Δημήτρης Τριανταφυλλίδης… Οδοιπορικό στα περίχωρα της Μόσχας, μέχρι το σπίτι του συγγραφέα Μιχαήλ Πρίσβιν – που κατάφεραν να το σώσουν οι απόγονοί του, αν και είναι σε ειδυλλιακό σημείο και, συνεπώς, περιζήτητο από την τάξη των νεόπλουτων της νέας εποχής.
Αφήσαμε το αυτοκίνητο στο χώρο στάθμευσης της κατασκήνωσης αναψυχής «Πορέτσιε». Τα κτίρια, ο περιβάλλων χώρος, τα δρομάκια ανάμεσα σε αυτό που κάποτε ήταν αλέες και δασάκια παρουσιάζουν μια εικόνα εγκατάλειψης και παραίτησης, ενός χώρου που κάποτε ήταν το καμάρι του σοβιετικού συστήματος επιδοτούμενης ανάπαυσης της κομματικής και κρατικής νομενκλατούρας. Λίγο πιο πέρα, οι φίλοι και συνοδοιπόροι μου έδειξαν ένα όμορφο σπίτι, στο οποίο κατοικούσε ένας από τους μεγαλύτερους επαγγελματίες δολοφόνους της μετασοβιετικής Ρωσίας. Στον κήπο αυτού του σπιτιού, οι αστυνομικές αρχές ανακάλυψαν οκτώ θαμμένα πτώματα. Ένας άλλος Ρώσος Τσικατίλο.
Αφού περάσαμε το πρώτο φυλάκιο στο σημείο ελέγχου, διασχίσαμε πεζή μια μεγάλη απόσταση. Ο δρόμος ήταν έρημος, ωστόσο η διαρκής παρουσία του «άλλου», μέσα από εκατοντάδες κάμερες ασφαλείας, δημιουργούσε μια αλλόκοτη ατμόσφαιρα. Περπατούσαμε την πιο ασφαλή περιοχή της Ρωσίας μετά το Κρεμλίνο. Πρόκειται για τη διαβόητη περιοχή Ρουμπλιόβκα, την περιοχή με τα αμύθητης αξίας και ασυναγώνιστου κιτς παλάτια των αξιωματούχων της νέας ρωσικής εξουσίας. Εδώ, το απορημένο βλέμμα του ανυποψίαστου διαβάτη αντικρίζει αντίγραφα του Κρεμλίνου της Μόσχας, των Βερσαλλιών, της Ακρόπολης των Αθηνών, μαζί με τείχη στα οποία υπάρχουν πολυβολεία και άλλα οχυρωματικά (!) έργα. Μπορεί, άραγε, ένα πολυβόλο, όσο μεγάλο κι αν είναι, να σταματήσει ένα τεθωρακισμένο; Αλίμονο στον αξιωματούχο που θα πέσει στη δυσμένεια του ηγεμόνα, είναι το βασικό μάθημα της ρωσικής ιστορίας από το 988 μ.Χ. μέχρι τις μέρες μας. Στην ερώτηση: ποιος μένει σε αυτά τα παλάτια;, η απάντηση ήταν ένα γεμάτο νόημα ανασήκωμα των ώμων.
Στο τέλος του δρόμου, ένα δεύτερο σημείο ελέγχου και, μετά, το βλέμμα ανοίγεται και σταματάει στον ποταμό Μόσχοβα που κυλάει στα ριζά του λόφου, ενώ η γύρω περιοχή είναι στολισμένη με τυπικά αγροτικά ρωσικά σπίτια. Φτάσαμε στην άκρη του χωριού Ντουίνο, σε απόσταση περίπου 50 χλμ. από τη Μόσχα.
Πλούσια βλάστηση την άνοιξη, γυμνά δέντρα αυτή την εποχή και ένας χωματόδρομος ανηφορικός καταλήγει σε έναν πευκώνα. Στο κέντρο αυτό του ανηφορικού ή κατηφορικού δασυλλίου (αναλόγως πού στέκεται ο θεατής) βρίσκεται ένα αρχοντόσπιτο με ημικυκλική βεράντα, η θέα από την οποία κόβει την ανάσα. Είναι το σπίτι του ρώσου συγγραφέα Μιχαήλ Πρίσβιν, ενός ανθρώπου ο οποίος αποτελεί την επιτομή της ρωσικής αντίληψης της εντιμότητας. Δεν αποδέχτηκε ποτέ την κομμουνιστική εξουσία, μα ούτε και προσχώρησε στους αντιπάλους της Λευκούς. Άνθρωπος μεγάλης ευρυμάθειας και ευαισθησίας, διακρίθηκε ως συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Γενιές και γενιές Σοβιετικών μεγάλωσαν με τα βιβλία του, πράγμα για το οποίο τιμήθηκε όχι μόνο με κρατικά βραβεία, αλλά με την αγάπη εκατομμυρίων παιδιών. Εκείνο όμως που τον έκανε να ξεχωρίσει ήταν η περιγραφή των συναντήσεων που είχε με τη ρωσική φύση. Η ρωσική γλώσσα, αλλά και η λογοτεχνία, ευτύχησαν με τον Μιχαήλ Πρίσβιν. Η γλώσσα που χρησιμοποιούσε εκπλήσσει μέχρι σήμερα τον αναγνώστη και αναδεικνύει το βάθος και το εύρος της. Παρά το γεγονός ότι έγραψε και δημοσίευσε δεκάδες έργα, το μεγαλύτερο έργο της ζωής του ήταν τα «Ημερολόγιά» του, τα οποία τηρούσε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί 16 τόμοι, όπως με πληροφόρησε η Νατάλια, επιμελήτρια αυτού του κολοσσιαίου έργου, η οποία και ανέλαβε την ξενάγησή μου στο κτήμα.
Ο Μιχαήλ Πρίσβιν αγόρασε αυτό το σπίτι το 1946 και περνούσε εδώ τα καλοκαίρια του. Δεινός κυνηγός και ψαράς, θεωρούσε αυτήν την περιοχή στα περίχωρα της Μόσχας τον προσωπικό του παράδεισο. Λάτρης των αυτοκινήτων, των φωτογραφικών μηχανών και των κυνηγετικών όπλων, περνούσε τις ώρες του κυνηγώντας και φωτογραφίζοντας. Όταν μεγάλωσαν τα παιδιά του, χώρισε κι έζησε αρκετά χρόνια μόνος του. Σε ηλικία 65 ετών γνώρισε τον έρωτα της ζωής του στο πρόσωπο μιας γυναίκας που μόλις είχε αποφυλακιστεί από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του σταλινικού καθεστώτος, στα οποία είχε περάσει 10 χρόνια λόγω της θρησκευτικής της πίστης και της άρνησής της να δεχτεί τη διορισμένη από το καθεστώς διοίκηση της ρωσικής Εκκλησίας. Σύμφωνα με όσα γράφει ο Πρίσβιν σταΗμερολόγιά του, αυτά τα χρόνια ήταν τα καλύτερα της ζωής του.
Μπαίνοντας στο χώρο του αγροκτήματος, το πρώτο χαμηλοτάβανο κτίριο είναι το ενδιαίτημα της εγγονής του, μοναχής Πελαγίας, η οποία επέστρεψε από μια ρωσική μονή των Ιεροσολύμων, προκειμένου να αποτρέψει την υφαρπαγή της έκτασης από τα γνωστά αρπακτικά της νέας ρωσικής οικονομίας. Ο αγώνας της στέφθηκε από επιτυχία χάρη στην κινητοποίηση χιλιάδων πολιτών, αλλά και επιφανών προσωπικοτήτων της ρωσικής λογοτεχνικής ζωής. Τα καλοκαίρια, το ξέφωτο, μέσα στο μικρό αυτό δάσος, φιλοξενεί λογοτεχνικές και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις με τη συμμετοχή χιλιάδων ανθρώπων. Με τα έσοδα αυτά «ζει» το σπίτι – μουσείο του Μιχαήλ Πρίσβιν.
Οι καλοί μου φίλοι είχαν φροντίσει να «κλείσουν» τη Νατάλια για μια ιδιωτική ξενάγηση στο σπίτι του συγγραφέα. Έτσι, μιλώντας ακατάπαυστα για δύο ολόκληρες ώρες, με ένα ασίγαστο πάθος, μου έδειξε το γραφείο του, με την παλιά αμερικανική γραφομηχανή, τη βιβλιοθήκη του με προεπαναστατικά βιβλία λογοτεχνίας και ποίησης, τα κυνηγετικά του όπλα, το γερμανικό Όπελ από τα λάφυρα πολέμου που του έδωσε η Ένωση Σοβιετικών Συγγραφέων, μέχρι και την αμερικανική αποβατική βάρκα που είχε για να ψαρεύει στον Μόσχοβα. Ιδιαίτερη εντύπωση μου προκάλεσε το μικρό εικονοστάσι που είχε στο υπνοδωμάτιό του. Στο γραφείο του, εκτός από το ξύλινο γραφείο, την ξύλινη δίφυλλη βιβλιοθήκη, είχε κι ένα στενό στρατιωτικό κρεβάτι, όπου αναπαυόταν τα μεσημέρια.
Κάθε επίσκεψη και παραμονή σε ένα χώρο που έζησε κι έγραψε ένας συγγραφέας, αφήνει ανεξίτηλα ίχνη στη μνήμη. Πρόκειται για εκείνες τις ξεχωριστές στιγμές στη ζωή του απλού ανθρώπου, όταν γίνεται, έστω και μετά από δεκαετίες, κοινωνός της ατμόσφαιρας δημιουργίας, κοινωνός της καθημερινότητας και των προσωπικών στιγμών μιας προσωπικότητας που αφιέρωσε τη ζωή της στην ασκητική διακονία της γραφής.
Εκείνες τις στιγμές θυμήθηκα τους στίχους της Άννας Αχμάτοβα, της συμπατριώτισσας και συνοδοιπόρου του Μιχαήλ Πρίσβιν, στον ατελείωτο δρόμο της θυσίας και της υπομονής:
Τον ερχομό της προσμένω κάθε νύχτα,
Κρέμεται η ζωή σε μια κλωστή,
Τίποτα δεν αξίζουν οι τιμές, η νιότη κι η ελευθερία,
στην γλυκιά καλεσμένη με τον αυλό στο χέρι μπροστά.
Μπαίνει. Σηκώνει την κουβέρτα
Και με κοιτά προσεκτικά.
Της λέω: «Στον Δάντη εσύ υπαγόρευσες
Του Άδη τις σελίδες;». Κι εκείνη απαντάει: «Εγώ».
Ντουίνο, περίχωρα Μόσχα
Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης – booksjournal.gr
*Ο Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης ειναι μεταφραστής και δημοσιογράφος, εκδότης της επιθεώρησης ρωσικού πολιτισμού Στέππα
Πρίσβιν, Μιχαήλ Μιχαήλοβιτς (Michail Mikhailovich Prisvin, Χρούστσεβο, Ορέλ 1873 – Μόσχα 1954). Ρώσος λογοτέχνης. Σε πολύ νεαρή ηλικία προσχώρησε στο επαναστατικό κίνημα και αργότερα σπούδασε γεωπονική, με την οποία ασχολήθηκε έως το 1905, οπότε δημ οσιεύτηκε το βιβλίο του Στη χώρα των πουλιών που δεν είναι τρομαγμένα. Έχοντας κερδίσει την αναγνώριση από το πρώτο αυτό έργο του, συνέχισε να γράφει μικρά πεζά, διηγήματα, μύθους, περιπλανώμενος για πολλά χρόνια σε ολόκληρη τη Ρωσία και ζώντας από το κυνήγι και το ψάρεμα. Το πλούσιο πεζογραφικό του έργο ξεχωρίζει για την αγάπη του προς τη φύση και για την πρωτότυπη γλωσσική έκφρασή του, καθώς αξιοποίησε τις εμπειρίες του από τη στενή επαφή του με την απλή ζωή των χωρικών. Ανάμεσα στα καλύτερα έργα του περιλαμβάνονται: Ο μαύρος Άραβας (1923), Το ημερολόγιο της φύσης (1925), Το χρυσό λιβάδι (1926), Η ρίζα της ζωής (1932), Στάλες του δάσους (1943), Ο θησαυρός του ήλιου (1945), Τα μάτια της γης (1954). Στον ίδιο κύκλο ανήκει και το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του Η αλυσίδα του Καστσέι (1927), ο τίτλος του οποίου έχει τη συμβολική σημασία των διπλών δεσμών της καταπίεσης και της προκατάληψης, από τις οποίες πρέπει να ελευθερωθεί ο σύγχρονος άνθρωπος. Στο μυθιστόρημά του αυτό, όπως άλλωστε και σε ολόκληρο το έργο του, ο Π. δίνει δείγματα της μεγάλης αναλυτικής και ενδοσκοπικής του ικανότητας και τείνει στην ανάπτυξη μιας φιλοσοφίας στα ίχνη του πανθεϊσμού και των ιδεών του Ζαν-Ζακ Ρουσό.
