίτλο αυτού του άρθρου είναι “Όχι”. Υπάρχουν πολλά στον Πάπα Φραγκίσκο για να θαυμάσουν οι αριστεροί, και πολλά για να προβληματιστούν οι δεξιοί, αλλά δεν είναι κομμουνιστής.
Ωστόσο, φαίνεται να απολαμβάνει να προκαλεί. Θα δημοσιεύσει σύντομα μια εγκύκλιο για την κλιματική αλλαγή, και ένας ιερέας που έχει ενημερωθεί για το περιεχόμενο μας είπε πως “Αν τώρα κάποιοι πιστεύουν ότι είναι μια μαρξιστής, να δούμε τι θα λένε για τις απόψεις του για το περιβάλλον!”
