Ο Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός, λατ. Flavius Claudius Julianus, 331 ή 332 — 26 Ιουνίου 363 -γνωστός και ως Παραβάτης. Ηταν μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας, εξάδελφος του Κωνστάντιου Β΄ και γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 331 μ.χ.
Επειτα από προσεκτικά ενορχηστρωμένη υποκίνηση του ίδιου του Ιουλιανού το στράτευμα επαναστάτησε εναντίον του Κωνσταντιου και ανακήρυξε τον Ιουλιανό Αύγουστο στο Παρίσι, τον Φεβρουάριο του 360 μ.χ. Μετα τον θάνατο του Κωνστάντιου στις 3 Νοεμβρίου 361 μ.χ. εμεινε μόνος στον Βυζαντινο αυτοκρατορικο θρόνο.
Το κύριο μέλημα του Ιουλιανού με την πλήρη ανάληψη της εξουσίας ήταν η εκ νέου ανόρθωση του αρχαίου θρησκεύματος, η αποκατάσταση δηλαδή της ειδωλολατρίας. Έχει ενδιαφέρον να δούμε συνοπτικά μερικούς από τους τρόπους με τους οποίους ο Ιουλιανός προσπάθησε να προωθήσει την αναγέννηση της ειδωλολατρίας· ακόμη περισσότερο ενδιαφέρον όμως έχει να δούμε ποια ήταν η κατάσταση στην οποία βρισκόταν η ειδωλολατρία εκείνη την εποχή
Ο Λιβάνιος γράφει ότι ο Ιουλιανός ένιωθε ένα σφίξιμο στην καρδιά, βλέποντας τους ναούς να είναι σωριασμένοι σε ερείπια και τις τελετές να μην τελούνται πλέον και τους βωμούς να έχουν ανατραπεί και τις θυσίες να έχουν καταργηθεί και τους ιερείς να εκδιώκονται και τον πλούτο των ιερών να έχει μοιρασθεί στους πιο ασελγείς ανθρώπους· αυτός είναι κατά τον Λιβάνιο και ο μόνος λόγος για τον οποίο ο Ιουλιανός ανέλαβε τη βασιλεία.
Τα όσα γράφει όμως ο Λιβάνιος μας αποκαλύπτουν επίσης ότι ο Ιουλιανός ήταν τόσο κυριευμένος από το όραμα της αναγέννησης της ειδωλολατρίας, ώστε να ανεβεί στον θρόνο με αποκλειστική φιλοδοξία να επαναφέρει την αυτοκρατορία στη λατρεία των αρχαίων θεών. Πρωταρχικός στόχος του δεν ήταν να προωθήσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις, να απονείμει τη δικαιοσύνη ή να καταγάγει λαμπρές στρατιωτικές νίκες… όλα αυτά, όπως πίστευε, θα ακολουθούσαν από μόνα τους, αν η αυτοκρατορία απέβαλλε το μίασμα της αθεότητας του χριστιανισμού και κέρδιζε εκ νέου την εύνοια των θεών.
Ο Σωζομενός μας παρουσιάζει συνοπτικά τα μέτρα που έλαβε ο Παραβάτης αυτοκράτορας, για να επιτύχει την αποκατάσταση τον αρχαίου θρησκεύματος:
“Και όταν έγινε μόνος αυτοκράτορας, άνοιξε τους ελληνικούς ναούς σε όλη την ανατολή και πρόσταξε να επισκευασθούν οι παραμελημένοι ναοί, να ανοικοδομηθούν εκ νέου οι γκρεμισμένοι και να ξαναστηθούν οι βωμοί και εξοικονόμησε γι’ αυτά πολλούς φόρους- και ανανέωσε τα παλαιά και τα πάτρια έθη των πόλεων και τις θυσίες. Και ο ίδιος ολοφάνερα θυσίαζε δημόσια και έκανε σπονδές, και περιέβαλλε με πολλές τιμές όσους ασχολούνταν με αυτά και ξαναέδωσε τις παλαιές τιμές στους μύστες και στους ιερείς και στους ιεροφάντες και σε αυτούς που φρόντιζαν τα ξόανα- και επικύρωσε τους νόμους που είχαν θεσπισθεί γι’ αυτούς από τους προηγούμενους βασιλείς, και θέσπισε επιπλέον τη φορολογική ατέλεια για τις λειτουργίες και τα άλλα προνόμια που είχαν πριν, και ξαναέδωσε τα σιτηρέσια των νεωκόρων, τα οποία είχαν αφαιρεθεί”
Το πραγματικά κρίσιμο ερώτημα είναι: Είχε πεθάνει η ειδωλολατρία την εποχή τον Ιουλιανού;
Οι προσπάθειες του Ιουλιανού δεν κατόρθωσαν να δημιουργήσουν βαθύ, ισχυρό και αποτελεσματικό αντιχριστιανικό κίνημα, γιατί ο Ιουλιανός δεν άρχισε τον αγώνα του κατά του χριστιανισμού ως αρχηγός και οδηγός και εμπνευστής των μεγάλων μαζών, αλλά ως εκπρόσωπος ενός μικρού στρώματος από φιλοσόφους και διανοουμένους, που ήταν αμφίβολο αν είχαν βαθύτερη σχέση με την πλατιά λαϊκή μάζα, τις ανησυχίες και τις ανάγκες της. Υποθετικά, τα σχέδια του Ιουλιανού θα μπορούσαν ίσως να είχαν κάπως καλύτερη τύχη σε δύο και μόνο περιπτώσεις: πρώτον, αν ο Ιουλιανός είχε προσπαθήσει να απευθυνθεί περισσότερο στις ευρύτερες μάζες, εξερχόμενος από τον στενό κύκλο των ψευδοφιλοσόφων και των διανοουμένων και δεύτερον, αν ο Ιουλιανός δεν είχε στηρίξει τις προσπάθειες του στο ανατολικό, ελληνικό τμήμα της αυτοκρατορίας, αλλά είχε επενδύσει περισσότερο στη λατινική δύση,
Τελικά, ο Παραβάτης αυτοκράτορας, αντί να καταφέρει να νεκραναστήσει την αρχαία θρησκεία, όπως ήλπιζε, υπέγραψε απλώς το πιστοποιητικό του θανάτου της, καταφέροντας μάλιστα ο ίδιος με τις ενέργειες και τις επιλογές του το θανάσιμο πλήγμα στον θνήσκοντα παγανισμό.
