Από το Euromaidan Press…Η Ουκρανία μόλις ψήφισε έναν νόμο που θα μπορούσε να αλλάξει ριζικώς την φουσκωμένη, άκαμπτη, διεφθαρμένη και κομματικοποιημένη γραφειοκρατία που την κατατρέχει για χρόνια.
«Πιθανότατα, κανείς άλλος νόμος δεν έτυχε τόσο μεγάλης αντίστασης στην υιοθέτησή του. Εάν το διεφθαρμένο σύστημα τον πολέμησε τόσο πολύ, αυτό δείχνει ότι βρισκόμαστε στον σωστό δρόμο», λέει ο Μίκολα Βιίβκσιι, που διευθύνει την ομάδα δημόσιας διοικήσεως του «Πακέτου Επαναδραστηριοποιήσεως των Μεταρρυθμίσεων», μία πρωτοβουλία της κοινωνίας των πολιτών, που ιδρύθηκε μετά την Ουκρανική Επανάσταση του Μαϊντάν για να εξασφαλίσει ότι θα εφαρμοσθούν καίριες μεταρρυθμίσεις.
Η περιβόητη ανεπάρκεια και διαφθορά της δημόσιας διοικήσεως της Ουκρανίας εδραζόταν στις άφθονες ευκαιρίες που το σύστημα έδινε για την κατάχρηση των κρατικών κονδυλίων. Με παρατσούκλι «Το Σύστημα», η Σοβιετικού τύπου ακίνητη διαχείριση του Δημόσιου τομέα, μη έχοντας κάποιον άλλον σκοπό παρά να κάνει τις ζωές των ανθρώπων πιο περίπλοκες και την αυτοσυντήρηση των μελών της, βασιζόταν στην αδιαφάνεια σε κάθε δημόσια επιρροή, στην αδυναμία εισόδου νέων ανθρώπων στο σύστημα και στην πανταχού παρούσα υποταγή των ανώτερων γραφειοκρατών στα πολιτικά κόμματα.
Ο Κατάλογος των Αλλαγών
1. Οι Διορισμοί θα βασίζονται σε ανοιχτούς διαγωνισμούς
Μέχρι τώρα, οι υπάλληλοι διοριζόντουσαν στις θέσεις τους συμφώνως με μία αδιαφανή διαδικασία που ήταν ανταγωνιστική μόνον κατ’ όνομα. Η κοινωνία των πολιτών δεν είχε καμία ευκαιρία να την επηρεάσει, ανοίγοντας τον δρόμο σε δημόσιους υπαλλήλους που διορίζονταν με βάση μίας μίζας, προσωπικής αφοσίωσης ή επειδή ήταν πιόνια ενός πολιτικού κόμματος. Οι ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι διοριζόντουσαν με βάση την αρχή της ποσοστώσεως που καθόριζαν οι αρχηγοί της Κυβερνητικής συμμαχίας, όταν την πρώτη μέρα της νέας Βουλής καθόντουσαν σε ένα τραπέζι και μοίραζαν αναμεταξύ τους τις σημαντικές θέσεις. Τώρα, ο ανοιχτός διαγωνισμός για τον διορισμό των δημοσίων υπαλλήλων θα επιβλέπεται από μία επιτροπή, το 1/3 της οποίας θα αποτελείται από ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών. Αυτό θα εξουδετερώσει την πολιτική διαφθορά στην Ουκρανία.
2. Η Κοινωνία θα μπορεί να Ελέγχει τους Διορισμούς στις Ανώτατες θέσεις.
Προηγουμένως, η κοινωνία δεν μπορούσε να επηρεάζει το ποιος διοριζόταν στις ανώτατες θέσεις της κρατικής μηχανής.
Τώρα, μία ειδική επιτροπή θα επιβλέπει τον διορισμό της Α κατηγορίας δημοσίων υπαλλήλων. Θα περιλαμβάνει αντιπροσώπους από το γραφείο του Προέδρου, την Βουλή, το Υπουργικό Συμβούλιο, το Γραφείο Καταπολεμήσεως της Διαφθοράς, τα Συνδικάτα και αντιπροσώπους της Κοινωνίας των Πολιτών. Η πιθανότητα ότι όλοι αυτοί θα συμφωνήσουν για να διορίσουν ένα προεπιλεγμένο πρόσωπο είναι πολύ μικρή.
3. Οι Δημόσιοι Υπάλληλοι θα απαγορεύεται να εκπροσωπούν τα ενδιαφέροντα των πολιτικών κομμάτων
Προηγουμένως, τα Ουκρανικά πολιτικά κόμματα προσέλκυαν τους ανώτατους δημόσιους υπαλλήλους στις τάξεις τους, αποκτώντας τον έλεγχο πάνω στις μεγάλες κρατικές χρηματικές ροές. Τώρα, απαγορεύεται στους δημόσιους υπαλλήλους Α τάξης η συμμετοχή σε πολιτικά κόμματα, ενώ υπάρχουν περιορισμοί για τους υπαλλήλους Β και Γ τάξης.
«Αυτή ήταν η ρίζα της διαφθοράς. Ένα πρόσωπο που διορίζεται από ένα πολιτικό κόμμα δεν μπορεί να ενεργεί προς το συμφέρον της κυβερνήσεως, θα ενεργεί προς το συμφέρον του πάτρωνά του.» – Μίκολα Βιίβκσιι
4. Θα αποφεύγεται ο Συγκεντρωμένος Έλεγχος στα Υπουργεία και θα βελτιωθεί η Αποδοτικότητά τους.
Προηγουμένως, ο μηχανισμός ενός υπουργείου διοικείτο από έναν πολιτικό, τον υφυπουργό. Καθώς οι Υπουργοί άλλαζαν συχνώς, έτσι άλλαζαν και οι υφυπουργοί. Αυτό δεν ήταν καθόλου αποτελεσματικό – ήταν αδύνατον να υλοποιηθούν μακροχρόνια σχέδια, όπως η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων ή άλλα προγράμματα. Ένα έργο ξεκινούσε από έναν μάνατζερ, ο οποίος μετά αντικαθίστατο από έναν άλλον που μπορεί να είχε διαφορετικές απόψεις ή μπορούσε να ήταν ένας κομματικώς διορισμένος ή να μη είχε αρκετή διοικητική εμπειρία. Τώρα, εισάγεται μία νέα θέση, του κρατικού γραμματέα, για να διοικεί τον μηχανισμό ενός Υπουργείου. Ο γραμματέας θα είναι ένας δημόσιος υπάλληλος που θα διαλέγεται μέσω ενός διαγωνισμού. Αν εξασκεί καλώς τα καθήκοντά του, θα παραμένει στην θέση του όταν διορίζεται νέα Κυβέρνηση, συμβάλλοντας στην θεσμική συνέχεια της κρατικής μηχανής. Αυτός ο διαχωρισμός των διοικητικών και πολιτικών θέσεων εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη της ΕΕ.
5. Η Διάρκεια της Θητείας των Υπαλλήλων θα είναι Περιορισμένη
Προηγουμένως, οι δημόσιοι υπάλληλοι απολάμβαναν απεριόριστης θητείας στην θέση τους. Τώρα, οι ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι θα διορίζονται για πέντε έτη και δεν θα μπορούν να παραμείνουν στην θέση τους για περισσότερο από δύο θητείες στην σειρά.
6. Οι Διοικητές δεν θα μπορούν να ελέγχουν τους υφισταμένους τους με τους μισθούς.
Προηγουμένως, ο μισθός ενός δημοσίου υπαλλήλους αποτελείτο κυρίως από μπόνους (70-80%). Τώρα, τα μπόνους θα μπορούν να είναι μέχρι το 30% του μισθού.
Η #1 Μεταρρύθμιση
Πέρα από τα παραπάνω, ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων εκτιμάται ότι θα μειωθεί σχεδόν κατά τα 2/3. Ως ορίζει ο νόμος για την αποκέντρωση, ο δημόσιος τομέας θα περικοπεί κατά 30%, καθώς τα καθήκοντα των δημοσίων υπαλλήλων θα μεταφερθούν στους συναδέλφους τους της Αυτοδιοίκησης. Η e-Διακυβέρνηση θα οδηγήσει σε επιπλέον μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων. Το κονδύλι της μισθοδοσίας των δημοσίων υπαλλήλων, όμως, δεν θα μειωθεί και έτσι, ο μέσος μισθός των δημοσίων υπαλλήλων θα ανέβει.
«Αυτή είναι η #1 μεταρρύθμιση, για μένα προσωπικώς», δήλωσε στο Euromaidan Press ο Μίκολα Βιίβκσιι. «Οι βουλευτές μας μπορεί να ψηφίζουν πολλούς ωραίους νόμους, αλλά η εφαρμογή κάθε μεταρρυθμίσεως, είτε ιατρικής είτε δικαστικής κλπ πάντα θα εξαρτάται από τους δημόσιους υπαλλήλους. Το πώς η χώρα μας θα αλλάξει προς το καλύτερο εξαρτάται από το ποιοι θα είναι αυτοί οι άνθρωποι.»
Η Ουκρανία έχει την ευκαιρία να απολαύσει μία αποτελεσματική διοίκηση. Όμως, αυτός ο νόμος απλώς θέτει τις βάσεις. Τα αποτελέσματα θα φανούν σε λίγα χρόνια όταν οι Γραμματείς θα έχουν τοποθετηθεί και θα έχει ξεκινήσει η διαδικασία.
Παρ’ όλο που είναι πολύ σημαντικός, ο νόμος για την δημόσια διοίκηση είναι μόνον τμήμα της μεταρρυθμίσεως της δημόσιας διοικήσεως της Ουκρανίας. Το επόμενο βήμα είναι η μεταρρύθμιση του Υπουργικού Συμβουλίου και των κεντρικών οργάνων της Κυβερνήσεως, που θα επιτρέψουν να είναι αποτελεσματική η διαδικασία της διακυβερνήσεως και θα επιτρέψουν να προσεγγισθούν τα Ευρωπαϊκά στάνταρτ στην δημόσια διοίκηση.
Η Αντίσταση του Παλαιού Συστήματος
Αυτός ο επαναστατικός για την Ουκρανία νόμος, διέσχισε μία 16μηνη περίοδο πριν να εγκριθεί. Μία ομάδα ειδικών άρχισε να δουλεύει πάνω στο έργο της μεταρρυθμίσεως τον Αύγουστο του 2014 και κατατέθηκε στην Βουλή τον Οκτώβριο του 2014. Πάρα πολλές πλευρές του Ουκρανικού πολιτικού κατεστημένου προσπάθησαν να αλλάξουν το κείμενο του νόμου συμφώνως με τα ενδιαφέροντά τους, καθυστερώντας την ψήφιση.
«Παρ’ όλα αυτά, η δημοσιότητα και το ενδιαφέρον του κοινού σε αυτό ήταν πάρα πολύ μεγάλο. Αυτός ήταν ο πρώτος νόμος που ψηφίστηκε στο σύνολό του, όπως σχεδιάστηκε στην αρχή», σχολίασε ο Μίκολα Βιίβκσιι.
Αυτή η δημοσιότητα επετεύχθη, κατά το μεγαλύτερο μέρος, χάρις σε μία ομάδα ακτιβιστών, που συνέχισαν να πιέζουν για να πείσουν τους βουλευτές να ψηφίσουν τον νόμο.
Ο κίνδυνος, οι βουλευτές της Ουκρανίας να φέρουν μεγάλο αριθμός τροπολογιών που θα ταίριαζαν με τα συμφέροντα του παλαιού πολιτικού συστήματος, μεγάλωνε καθώς η ψήφιση αναβαλλόταν πολλές φορές. Οι ακτιβιστές κατόρθωσαν να ξεσηκώσουν το ενδιαφέρον στο θέμα, αρχικώς, με μία εκστρατεία φωτογραφιών selfie με το hashtag #Tysny («πίεσέ το», εννοώντας να πιέσουν το κουμπί της ψηφίσεως) Μία selfie με έναν στρατιώτη που υπερασπιζόταν την Ουκρανία από τον υβριδικό Ρωσικό στρατό στο Ντόνμπας βγήκε στους τίτλους: Κρατούσε ένα πιστόλι και έγραφε «Πιέστε το για να μη χρειαστεί να το πιέσω εγώ»
Δεν με διόρισε ένας ολιγάρχης. Πιέστε το!
Οι ακτιβιστές οργάνωσαν συλλαλητήρια στην Ουκρανική Βουλή τις μέρες της ψηφοφορίας και μοίραζαν φυλλάδια που έλεγαν «ο 2490 χωρίς τροπολογίες!» σε κάθε βουλευτή. Φαίνεται ότι η πίεση από μία μικρή ομάδα αποφασισμένων πολιτών κατόρθωσε άλλη μια φορά να συγκρατήσει την καταιγίδα όπως και με τους νόμους για την φιλελευθεροποίηση για την βίζα. Μία μεγάλη νίκη για την κοινωνία των πολιτών!
