Με δεδομένη την εθελοντική συνεργασία, όλα είναι δυνατά…
Ας αναλύσουμε την αγορά της διακυβέρνησης: οι πολιτείες υπάρχουν, εν μέρει, γιατί υπάρχει η ζήτηση για αυτές. Μια λειτουργική πολιτεία προσφέρει ένα σταθερό πλαίσιο νόμου και τάξης που διευκολύνει τη συνύπαρξη και τις συναλλαγές ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων. Αυτό είναι τόσο ελκυστικό που οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να δεχτούν ως αντάλλαγμα σημαντικούς περιορισμούς στην ελευθερία τους. Πιθανόν ακόμα και οι περισσότεροι Βορειοκορεάτες θα προτιμούσαν να παραμείνουν στη χώρα τους από το να μένουν ελεύθεροι, αλλά απομονωμένοι σε ένα μακρινό νησί όπως ο Ροβινσώνας Κρούσος. Οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα (ζῷον πολιτικὸν κατά τον Αριστοτέλη).
Όμως, αν μπορούσατε να προσφέρετε τις υπηρεσίες μιας πολιτείας και να αποφύγετε ταυτόχρονα τα μειονεκτήματά της, θα είχατε δημιουργήσει ένα καλύτερο προϊόν. Αλλά μετά από δεκαετίες πολιτικής δράσης, έχω φτάσει στο συμπέρασμα ότι η αληθινή ελευθερία, με την έννοια του εθελοντισμού και της αυτόβουλης δράσης, δεν μπορεί να επιτευχθεί κάνοντας πειράματα στις υπάρχουσες πολιτείες μέσω των δημοκρατικών διαδικασιών. Απλά δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή αρκετά μεγάλη απαίτηση για τις αξίες αυτές.
Κάποιος, όμως, θα μπορούσε να προσφέρει τις αξίες αυτές ως ένα εξειδικευμένο προϊόν για τα ενδιαφερόμενα μέρη του πληθυσμού. Θα υπήρχε η δυνατότητα στις ιδιωτικές εταιρείες να παρέχουν όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες που το κράτος συνήθως έχει ως μονοπώλιο. Θέλω να ξεκινήσω μια τέτοια εταιρεία.
Ιδιωτικές πόλεις
Όλα αυτά που γνωρίζουμε από την ελεύθερη αγορά θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε αυτό που θα έλεγα «η αγορά της συμβίωσης»: εθελοντικές συναλλαγές (συμπεριλαμβανόμενου του δικαιώματος άρνησης μιας προσφοράς), ο ανταγωνισμός μεταξύ των προϊόντων, και η ποικιλία του εύρους των προϊόντων που προκύπτει ως αποτέλεσμα. Ένας «πάροχος κυβερνητικών υπηρεσιών» θα μπορούσε να προσφέρει ένα συγκεκριμένο μοντέλο κοινής ζωής μέσα σε μια καθορισμένη περιοχή και μόνο εκείνοι που τους άρεσε η προσφορά αυτή θα εγκαθίσταντο. Αυτές οι προσφορές πρέπει να είναι ελκυστικές –αλλιώς δεν θα υπάρξουν πελάτες.
Αυτή είναι η ιδέα μιας ιδιωτικής πόλης: μια εθελοντική, με σκοπό το κέρδος, ιδιωτική επιχείρηση που προσφέρει προστασία της ζωής, της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας σε μια δεδομένη περιοχή –καλύτερα, φθηνότερα, και πιο ελεύθερα από τα υπάρχοντα κρατικά πρότυπα. Η στέγαση θα εξαρτιόταν από ένα προκαθορισμένο συμβόλαιο μεταξύ των ενοίκων και του παρόχου. Σε περίπτωση που υπάρξει σύγκρουση σχετικά με την ερμηνεία του συμβολαίου, θα υπάρχει ανεξάρτητη διαιτησία.
Ο σκοπός λειτουργίας των ιδιωτικών πόλεων δεν είναι να αποτελούν ησυχαστήριο των πλουσίων. Αν λειτουργούσαν κανονικά, θα αναπτύσσονταν σε παρόμοιες γραμμές με του Χονγκ Κονγκ, προσφέροντας ευκαιρίες σε πλούσιους και φτωχούς. Νέοι κάτοικοι που είναι πρόθυμοι να εργαστούν, αλλά δεν έχουν τα μέσα, θα μπορούσαν να διαπραγματευθούν μια αναβολή των οικονομικών υποχρεώσεών τους, και οι εργοδότες που ψάχνουν εργαζόμενους θα μπορούσαν να αναλάβουν αυτές τις υποχρεώσεις.
Το κίνητρο για τον διευθυντή μιας ιδιωτικής πόλης θα ήταν το κέρδος: προσφέροντας ένα ελκυστικό προϊόν στη σωστή τιμή. Αυτό θα περιελάμβανε πιθανόν δημόσια αγαθά, όπως το καθαρό περιβάλλον, την αστυνομία, και την πυροπροστασία, όπως και κάποιες υπηρεσίες και κοινωνικούς κανόνες. Αλλά η κύρια υπηρεσία του διευθυντή είναι να εξασφαλίζει ότι η ελεύθερη τάξη δεν διασαλεύεται και ότι οι ζωές και οι περιουσίες των πολιτών είναι ασφαλείς.
Στην πράξη, ο διευθυντής μπορεί απλά να τα εγγυηθεί αν αυτός ή αυτή μπορεί να ελέγξει ποιος έρχεται (πρόληψη) και έχει το δικαίωμα να διώξει αυτούς που δημιουργούν πρόβλημα (αντίδραση). Για όλα όσα προκύπτουν πέρα από αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν οι ιδιωτικοί επιχειρηματίες, οι ασφάλειες και οι ομάδες πολιτισμένων κοινωνιών. Βέβαια, όλες οι δραστηριότητες τελειώνουν όταν παραβιάζονται τα δικαιώματα των άλλων. Πέρα από αυτό, η κατάλληλη πειθαρχική μέθοδος είναι ο ανταγωνισμός και η ζήτηση.
Τάξη και έξοδος
Άραγε η απειλή του ανταγωνισμού θα φέρει την κατάλληλη προστασία στους κατοίκους; Σκεφτείτε το εξής: το Πριγκιπάτο του Μονακό είναι συνταγματική μοναρχία. Δεν παρέχει κανένα δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής στους κατοίκους χωρίς Μονεγάσκικη υπηκοότητα –περίπου το 80% του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένου του υποφαινομένου. Εν τούτοις, υπάρχουν πολλές παραπάνω αιτήσεις για παραμονή από όσες μπορεί να αντέξει η μικρή στεγαστική αγορά αυτού του μικροσκοπικού μέρους (2 τετραγωνικά χιλιόμετρα).
Γιατί συμβαίνει αυτό; Είναι τρεις οι λόγοι: Δεν υπάρχουν άμεσοι φόροι στο Μονακό για κάθε άτομο ξεχωριστά∙ είναι απίστευτα ασφαλές κράτος∙ και η κυβέρνηση σας αφήνει στην ησυχία σας. Αν το άλλαζε αυτό το Μονακό, οι άνθρωποι απλά θα μετακόμιζαν σε άλλες περιοχές. Με αυτό τον τρόπο, παρά την επίσημη θέση μεγάλης δύναμης του πρίγκιπα, ο ανταγωνισμός με άλλες περιοχές – ούτε η διάκριση εξουσιών, ούτε το σύνταγμα και το δικαίωμα ψήφου- εξασφαλίζει την ελευθερία των κατοίκων.
Σύμφωνα με αυτά, δεν υπάρχει λόγος ύπαρξης του Κοινοβουλίου. Μάλιστα, τέτοια αντιπροσωπευτικά σώματα αποτελούν συνεχή κίνδυνο για την ελευθερία, καθώς οι ομάδες ειδικών συμφερόντων αναπόφευκτα τα σφετερίζονται και τα μετατρέπουν σε μαγαζιά αυτοεξυπηρέτησης της πολιτικής τάξης. Δυστυχώς, το κράτος δικαίου δεν παρέχει επαρκή προστασία στις σύγχρονες Δυτικές κοινωνίες απέναντι στην τάση αυτή. Αν οι νόμοι ή τα συντάγματα εμποδίζουν σε κάτι, τότε θα τροποποιηθούν γρήγορα ή θα ερμηνευθούν με τρόπους που εξυπηρετούν τα πολιτικά συμφέροντα.
Ο ανταγωνισμός έχει αποδειχτεί ως η μόνη αποτελεσματική μέθοδος στην ανθρώπινη ιστορία για τον περιορισμό της δύναμης. Σε μια ιδιωτική πόλη, τα συμβόλαια και η διαιτησία είναι αποτελεσματικά εργαλεία υπέρ των κατοίκων. Αλλά, τελικά, ο ανταγωνισμός και η πιθανότητα μιας γρήγορης φυγής είναι αυτά που εγγυώνται ότι ο διευθυντής παραμένει ένας πάροχος υπηρεσιών και δεν μετατρέπεται σε δικτάτορα.
Μια ιδιωτική πόλη δεν είναι μια ουτοπική, κονστρουκτιβιστική ιδέα. Αντίθετα, είναι απλά ένα γνωστό επιχειρηματικό μοντέλο που έχει εφαρμοστεί σε έναν άλλο τομέα, την αγορά της συμβίωσης. Στην ουσία, ο διευθυντής είναι ένας απλός πάροχος υπηρεσιών, εγκαθιδρύοντας και διατηρώντας το πλαίσιο μέσα στο οποίο μια κοινωνία μπορεί να αναπτυχθεί ελεύθερα, χωρίς κάποιον προκαθορισμένο σκοπό.
Η μόνη μόνιμη απαίτηση για χάρη της ελευθερίας και της αυτόβουλης δράσης είναι το συμβόλαιο με τον διευθυντή. Μόνο αυτό το συμβόλαιο είναι αρμόδιο να επιβάλλει υποχρεώσεις. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι μπορεί να συμφωνήσουν στη δημιουργία ενός συμβουλίου. Αλλά ακόμα και αν το 99% των κατοίκων υποστηρίζει την ιδέα και υπακούει στις αποφάσεις του συμβουλίου, εκείνο δεν έχει κανένα δικαίωμα να επιβάλλει τις ιδέες του στο υπολειπόμενο 1%. Και αυτό είναι το κρίσιμο σημείο, στο οποίο συχνά αποτύγχαναν τα παρελθόντα και τα παρόντα συστήματα: μια σταθερή εγγύηση της ατομικής ελευθερίας.
Από πού ξεκινάμε;
Για να ξεκινήσουμε αυτό το σχέδιο, πρέπει να εξασφαλιστεί η αυτονομία από τις υπάρχουσες εξουσίες. Αυτό δεν χρειάζεται να συνεπάγεται την πλήρη ανεξαρτησία της περιοχής, αλλά πρέπει να περιλαμβάνει το δικαίωμα της διαχείρισης των εσωτερικών υποθέσεων της πόλης. Ως αποτέλεσμα, η εγκαθίδρυση μιας ιδιωτικής πόλης απαιτεί πρώτα συμφωνία με μια υπάρχουσα πολιτεία. Η μητρική πολιτεία παρέχει στον ιδιοκτήτη το δικαίωμα εγκαθίδρυσης μιας ιδιωτικής πόλης και θέσπισης των δικών της κανόνων μέσα σε συγκεκριμένη περιοχή, ιδανικά με πρόσβαση στη θάλασσα και να μην υπάγεται κάπου.
Οι υπάρχουσες πολιτείες μπορούν να πειστούν για αυτό το σχέδιο όταν μπορούν να προσδοκούν κέρδη από αυτό. Οι «οιονεί» πόλεις του Χονγκ Κονγκ, της Σιγκαπούρης και του Μονακό έχουν μια ζώνη πυκνοκατοικημένων και πλούσιων περιοχών παρακείμενη στα σύνορά τους. Αυτές οι περιοχές αποτελούν μέρη των μητρικών πολιτειών τους και οι κάτοικοί τους πληρώνουν φόρους στη χώρα όπου ανήκουν. Τώρα, αν αυτές οι δομές είναι χτισμένες γύρω από μια προηγουμένως υπανάπτυκτη ή ακατοίκητη περιοχή, αποτελούν κέρδος για τη μητρική πολιτεία. Η διαπραγμάτευση με μια διακυβέρνηση ώστε να παραδώσει μερική από την κυριαρχία της είναι βέβαια δύσκολη υπόθεση, αλλά θεωρώ ότι είναι πιο πολλά υποσχόμενη από τυχόν απόπειρες για «αλλαγή του συστήματος από μέσα».
Οι ιδιωτικές πόλεις είναι κάτι πολύ παραπάνω από μια ωραία ιδέα για μερικούς περιθωριοποιημένους ανθρώπους. Έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν τις υπάρχουσες πολιτείες σε δημιουργική καταστροφή. Αν αναπτύσσονται ιδιωτικές πόλεις σε όλον τον κόσμο, θα πιέσουν σημαντικά τις υπάρχουσες πολιτείες να αλλάξουν τα συστήματά τους ώστε να προωθούν περισσότερο την ελευθερία, αλλιώς θα χάσουν υπηκόους και έσοδα.
Είναι αυτή ακριβώς η θετική επίδραση του ανταγωνισμού που λείπει από την κρατική αγορά μέχρι σήμερα. Δεν χρειάζεται όλες οι ιδιωτικές πόλεις να υπακούουν στους δικούς μου κανόνες. Εξειδικευμένες πόλεις που προσφέρουν κοινωνική ασφάλεια ή εξυπηρετούν συγκεκριμένες θρησκευτικές ή ιδεολογικές ανησυχίες είναι πιθανές. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα και οι σοσιαλιστές θα ήταν ελεύθεροι να προσπαθήσουν να αποδείξουν ότι το σύστημά τους αν γίνεται σωστά πράγματι λειτουργεί. Αλλά αυτή τη φορά ένα πράγμα διαφέρει: οι άλλοι δεν χρειάζεται να υποφέρουν από αυτό (ή οποιοδήποτε άλλο) το κοινωνικό πείραμα. Η υπερδομή της εθελοντικής ένωσης επιτρέπει σε πολλά συστήματα να ανθίσουν. Με δεδομένη την ηθελημένη συμμετοχή, όλα είναι δυνατά.
Αυτός ο απλός κανόνας έχει την ικανότητα να αφοπλίσει και να μεταμορφώσει ακόμα και μια ολοκληρωτική ιδεολογία σε ένα απλό προϊόν ανάμεσα σε άλλα. Άνθρωποι από όλες τις κοινωνικές και τις οικονομικές ομάδες δεν θα δέχονται για πάντα να τους κατακλέβει, να τους εκφοβίζει και να τους πατρονάρει η πολιτική τάξη, χωρίς να έχουν καν τη δυνατότητα λήψης μιας σημαντικής απόφασης. Οι ιδιωτικές πόλεις είναι μια ειρηνική, εθελοντική εναλλακτική που μπορεί να μεταμορφώσει τις κοινωνίες μας χωρίς επαναστάσεις ή βία –ή ακόμα και την συναίνεση της πλειοψηφίας. Η εκτίμησή μου: θα δούμε την πρώτη ιδιωτική πόλη μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Ελπίζω να σας δω εκεί.
