Γεώργησε με πάθος και γνώση την ελληνική γλώσσα επί πολλές δεκαετίες ο Δ.Ν. Μαρωνίτης. Και σμίλεψε έναν τρόπο γραφής απολύτως δικό του, με αυστηρά ελεγμένη τη συναισθηματική του θέρμη, πυκνό σε σκέψεις αλλά χωρίς φτιασίδια, ευθύ και απερίστροφο. Με το πλούσιο και καίριο λεκτικό του να μην καυχιέται και να μην επιδεικνύεται· η ρητορική χλιδή δεν ήταν του γούστου του. Τα κείμενά του, με το νόημα κάθε λέξης βαθιά κατακτημένο, κατονόμαζαν τον συντάκτη τους ακόμα κι αν τα διάβαζε κάποιος δίχως την υπογραφή τους.
Ονομά του ήταν η γραφή του. Και η γραφή του δεν ήταν παραπλήρωμα του βίου του μα η μέθοδός του να υπάρχει ως πρόσωπο και ως μέλος ανθρώπινων ομάδων και ιδεoλογικών κοινοτήτων, να πολιτεύεται (με την τιμιότερη σημασία της λέξης) και να αντέχει. Την πίστη στο δόγμα «γράφω άρα υπάρχω» τη δήλωσε με οξύτατη σαφήνεια η «Μαύρη γαλήνη» του, γραμμένη το βαρύ 1973 στα κρατητήρια της ΕΣΑ, πάνω σε φθαρμένες χαρτοπετσέτες.
Επίθετα και επιρρήματα, κυρίως αυτά, τριμμένα από τη μακρά χρήση τους, χαίρονταν στα μαστορικά χέρια του Μαρωνίτη την επικύρωση της σημασίας τους. Οι λέξεις, και οι πιο ταπεινές, ξανάβρισκαν τη λάμψη τους και όλα τους τα νοηματικά στρώματα στα γραφτά του – στα δοκίμια, στις μεταφράσεις, στις επιφυλλίδες του στο «Βήμα», στα σπάνια λογοτεχνικά του εγχειρήματα. Τα γραφτά αυτά είχαν την ακριβή αρετή να υπηρετούν με πληρότητα το κυρίως θέμα τους, αναδεικνύοντας συγχρόνως κάμποσα άλλα, σαν μ’ ένα κλείσιμο ματιού. Παρακινούσαν έτσι τον εγρήγορο αναγνώστη τους να αυτενεργήσει, να πολλαπλασιάσει την τέρψη και το όφελός του αναζητώντας στην ήπειρο της λογοτεχνίας, μόνος πια, αλλά καθοδηγημένος, πηγές, συσχετίσεις, παραλληλίες και διασταυρώσεις.
Εκτός από πανεπιστημιακός καθηγητής λοιπόν, ο Δ.Ν. Μαρωνίτης ήταν ένας φιλολογικός και λογοτεχνικός καθοδηγητής που νοιαζόταν να δείξει όχι τι να διαβάσουμε αλλά πώς να το διαβάσουμε. Πώς να διαβάζουμε καταρχάς την αρχαία γραμματεία (άρα και πώς να μεταφράζουμε Ομηρο, Ησίοδο, Ηρόδοτο, Σοφοκλή, με ποια σύγχρονη δημοτική υπόψη μας), δίχως να βαυκαλιζόμαστε και να βαυκαλίζουμε με μύθους για γλωσσικά γονίδια και σκήπτρα διαιώνιας υπεροχής. Μην το ξεχνάμε, ο επιστημονικός πόλεμος του Μαρωνίτη κατά των ανάγωγων και απαίδευτων εμπόρων αρχαιότητας τον έφερε αντιμέτωπο με την υβριστικότερη εκδοχή της ακροδεξιάς ελληνοκαπηλίας. Μας έδειξε επίσης πώς να διαβάζουμε τη νεοελληνική λογοτεχνία, τον αγαπημένο του Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Καβάφη, τον Αναγνωστάκη, τον Σινόπουλο, τον Αλεξάνδρου, τον Πατρίκιο. Οι μαθητές του υπήρξαμε πολύ περισσότεροι απ’ όσους έτυχε να τον έχουν δάσκαλο στο πανεπιστήμιο. Τη μέθοδο της γραφής του είναι ανέφικτο να την αναπαραγάγουμε· μόνο να τη ζηλεύουμε μπορούμε. Μπορούμε όμως να θητεύσουμε στην αναγνωστική μέθοδο που ετοίμασε και μας πρόσφερε η φιλολογική του οξύνοια. Θα τιμούσαμε έτσι πρεπόντως τη μνήμη του. kathimerini.gr
Ο Δημήτρης Μαρωνίτης, αναφερόμενος συχνότερα ως Δ. Ν. Μαρωνίτης (Θεσσαλονίκη 22 Απριλίου 1929 – Αθήνα 12 Ιουλίου 2016),[1] ήταν Έλληνας φιλόλογος, μεταφραστής αρχαίων συγγραφέων και δοκιμιογράφος.
| «Στην Κατοχή και στον Εμφύλιο το Πειραματικό Θεσσαλονίκης δεν έμοιαζε σε τίποτε με το Πειραματικό Αθηνών. Το παρακολουθούσε ακόμη η παιδαγωγική έμπνευση του Δελμούζου, στεγασμένο στο μισοτελειωμένο χτίσμα του Πικιώνη: γλώσσα διδασκαλίας η Δημοτική, καθηγητές με φρόνημα ελεύθερο και γερή κατάρτιση (μεταξύ τους ο Θέμελης, ο Καΐρης, ο Μιχαλόπουλος, ο Καστανάς – οι απόφοιτοι ξέρουν για ποιους μιλώ) … Ελευθέρια αγωγή, που δεν την sνέτρεψαν μήτε οι απειλές της Κατοχής μήτε η μισαλλοδοξία του Εμφυλίου – σ’ αυτό συνέβαλε και ο Ξηροτύρης, διευθυντής για δυο και πάνω δεκαετίες… (“Ο δάσκαλος”, εφημ. Το Βήμα, 26.1.1992) Θα σκανδαλίσω κι άλλο όσους σκανδαλίστηκαν ήδη με την, ειρωνική προφανώς, ομολογία του θεατρικού μου απωθημένου. Αν κάποιοι πράγματι ενδιαφέρονται για την ανεκδοτολογική βιογραφία, μπορούν σήμερα να προσθέσουν ένα ακόμη απωθημένο μου, που κολυμπά χρόνια τώρα στα θολά νερά του ερασιτεχνισμού, εκείνο της φιλοσοφίας, όταν και όπου τρίβεται στο σώμα της λογοτεχνίας. Παράδειγμα ο Πλάτων, που στιγμάτισε τα προεφηβικά μου χρόνια στο Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης, όταν φιλόλογος καθηγητής, δάσκαλος με τα όλα του, μας διάβασε ολόκληρον τον Πρωταγόρα σε καλή μετάφραση, προτού μας τον διδάξει αποσπασματικά στο πρωτότυπο, κατά τις εντολές του σχολικού προγράμματος. (“Ένα συν δύο”, εφημ. Το Βήμα, 20.09.1998) “Πιστεύω τω φίλω.” Αυτή είναι η πρώτη, αρχαιοπρεπής και σίγουρα πλαστή φράση που άκουσα και έμαθα στα δέκα μου χρόνια: 1939, Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης, πρώτη οχταταξίου, αναγνωστικό Ζούκη, φιλόλογος καθηγητής ο Γιώργος Μιχαλόπουλος. Ασφαλώς πρόκειται για αφελή ομολογία (ένα κοινό ρήμα και ένα συνηθισμένο ουσιαστικό σε δοτική), που ρίζωσε εντούτοις στο μυαλό μου και έγινε εφεξής έμμονη ιδέα. (“Συμπληρωματικά”, εφημ. Το Βήμα, 31.10.1999) ».Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης |
Ο Δημήτρης Μαρωνίτης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης και συνέχισε σπουδάζοντας στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.[2] Συμπλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη Δυτική Γερμανία με υποτροφία από το ίδρυμα “Humboldt Stiftung”, δίπλα στον γνωστό ελληνιστή Βάλτερ Μαργκ (Walter Marg). Το διδακτορικό του δίπλωμα το έλαβε το 1962 από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο όπου και δίδαξε Αρχαία Ελληνικά από το 1963 έως το 1968 ως εντεταλμένος υφηγητής (στη Φιλοσοφική Σχολή).
Κατά τη διάρκεια της επταετίας η δράση του ενοχλούσε το στρατιωτικό καθεστώς με αποτέλεσμα συχνά να φιλοξενείται στα κρατητήρια της συμπρωτεύουσας και της Αθήνας. Οι 8 μήνες του εγκλεισμού του από τις αρχές του 73 μέχρι της γενική αμνήστευση άφησαν το σημάδι τους στη Μαύρη γαλήνη, ένα κείμενο που γράφτηκε στο κελί, σε φθαρμένες χαρτοπετσέτες, όταν κατάφερε να βρει ένα μολύβι ο Δ.Ν.Μαρωνίτης. Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 1973 στο 8ο και τελευταίο τεύχος του περιοδικού Η Συνέχεια, και πρόσφατα, το 2007, στις εκδόσεις Το Ροδακιό.[3]
Μετά την χούντα επανέρχεται και παραμένει καθηγητής από 1975 έως το 1996. Επισκέπτης καθηγητής σε πανεπιστήμια της Γερμανίας, Αυστρίας και Κύπρου και των ΗΠΑ. Από το 1994 έως το 2001 πρόεδρος και γενικός διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη. Εφεξής συντονιστής του προγράμματος «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση», που εκπονείται στο πλαίσιο του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας.
Εκτός όμως από Πανεπιστημιακός δάσκαλος ο Δ.Ν Μαρωνίτης ήταν ιδιαίτερα γνωστός και σαν αρθρογράφος μιας και από το Φεβρουάριο του 1971 που δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ το πρώτο του άρθρο με τίτλο «Σημείο αναφοράς» δεν σταμάτησε όλα αυτά τα χρόνια να δημοσιεύει ανελλιπώς άρθρα. Το 1970 συμμετείχε με το κείμενο “Υπεροψία και μέθη (ο ποιητής και η ιστορία)[4]” που είναι μια φιλολογική μελέτη για το ποίημα “Δαρείος” του Καβάφη στο τόμοΔεκαοχτώ κείμενα.Ο Δημήτρης Ν.Μαρωνίτης εκτός των άλλων έχει υπάρξει και καλλιτεχνικός διευθυντής του Κ.Θ.Β.Ε. Η θητεία του όμως, υπήρξε μικρής διάρκειας: από τις 3 Νοεμβρίου 1989 έως τις 12 Σεπτεμβρίου 1990.
Οι θέσεις και η αγάπη του για την μετάφραση των αρχαίων κειμένων θεμελιώθηκαν στο Πειραματικό σχολείο και πήραν μια πιο στέρεη μορφή στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης. Ο κατ’ εξοχήν δάσκαλός του τα χρόνια αυτά ήταν ο I. Θ. Kακριδής. Σημαντική επιρροή στα μεταφραστικά του ενδιαφέροντα έπαιξε και ο W. Marg -που εκδίδει και για χρόνια το αρχαιογνωστικό περιοδικό, το Gnomon – όταν, μετά τις προπτυχιακές του σπουδές και εν όψει της εκπόνησης της διδακτορικής του διατριβής για τον Ηρόδοτο,ο Δ. Ν Μαρωνίτης φεύγει στη Γερμανία. [5]
Ο Δ. Ν. Μαρωνίτης έχει μεταφράσει Ηρόδοτο[6] [7], Ησίοδο[8] καθώς και τα δύο έργα που αποδίδονται στον Όμηρο: την Οδύσσεια[9] και την Ιλιάδα[10]. Το 2012 εξέδωσε και την μετάφραση της τραγωδίας “Αίας” του Σοφοκλή [11]
Ο Δημήτριος Μαρωνίτης έχει ασχοληθεί με αρκετούς νεοέλληνες ποιητές και πεζογράφους επιμένοντας στην πρώτη μεταπολεμική γενιά. Έτσι έχει εκδώσει μελετήματα για τον Γεώργιο Σεφέρη, τον Τίτο Πατρίκιο,τον Γιάννη Ρίτσο, τον Οδυσσέα Ελύτη,τον Τάκη Σινόπουλο και τον Μίλτο Σαχτούρη. Από τις προηγούμενες γενιές έχει εκδώσει μελετήματα για τον Διονύσιο Σολωμό και τον Κ.Π. Καβάφη. Από τις νεώτερες γενιές έχει ασχοληθεί με τον Γιώργο Χειμωνά.
Το 2014 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα το καινούριο του βιβλίο ¨Έπος και δράμα. Από το χθες στο αύριο¨
