Του Δημήτρη Μαρκόπουλου… Ο πρώην πρέσβης του Ισραήλ στην Αθήνα κ. Ram Aviram εκτός της διπλωματικής του πορείας, είναι ένας από τους πλέον ειδικούς σε θέματα διπλωματίας των υδάτων και των διενέξεων που μπορούν να δημιουργηθούν γύρω από αυτό. Με εμπειρία δίπλα στον Σιμόν Πέρες αλλά και στο Ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών, έρχεται να μιλήσει στην Αθήνα σε μια σειρά σεμιναρίων με θέμα «21ος αιώνας: ο αιώνας των πολέμων γύρω από το νερό»; Τα σεμινάρια απευθύνονται σε φοιτητές, ειδικότερα σε ενδιαφερόμενους σπουδαστές του Παντείου Πανεπιστημίου και του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων ενώ οι ημερομηνίες που οι ομιλίες θα πραγματοποιηθούν είναι η 11η, 18η, 25η Νοέμβρη και η 2η ημέρα του Δεκεμβρίου.
Στόχος του τέως πρέσβη είναι να μιλήσει για πρώτη φορά με τόσο εξειδικευμένο τρόπο για τη διπλωματία του νερού, τα προβλήματα που αναδύονται, τις διαμάχες και συρράξεις στη Μέση Ανατολή και τις διαπραγματεύσεις γύρω από αυτά τα ζητήματα. Μιλήσαμε με τον κ. Aviram για το ελληνικό του πρόγραμμα αλλά και για το κατά πόσο μετά τις παγκόσμιες συρράξεις που υπαγορεύτηκαν από τα ενεργειακά συμφέροντα και συγκεκριμένα τον πόλεμο γύρω από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, θα ακολουθήσει ανάλογη κλιμάκωση με το νερό να βρίσκεται στο επίκεντρο νέων αντιπαραθέσεων.
Είναι η « διπλωματία των υδάτων » , μετά την περίοδο του πετρελαίου κατά τον 20ο αιώνα , η διπλωματία του 21ου αιώνα;
Η αυξανόμενη έλλειψη νερού στον κόσμο ( ο ΟΟΣΑ εκτιμά πως το 2030 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν κάτω από συνθήκες έλλειψης ύδατος) και η αυξανόμενη χρήση όλων των πόρων γλυκού νερού προκαλεί ανταγωνισμό και συγκρούσεις μεταξύ κρατών σε κοινόχρηστους πόρους . Ας μην ξεχνάτε πως το 80 % του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες που μοιράζονται μέρος των υδατικών πόρων με τους γείτονές τους . Αν οι πολιτικές , οικονομικές επιστήμες των ανθρώπινων πόρων δεν κινητοποιηθούν για την αντιμετώπιση αυτής της τάσης θα βρεθούμε σε έναν κόσμο του ” Mad Max ” . Οι προσπάθειες καταβάλλονται από τους υδρο – διπλωμάτες που φέρνουν στην αρένα την ευρύτερη άποψη της ανάδειξης των διεθνών διπλωματικών ικανοτήτων με σκοπό να μειωθεί η ένταση και να ενισχυθεί η διακρατική συνεργασία. Το σεμινάριο που θα κάνουμε λοιπόν στην Αθήνα θα είναι ένα παράθυρο για τις πρακτικές στρατηγικές της υδρο – διπλωματίας.
Τι καινούργιο φέρνουν οι νέες συνθήκες γύρω από το νερό σε σύγκριση με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο; Βλέπετε μια νέα, υδάτινη αυτή τη φορά αντί για πετρελαϊκή δύναμη στο στιλ της Σαουδικής Αραβίας ή της Ρωσίας στο φυσικό αέριο, που όμως τώρα θα βασίζεται στους υδάτινους πόρους;
Μόνο το 2,5% του παγκόσμιου νερού είναι γλυκό νερό το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τις ανθρώπινες ανάγκες και δεν κατανέμεται εξίσου σε όλο τον πλανήτη καθώς υπάρχουν περιοχές οι οποίες υποφέρουν από έλλειψη. Άλλες περιοχές έχουν προβλήματα από τις πλημμύρες κι άλλες λόγω οικονομικής στενότητας δεν έχουν πόρους για την ανάπτυξη του συστήματος νερού. Η διαχείριση των διασυνοριακών λεκανών είναι πολύπλοκη, δεδομένου ότι είναι ένα πολιτικό ζήτημα και η κάθε μορφής εξουσία διαδραματίζει ρόλο. Για παράδειγμα μια ηγεμονική δύναμη της νότιας υδάτινης λεκάνης, όπως η Αίγυπτος χρησιμοποιεί την εξουσία της με έναν μονομερή τρόπο για να αποτρέψει τα βορειότερα κράτη από αυτήν την αξιοποίηση των υδάτινων πόρων. Ωστόσο στην αρένα των διασυνοριακών λεκανών υπάρχει αλληλεξάρτηση και το ενδιαφέρον των μελών είναι πέρα από τον άμεσο τομέα του νερού. Στο σεμινάριο λοιπόν θα μπορέσουμε να κοιτάξουμε βαθύτερα μέσα στο περίπλοκο παιχνίδι εξουσίας και θα δούμε πώς θα χρησιμοποιούνται αυτοί οι πόροι για την επίτευξη των εθνικών συμφερόντων κι όχι πάντα με εγωιστικό τρόπο.
Το Ισραήλ έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο ζήτημα της λειψυδρίας. Στη δεκαετία του ’40 και του ’50 ήταν μια χώρα χωρίς νερό, αλλά τώρα έχει ένα μεγάλο βαθμό αυτονομίας χάρη σε μια συντονισμένη πολιτική.
Το Ισραήλ είναι ένα καλό παράδειγμα μιας χώρας που εξαρτιόταν από τους διασυνοριακούς υδάτινους πόρους. Μέχρι το 1967 το 80% των αναγκών της χώρας σε νερό προερχόταν από «εχθρικό έδαφος». Αυτό έκανε το νερό ένα θέμα ασφάλειας. Οι διεθνείς υδρο- πολιτικές του Ισραήλ είναι μέρος των γενικότερων σχέσεών με τους γείτονές της και κατά συνέπεια διαφορετικές προσεγγίσεις πολιτικής ασκούνται από το Ισραήλ στη λεκάνη της Ιορδανίας. Κατά την τελευταία δεκαετία, το Ισραήλ ανέπτυξε μια τεχνητή στρατηγική με αφαλάτωση θαλασσινού νερού σε μεγάλη κλίμακα – 540 εκατ MC ετησίως – καλύπτοντας το 60% των εγχώριων αναγκών της. Αυτή η εξέλιξη, παράλληλα με τη χρήση του 80% των λυμάτων της για άρδευση άλλαξε διεθνώς την διεθνή υδρο-πολιτική στάση του. Στο σεμινάριο θα μελετήσουμε ανάμεσα σε πολλές άλλες μελέτες περιπτώσεων από όλο τον κόσμο, την ισραηλινό – ιορδανική υπόθεση, για να φανεί ποια διδάγματα μπορούν να αντληθούν και σε άλλα μέρη του κόσμου, όπως για παράδειγμα στον ποταμό Έβρο.
Η εταιρεία υδάτων Mekorot ΑΕ από το Τελ Αβίβ ενδιαφέρεται για την ΕΥΑΘ. Πιστεύετε ότι τα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων μπορούν να βοηθήσουν τις διμερείς οικονομικές και πολιτικές σχέσεις;
Πιστεύουμε ότι ο συνδυασμός του αποτελεσματικού μάνατζμεντ του ιδιωτικού τομέα με την οικονομική δυνατότητα επένδυσης στον εκσυγχρονισμό του συστήματος νερού θα βελτιώσει τις υπηρεσίες προς τους πολίτες . Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα είναι βιώσιμο μόνο αν στην Ελλάδα αποκτήσετε μια ισχυρή ρυθμιστική αρχή η οποία θα ασκεί ισχυρό έλεγχο στον ιδιωτικό τομέα των υδάτων. Δεδομένου ότι η Ελλάδα και το Ισραήλ είναι εταίροι με πολλούς τρόπους – η συνεργασία στον τομέα του νερού μπορεί να ταιριάξει και στα δύο έθνη.
* Ο κ. Aviram επί 25 χρόνια έχει επικεντρωθεί στις συρράξεις και τη διπλωματία γυρωαπό το νερό. Διετέλεσε Επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας του Ισραήλ στα θέματα του νερού εντός του πλαισίου της πολυμερούς ειρηνευτικής διαδικασίας. Συμμετειχε σε πλήθος πρότζεκτ και στις διμερείς διαπραγματεύσεις με τους Άραβες.
Ίδρυσε το σχήμα BIT -Consultancy, ένα διεπιστημονική γραφείο συμβούλων που ειδικεύεται στην παροχή υπηρεσιών για διασυνοριακές-νερό-αλληλεπιδράσεις έργα που απαιτούν υδρο-πολιτική πείρα κ.ά.. Είναι επικεφαλής σύμβουλος για την αποκατάσταση του ποταμού Ιορδάνη.
