Εδώ και δύο δεκαετίες, μία λιγότερο γνωστή ομάδα Γερμανών οικονομολόγων διατυπώνει μια πιο ακραία θέση: ότι το καθιερωμένο μοντέλο της εκθετικής ανάπτυξης –στο οποίο μια οικονομία μπορεί να αναμένεται να αναπτυχθεί με δεδομένο ρυθμό κάθε χρόνο, ανεξάρτητα από το πόσο μεγαλώνει- είναι θεμελιωδώς ελαττωματικό. Αντίθετα, αυτοί οι οικονομολόγοι ισχυρίζονται ότι ενώ το μοντέλο της εκθετικής ανάπτυξης βρίσκει εφαρμογή σε ορισμένες νεαρές οικονομίες, οι ώριμες οικονομίες τείνουν, κατά κανόνα, να αναπτύσσονται πολύ πιο αργά -με γραμμικό τρόπο, πράγμα που σημαίνει ότι ο ποσοστιαίος ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ θα μειώνεται συνεχώς.
Η τελευταία αυτή άποψη κέρδισε τη στήριξη μιας νέας μελέτης, στην οποία μια ομάδα Ευρωπαίων οικονομολόγων και στατιστικολόγων εξέτασαν στοιχεία για την οικονομική ανάπτυξη 18 ώριμων οικονομιών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών κρατών, την περίοδο 1960-2013 (ξεκίνησαν από το 1960 για να παρακάμψουν τις συνέπειες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου). Διαπίστωσαν ότι τα στοιχεία για την αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ ταιριάζουν περισσότερο –από στατιστικής άποψης- σε ένα γραμμικό μοντέλο. Μόνο δύο χώρες πέτυχαν εκθετική ανάπτυξη και αυτές μετά βίας. Με άλλα λόγια, η γραμμική ανάπτυξη -στην οποία η παραγόμενη οικονομική δραστηριότητα των ώριμων οικονομικών βαίνει κάθε χρόνο μειούμενη (σε κατά κεφαλήν, ποσοστιαίους όρος )- είναι ο εμπειρικός κανόνας.
Αν η διαπίστωση αυτή ισχύει, τότε οι σημερινές οικονομικές αναλύσεις έχουν ανάγκη από μία σοβαρή εννοιολογική αναθεώρηση. Όπως σημειώνουν οι συντάκτες της νέας μελέτης, ένα πολύ μεγάλο μέρος της συμβατικής οικονομικής ανάλυσης στηρίζεται στην αδιαμφισβήτητη παραδοχή της εκθετικής ανάπτυξης. Οι κυβερνήσεις, για παράδειγμα, βασίζονται σε αυτό, όταν αποφασίζουν πόσα χρήματα θα διοχετεύσουν στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης, ή όταν συνοψίζουν τα κόστη και τα οφέλη κάθε προτεινόμενου έργου, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Εάν η ανάπτυξη δεν είναι εκθετική, οι προεξοφλητικές διαδικασίες που χρησιμοποιούνται συνήθως σε τέτοιες αναλύσεις δεν έχουν νόημα και η τυπική οικονομία υποτιμά συστηματικά το μέλλον.
Επιπλέον, η έννοια της εκθετικής ανάπτυξης βασίζεται ουσιαστικά στον πυρήνα όλων των σύγχρονων θεωριών της ανάπτυξης -θεωρίες που αποσκοπούν στο να εξηγήσουν πώς το κεφάλαιο, η εργασία και η τεχνολογία συνδυάζονται για να αυξήσουν την παραγωγικότητα. Πόσο χρήσιμες μπορούν να είναι οι έννοιες αυτές, εάν δεν λαμβάνουν σωστά υπόψιν το βασικό μοτίβο ανάπτυξης που έχει καταγραφεί;
Ίσως οι Summers και Gordon να έχουν δίκιο όταν ισχυρίζονται πως η ταχεία ανάπτυξη που παρατηρήθηκε τους τελευταίους δύο αιώνες μπορεί να ήταν ένα μεμονωμένο, άνευ προηγουμένου γεγονός και ότι η μελλοντική ανάπτυξη θα είναι πολύ πιο αργή. Παρά το γεγονός ότι η νέα μελέτη δεν εξετάζει διεξοδικά τους καταλύτες της γραμμικής ανάπτυξης, συμπλέει με τα αποτελέσματά τους.
Παραδόξως, μια τάση επιβράδυνσης θα μπορούσε να αποτελέσει καλή είδηση, ακόμη και αν ο κόσμος δυσκολευτεί να συνηθίσει στην ιδέα. Εξαιτίας της εκρηκτικής ανάπτυξης, σύντομα θα χρειάζονται σχεδόν δύο πλανήτες γη για να συντηρούν τον παγκόσμιο πληθυσμό με δεδομένο το μέσο επίπεδο κατανάλωσης πλουτοπαραγωγικών πόρων. Δεν έχουμε όμως δύο πλανήτες, οπότε μάλλον η ανάπτυξη θα χρειαστεί να επιβραδυνθεί. Αν το κάνει ήδη, ίσως τελικά να είναι και ανακούφιση…capital.gr
