Συμβαίνει λίγο συχνότερα από μία φορά ανά δεκαετία και η επόμενη ευκαιρία για να το δείτε είναι σήμερα Δευτέρα 9 Μαΐου 2016. Σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι παρατηρητές μπορούν να δουν τον Ερμή να περνάει ανάμεσα στη Γη και στον Ήλιο σε ένα σπάνιο αστρονομικό φαινόμενο που ονομάζεται πλανητική μεταφορά. Ο Ερμής θα εμφανιστεί σαν μια μικροσκοπική μαύρη κουκκίδα καθώς γλιστρά πάνω από τον φλεγόμενο ηλιακό δίσκο για 7,5 ώρες. Τρεις δορυφόροι της NASA θα παρέχουν εικόνες της μεταφοράς αυτής και ένας από αυτούς θα βρίσκεται σε σχεδόν ζωντανή μετάδοση.
Αν και ο Ερμής ολοκληρώνει μια περιφορά του γύρω από τον Ήλιο κάθε 88 μέρες, η Γη, ο Ήλιος και ο Ερμής σπάνια ευθυγραμμίζονται. Και επειδή ο Ερμής περιστρέφεται με μία τροχιά που αποκλίνει από εκείνη της Γης, συνήθως κινείται πάνω ή κάτω από την γραμμή ορατότητας του Ήλιου από τη Γη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συμβαίνει η μεταφορά του Ερμή περίπου μόνο 13 φορές σε έναν αιώνα.
Οι μεταφορές παρέχουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την μελέτη των κινήσεων πλανητών και αστέρων στο διάστημα –πληροφορίες που έχουν χρησιμοποιηθεί στη διάρκεια των αιώνων για να κατανοήσουμε καλύτερα το ηλιακό σύστημα και βοηθούν μέχρι σήμερα τους επιστήμονες να συντονίζουν τα όργανά τους. Τρία από τα ηλιακά τηλεσκόπια της NASA θα παρακολουθήσουν τη μεταφορά για αυτόν και μόνο τον λόγο.
Η μεταφορά της 9ης Μαΐου θα ξεκινήσει στις 7.12 πμ Ανατολική Θερινή Ώρα και θα τελειώσει στις 2.42 μμ Ανατολική Θερινή Ώρα (2.12 μμ και 9.42 μμ. ώρα Ελλάδος αντίστοιχα). Ο Ερμής είναι πολύ μικρός για να παρατηρηθεί χωρίς κάποιο είδος μεγέθυνσης, αλλά μπορεί να τον δει κανείς με τηλεσκόπιο ή κιάλια. Αυτά πρέπει να επενδυθούν με ηλιακά φίλτρα, καθώς δεν μπορείτε να κοιτάξετε τον Ήλιο κατάματα. Χωρίς το σωστό ηλιακό φίλτρο, μπορεί να προκληθεί μη αναστρέψιμη καταστροφή στα μάτια.
«Οι αστρονόμοι παθαίνουν ντελίριο κάθε φορά που δύο πράγματα στον ουρανό πλησιάζουν το ένα το άλλο», είπε ο Louis Mayo, διευθυντής προγράμματος του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA στο Greenbelt του Maryland. «Αυτό είναι πολύ σημαντικό για μας».
Οι μεταφορές του Ερμή έχουν αποτελέσει βοηθητικά κλειδιά για τους αστρονόμους σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας: Το 1631, οι αστρονόμοι παρατήρησαν για πρώτη φορά τη μεταφορά του Ερμή. Εκείνες οι παρατηρήσεις επέτρεψαν στους αστρονόμους να μετρήσουν το φαινομενικό μέγεθος του κυκλικού δίσκου του Ερμή, και τους βοήθησαν να εκτιμήσουν την απόσταση της Γης από τον Ήλιο.
«Το 1631 οι αστρονόμοι έκαναν απλά οπτικές παρατηρήσεις βάσει τηλεσκοπίων πολύ μικρών για τα σύγχρονα δεδομένα», είπε ο Mayo.
«Έκτοτε η τεχνολογική πρόοδος μας έχει επιτρέψει να μελετήσουμε τον Ήλιο και τις μεταφορές των πλανητών με μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Ως αντάλλαγμα, οι μεταφορές μας επιτρέπουν να δοκιμάσουμε τα διαστημόπλοια και τα όργανά μας».
Οι επιστήμονες του Ηλιακού και Ηλιοσφαιρικού Παρατηρητηρίου (λειτουργεί με συνεργασία μεταξύ της NASA και της ESA, του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Οργανισμού) και του Παρατηρητηρίου Ηλιακής Δυναμικής θα συνεργαστούν για τη μελέτη της μεταφοράς της 9ης Μαΐου. Η ηλιακή αποστολή Hinode θα παρατηρήσει με τη σειρά της το φαινόμενο. Η αποστολή Hinode αποτελεί συνεργασία, της οποίας ηγείται ο Οργανισμός Αεροδιαστημικών Εξερευνήσεων της Ιαπωνίας, μεταξύ των διαστημικών οργανισμών της Ιαπωνίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρώπης,.
Το Ηλιακό και Ηλιοσφαιρικό Παρατηρητήριο ξεκίνησε τον Δεκέμβρη του 1995 με 12 όργανα για να μελετήσει τον Ήλιο από τον βαθύ πυρήνα μέχρι και την επίδρασή του σε όλο το ηλιακό σύστημα. Δύο από αυτά τα όργανα, το Extreme Ultraviolet Imaging Telescope και το Michelson Doppler Imager, θα επανέλθουν σε πλήρη λειτουργία για να κάνουν μετρήσεις στη διάρκεια της μεταφοράς, μετά από πέντε χρόνια αδράνειας.
Πρώτα από όλα, το Ηλιακό και Ηλιοσφαιρικό Παρατηρητήριο θα υπολογίσει τον άξονα ηλιακής περιστροφής χρησιμοποιώντας εικόνες παρμένες από το διαστημόπλοιο.
Τα διαθέσιμα όργανα στα Παρατηρητήρια χρησιμοποιούν διαφορετικές φασματικές γραμμές, διαφορετικά μήκη κύματος και έχουν ελαφρώς διαφορετικές οπτικές δυνατότητες για να μελετήσουν τις ηλιακές ταλαντώσεις, είπε ο επιστήμονας του Ηλιακού και Ηλιοσφαιρικού Παρατηρητηρίου Joseph Gurman. «Οι μετρήσεις κατά τη μεταφορά θα μας βοηθήσουν να εντοπίσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τον άξονα της ηλιακής περιστροφής».
Αυτά τα δεδομένα είναι άλλο ένα κομμάτι από μια μακρά σειρά παρατηρήσεων, οι οποίες συνολικά μας βοηθούν να καταλάβουμε πώς ο Ήλιος αλλάζει με τις ώρες, τις μέρες, τα χρόνια και τις δεκαετίες.
«Παλιά ήταν δύσκολο να παρατηρήσουμε τις μεταφορές», είπε ο Gurman. «Αν ήσαστε σε ένα μέρος που είχε άσχημο καιρό, για παράδειγμα, χάνατε την ευκαιρία και περιμένατε την επόμενη φορά. Αυτά τα όργανα μας βοηθούν να κάνουμε τις παρατηρήσεις μας παρά τα όποια γήινα εμπόδια».
Το Παρατηρητήριο Ηλιακής Δυναμικής θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει τη μεταφορά ως βοήθεια για την ευθυγράμμιση των οργάνων. Επειδή οι επιστήμονες γνωρίζουν με τόση ακρίβεια πού πρέπει να βρίσκεται ο Ερμής σε σχέση με τον Ήλιο, μπορούν να τον χρησιμοποιήσουν ως έναν δείκτη για να συντονίσουν με ακρίβεια την κατεύθυνση των οργάνων.
Η μεταφορά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη ρύθμιση των διαστημικών οργάνων. Το έντονο σκότος του πλανήτη παρέχει μια ευκαιρία μελέτης των επιδράσεων που ασκεί πάνω στις παρατηρήσεις το σκόρπιο φως μέσα στα όργανα. Η πίσω όψη του Ερμή πρέπει να φαίνεται μαύρη καθώς περνά μπροστά από την μπροστινή όψη του Ηλίου. Αλλά, επειδή τα όργανα διασκορπίζουν κάποιο μέρος του φωτός, ο Ερμής θα φαίνεται ελαφρώς φωτισμένος.
«Είναι σαν να έχετε καταρράκτη, βλέπετε αστέρια ή φωτοστέφανα γύρω από έντονα φώτα σαν να κοιτάτε μέσα από ένα ομιχλώδες παρμπρίζ», είπε ο επιστήμονας του Παρατηρητηρίου Ηλιακής Δυναμικής Dean Pesnell. «Το ίδιο πρόβλημα έχουμε και στα όργανα μας».
Οι επιστήμονες εκτελούν ένα πρόγραμμα λογισμικού πάνω στις εικόνες για να προσπαθήσουν να εξομαλύνουν το φαινόμενο αυτό και να δουν αν μπορεί αυτό το πρόγραμμα να αφαιρέσει όλο αυτό το σκόρπιο φως.
Για όσους βρίσκονται στο έδαφος, αξίζει να ψάξετε να βρείτε μια τοπική αστρονομική λέσχη με ηλιακό τηλεσκόπιο για να δείτε αν μπορείτε να παρακολουθήσετε και εσείς αυτό το σπάνιο γεγονός.
Εναλλακτικά, θα είναι διαθέσιμη μια σχεδόν ζωντανή μετάδοση των εικόνων από το Παρατηρητήριο Ηλιακής Δυναμικής από η σελίδα της NASA http://www.nasa.gov/transit.
