Γιουλη Φωκα-Καβαλλιερακη….Την ίδια μέρα, με διαφορά μερικών ωρών και σχεδόν στην ίδια ηλικία, έφυγαν από τη ζωή δύο σπουδαίοι συγγραφείς. Η αμερικανίδα Harper Lee και ο ιταλός Umberto Eco.
Η Harper Lee έγινε διάσημη για το μοναδικό βιβλίο που έγραψε το 1960, το “To kill a mockingbird”, ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα τοποθετημένο στον βαθύ αμερικάνικο νότο των αρχών του προηγούμενου αιώνα, με αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Ένα bildungsroman για τη μικρή πρωταγωνίστρια Scout που ένα καλοκαίρι αντιλαμβάνεται με σκληρό τρόπο τις έννοιες της δικαιοσύνης, της κοινωνικής αδικίας, του ρατσισμού, και της ηθικής, με αφορμή τη δίκη σε μια μικρή πόλη της Αλαμπάμα, όπου ο δικηγόρος πατέρας της είναι συνήγορος του αθώου μαύρου κατηγορούμενου. Αυτό το βιβλίο θεωρείται και είναι ένα από τα αριστουργήματα της αμερικάνικης και παγκόσμιας σύγχρονης λογοτεχνίας, ενώ η Harper Lee, παρά την τεράστια φήμη και τα βραβεία, δεν έγραψε κανένα άλλο βιβλίο και σταμάτησε να δίνει συνεντεύξεις τη δεκαετία του ‘60. Η καταπληκτική κινηματογραφική μεταφορά του Robert Mulligan, με τον Gregory Peck στον ρόλο του Atticus, έχει σημαδέψει την ιστορία του κινηματογράφου. Ο καθ. Αριστείδης Χατζής στα μαθήματά του για τη θωρία θεσμών και το Δίκαιο, προβάλλει κάθε χρόνο την ταινία και κάνει μια μοναδική σφαιρική και σε βάθος ανάλυση.
Photograph: Bettmann/Corbis
Εκτός από το βιβλίο της όμως, η Lee, ήταν διάσημη και για κάτι ακόμη, την επιστήθια φιλία της με τον Τρούμαν Καπότε. Οι δυο τους γνωρίστηκαν όταν ήταν πέντε χρονών παιδιά στο Monroeville της Αλαμπάμα (τη γενέτειρα της Lee και πρότυπο για την πόλη που περιγράφει στο βιβλίο της) όπου ο Καπότε μετακόμισε με τους θείους του για κάποιο καιρό. Εκείνος ήταν ένα μικροκαμωμένο και περίεργο αγοράκι που τον πείραζαν οι πάντες στο σχολείο και αυτή ήταν ένα μικρό αγοροκόριτσο που τον προστάτευε (ο Καπότε είναι ο χαρακτήρας του Dill στο βιβλίο της). Είχαν όμως πολλά κοινά στοιχεία, όπως οι δύσκολες σχέσεις με τις μητέρες τους και η αγάπη τους για την αφήγηση και τις ιστορίες. Η στενή φιλία τους διατηρήθηκε σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, παρά τις τεράστιες φαινομενικές διαφορές τους. Ο Καπότε εξελίχθηκε σε έναν κοινωνικότατο, πολυσχιδή συγγραφέα και υπερβολικό μπον βιβέρ, ενώ αυτή παρέμεινε αφανής και παντελώς μακριά από τα φώτα της διασημότητας. Όταν ο Καπότε ταξίδεψε το 1959 στο Holcomb του Κάνσας για να ερευνήσει το στυγερό έγκλημα της οικογένειας Clutter, το οποίο έγινε το αντικείμενο του πιο σημαντικού και διάσημου βιβλίου του,“In Cold Blood”, η Lee τον συνόδευσε, τον βοηθούσε και τον στήριζε όλα τα χρόνια μέχρι να το ολοκληρώσει, ενώ αυτή επιμελήθηκε και το χειρόγραφό του πριν εκδοθεί.
Το βιβλίο “To kill a mockingbird” το διάβασα πρώτη φορά, στο πρωτότυπο φυσικά, όταν ήμουν 15 χρονών (και καταβρόχθιζα αγγλόφωνη λογοτεχνία) γιατί το είχα επιλέξει για την προφορική εξέταση του Proficiency του Cambridge. Θυμάμαι ότι το διάβαζα ένα καλοκαίρι που παραθερίζαμε οικογενειακώς στον Αργοσαρωνικό, αλλά το δικό μου μυαλό έκανε διακοπές στον ζεστό αμερικάνικο νότο και τους χωματόδρομους κάποιου μακρινού Maycomb στην Αλαμπάμα τα χρόνια της μεγάλης ύφεσης.
Στα 16 μου περίπου διάβασα και το πρώτο μυθιστόρημα του Έκο, το «Όνομα του Ρόδου», όταν το αντάλλαξα με μια φίλη μου δίνοντάς της την Jane Eyre. Αμέσως μετά διάβασα το «Εκκρεμές του Φουκώ» γιατί είχε γίνει πολύ της μόδας για κάποιον λόγο όταν πήγαινα λύκειο, όπως και κάποια κείμενα για τη σημειωτική του. Ο φαντασιακός μεσαίωνας του Έκο ήταν τόσο αποπλανητικός για ένα νέο μυαλό. Ο Έκο όμως ήταν κυρίως ακαδημαϊκός και τα περισσότερα κείμενά του τα μελέτησα στο πανεπιστήμιο.
Τόσο η Harper Lee όσο και ο Umberto Eco, για διαφορετικούς λόγους, συνδέονται με την εφηβεία μου και ίσως η επίδραση που είχαν και αυτοί στην ψυχοσύνθεσή μου, οδήγησαν στις αγγλικές και ιταλικές φιλολογικές σπουδές των πρώτων φοιτητικών μου χρόνων. Το σίγουρο είναι ότι χθες έφυγαν, πλήρεις ημερών, δύο γίγαντες της σύγχρονης λογοτεχνίας.
