Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Πολύ αισθάνονται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση του κυρίου Σόιμπλε και της κυρίας Μέρκελ, ίσως είναι όχι απλά ένα σάπιο οικοδόμημα που στήθηκε στα γυάλινα πόδια της φτωχοποίησης του 1/3 της Ευρώπης. Ούτε απλά ένας χάρτινος γίγαντας που στήθηκε στην σκανδαλώδη χρηματοδότηση, μέσω της «Ποσοτικής Χαλάρωσης», της Γερμανικής κυβέρνησης και των εταιριών που καλύπτει! Αλλά κατάντησε από μέγαρο που ήταν, σε μια παράγκα που χτίστηκε με τα σάπια υλικά του υπερδανεισμού των ίδιων των πολιτών! Υπερδανεισμού που οδηγεί σε φούσκα, με υψηλές τιμές ακινήτων και συνοδεύεται από τεχνητά χαμηλά επιτόκια. Υπάρχει φόβος αυτή η στεγαστική φούσκα, με αφορμή ή αιτία το Brexit, να σκάσει άμεσα γκρεμίζοντας Τράπεζες, χρηματιστήρια και τελικά την ίδια την ΕΕ;
Όσοι βρίσκουν αυτόν το προβληματισμό ως υπερφίαλο, ας σκεφτούν λίγο καλύτερα. Η μάλλον ας θυμηθούν! Θα θυμόμαστε ότι η κρίση του 2008 στις ΗΠΑ πυροδοτήθηκε από το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων το 2007. Μια απλή αύξηση επιτοκίων στις ΗΠΑ οδήγησε σε χρεοκοπία δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανών. Αμερικανών που είχαν πάρει δάνεια για αγορά ακινήτων. Πολύ παλιότερα, στη δεκαετία του 1990, η αγορά επαγγελματικών ακινήτων της Ιαπωνίας κατέρρευσε. Για να λυθεί το πρόβλημα της Ιαπωνίας, το χρέος της χώρας χρειάστηκε να διπλασιαστεί και η χώρα να περάσει σε μακρόχρονη ύφεση που έκτοτε δεν έχει λυθεί.
ΟΙ ΗΠΑ φαίνεται ότι πάντως ξεπέρασαν κάπως το πρόβλημα, μέσα όμως από ένα γιγαντιαίο (3 τρισ) πρόγραμμα αγοράς χρηματοοικονομικής σαβούρας (παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα που σχετίζονταν με ακίνητα και καταναλωτικά δάνεια), αυξάνοντας πάντως και αυτές το δικό τους χρέος δυσανάλογα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση του κυρίου Σόιμπλε κορόιδευε τις ΗΠΑ, αλλά… 6 μήνες αργότερα βυθίστηκε σε βαθύτερη κρίση! Η πρόσφατη απόφαση των Βρετανών πολιτών να εξέλθουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση με το πρόσφατο δημοψήφισμα ενέτεινε την ανησυχία για την αγορά των ακινήτων στην Βρετανία. Είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα, και αφορά τη Βρετανία, ή κρύβεται κάτι πολύ βαθύτερο;
Φαινομενικά δείχνει να μην συμβαίνει κάτι σοβαρό. Φαίνεται ότι χτες, τρία σημαντικότατα ταμεία ακινήτων στην Αγγλία απλά «πάγωσαν» πληρωμές, για να αποφύγουν άμεση πώληση ακινήτων σε τιμές κοψοχρονιάς! Συγκεκριμένα η Aviva Investors και η Standard Life Investments και η M&G Investments του ασφαλιστικού γίγαντα Prudential, σταμάτησαν τη διαπραγμάτευση τους, ώστε οι επενδυτές να μην ρευστοποιούν και να τους υποχρεώσουν να πουλάνε ακίνητα!
Επί του παρόντος, δεν υπάρχει μετάσταση κινδύνου σε άλλες αγορές. Όμως το πρόβλημα εύκολα μπορεί να επηρεάσει άλλες υπερτιμημένες αγορές ακινήτων όπως της Σουηδίας, ενώ επίσης προβληματίζει λόγω της στενής σχέσης της αγοράς ακινήτων με δύο γιγαντιαίους κλάδους, εκείνους των ασφαλιστικών εταιριών, και των τραπεζών! Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε νέο κύκλο κατάρρευσης όχι μόνο κατασκευαστικών εταιριών, αλλά και Ασφαλιστικών και τραπεζών! Το χειρότερο, είναι ότι τα οικονομικά πίσω από τη χρηματοδότηση ακινήτων, τόσο για εμπορικούς σκοπούς όσο και για κατοικία είναι σαθρά στην Ευρώπη!
Λέγοντας σαθρά οικονομικά, εννοούμε ο υπερδανεισμός, που κάλυπτε την απώλεια του αγοραστικού εισοδήματος μισθωτών, οδηγώντας σε πλαστή ευημερία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ίσως είναι στα όρια του, σε σειρά χωρών της ΕΕ! Σε χώρες όπως την Δανία ή την Ολλανδία, τα προσωπικά δάνεια ξεπερνούν το 250% του ΑΕΠ, ενώ ακόμη και σε χώρες όπως την Σουηδία, δεν είναι εντυπωσιακά καλύτερα, ήδη το 2014 βρίσκονταν στο 175% του ΑΕΠ! Για να καταλάβουμε το μέγεθος της φούσκας, οι ΗΠΑ, πριν το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων, κατά το 2007, είχαν τον αντίστοιχο δείκτη σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα, σε 142% του ΑΕΠ!
Ο δανεισμός όμως είναι η μία πλευρά του θέματος. Η άλλη, είναι η αδυναμία των πολιτών να πληρώσουν δάνεια μόλις σταματάει η ανάπτυξη της οικονομίας ή όταν αυξάνονται τα επιτόκια! Η τρίτη πλευρά, είναι ποιος πληρώνει τον …«μουτζούρη», ο οποίος καταλήγει αρχικά στις Τράπεζες που έχουν δώσει τα δάνεια που δεν θα πληρωθούν! Με την Ευρωπαϊκή Ένωση του κύριου Σόιμπλε να βρίσκει τα κράτη κατά 30% του ΑΕΠ πιο υπερχρεωμένα σε σχέση με το 2007, είναι σαφές ότι οποιαδήποτε χρεοκοπία Τραπεζών είτε οδηγεί σε διάσωση από τα κράτη, που όμως θα χρεοκοπήσουν στη συνέχεια οδηγώντας σε μνημόνια μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους χώρες της ΕΕ, ή ο…μουτζούρης φτάνει στις ίδιες τις Τράπεζες και τους μετόχους τους…των οποίων οι αξίες απλά μηδενίζονται!
Προχτές ήταν η Deutsche Bank, χτες ήταν οι Ιταλικές Τράπεζες, τώρα Αγγλικές ασφαλιστικές εταιρίες. Αν στα παραπάνω σημειώσουμε ότι έχει αρχίσει η κάθετη πτώση, ή σωστότερα κατάρρευση των τιμών των τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Ένωση του κυρίου Σόιμπλε, με την Deutsche bank -22% από τις 23/6 που αποφασίστηκε το Brexit, αλλά και με τις άλλες Τράπεζες να χάνουν έκτοτε από 15% ως και …40%, ίσως είμαστε σε σημείο καμπής, ίσως βρισκόμαστε στα προεόρτια κάτι ανώτερου.
Ίσως το σαθρό οικοδόμημα του κυρίου Σόιμπλε είναι ένα βήμα πριν την κατάρρευση. Το δυσάρεστο, δεν είναι μόνο ότι βρισκόμαστε εμείς μέσα σε ένα οικοδόμημα που ήταν μέγαρο και ο κύριος Σόιμπλε το κατάντησε Παράγκα. Το τραγικό είναι ότι λόγω του μεγέθους της, μια κατάρρευση της ΕΕ θα συμπαρασύρει όλο τον πλανήτη σε παγκόσμια ύφεση.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
