Του Dan Sanchez*… Η οικονομική επιστήμη διακρίνει μεταξύ εργαζομένων και επιχειρηματιών στην αγορά. Αυτοί, πολλές φορές, θεωρούνται λανθασμένα ως αμοιβαία αποκλειόμενες τάξεις. Κάθε άτομο φοράει διαφορετικά οικονομικά καπέλα. Η χρήση ταξικών όρων οδηγεί πολλούς ανθρώπους να βάζουν ταμπέλες στους εαυτούς τους.
Αυτοί που δεν ηγούνται μιας επιχείρησης συχνά θεωρούν τους εαυτούς τους ως εργαζομένους-ρομπότ: σαν απλά άλλος ένας παραγωγικός παράγοντας που βρίσκεται στη διάθεση των επιχειρησιακών ανωτέρων του. Είναι οι παθητικοί «εργαζόμενοι» οι οποίοι, όπως η γη και τα κεφαλαιακά αγαθά, θεωρούνται αδρανής ύλη που χρησιμοποιείται από τους ενεργούς «εργοδότες».
Από μαθητής σε επιχειρηματίας
Αυτή η νοοτροπία μας είχε περαστεί από το σχολείο, όπου συχνά «κατανεμόμαστε» στη διάρκεια ολόκληρης της παιδικής και νεανικής μας ηλικίας. Σημαδευόμαστε και χωριζόμαστε σε τάξεις, επίπεδα και «σειρές» μαθητών. Ορίζονται για εμάς οι σχολικές εργασίες, οι εργασίες στο σπίτι και οι καθηγητές μας. Αποτελούμε αντικείμενο επεξεργασίας σαν ακατέργαστα αγαθά σε όλη τη διάρκεια της σχολικής μας ζωής. Αυτή η διαδικασία ενσταλάζει εκείνο που αποκαλεί ο Isaac Morehouse «νοοτροπία του μεταφορικού ιμάντα».
Όταν αποφοιτούμε από το λύκειο, δεν γνωρίζουμε τίποτα άλλο πέρα από τον μεταφορικό ιμάντα. Σε εκείνο το σημείο, έχουμε επιτέλους έναν βαθμό ελευθερίας και βούλησης, αλλά είμαστε υπερβολικά περιορισμένοι από κάποιον θεσμό για να τα εκμεταλλευτούμε. Είμαστε σαν τον Brooks στην ταινία Shawshank Redemption ο οποίος, αφότου πέρασε δεκαετίες στη φυλακή, δεν ξέρει τι να κάνει ως ελεύθερος.
Με αυτόν τον τρόπο, αντί για την ελευθερία επιλέγουμε ηθελημένη δέσμευση. Επιστρέφουμε στον μεταφορικό ιμάντα και προχωρούμε στο επόμενο στάδιο, το οποίο σύμφωνα με τη λαϊκή σοφία είναι το κολλέγιο, έπειτα, ίσως, μια σχολή μεταπτυχιακών σπουδών, και μετά κάποιο «ασφαλές» επάγγελμα.
Ακόμα και στον εργασιακό κόσμο αποφεύγουμε το τρομακτικό για εμάς άγνωστο που συνδέεται με την ελευθερία. Περιορίζουμε τους εαυτούς μας σε συμβατικές επιλογές στην αγορά εργασίας. Όταν πιάσουμε δουλειά και νιώσουμε για άλλη μια φορά ασφαλείς σε μια ρουτίνα, επιστρέφουμε σε μια μακάρια ανευθυνότητα απέναντι στις ζωές μας. Εναποθέτουμε την ευθύνη για την δημιουργία της αξίας μας στον εργοδότη. Αντιμετωπίζουμε την πρώτη μας δουλειά σαν είναι η 17η τάξη και τους εργοδότες μας σαν τους νέους μας καθηγητές.
Όπως και στο σχολείο, περιμένουμε παθητικά να μας ανατεθούν εργασίες. Δεν χρησιμοποιούμε την πρωτοβουλία και την κρίση μας για να επιδιώξουμε ενεργά τη δημιουργία της αξίας μας. Αυτό ακούγεται σαν επιπλέον δουλειά. Και αν το σχολείο μας έχει διδάξει κάτι, είναι ότι η δουλειά αποτελεί αγγαρεία: κάτι που πρέπει να γίνεται μόνο εξαναγκαστικά. Σερνόμαστε μέσα από την καριέρα που έχει επιλεγεί για μας, ακόμα και αν μας σκοτώνει. Έχουμε κατανεμηθεί ως «ανθρώπινες πρώτες ύλες» από αυτούς που ξέρουν καλύτερα από μας, και πρέπει να παραδινόμαστε στη μοίρα μας.
Όλοι είναι ελεύθεροι επαγγελματίες
Αυτά τα πράγματα είναι ανοησίες. Εσείς είστε ο κατανεμητής του εαυτού σας, ο υπέρτατος εργοδότης για τον δικό σας εργασιακό μόχθο. Η δημιουργία της αξίας σας, για εσάς και την αγορά, αποτελεί δική σας ευθύνη. Σταματήστε να θεωρείτε κάθε εταιρεία στην οποία εργάζεστε ως άλλη μια περίοδο αθέλητου εγκλεισμού που σας καταπίνει και καθοδηγεί την κάθε σας κίνηση. Μια δουλειά αποτελεί σχέση συνεργασίας: μια ηθελημένη οικονομική σχέση που βασίζεται στην ελεύθερη συναλλαγή. Αν η σχέση αυτή είναι καλή, τότε και οι δύο πλευρές θα επιδιώκουν να δημιουργούν αξία η μία για την άλλη.
Είναι στο χέρι σας να αναζητείτε και να αναπτύσσετε αμοιβαία επωφελείς αγοραστικές σχέσεις. Και αυτό απαιτεί να βλέπετε την καριέρα σας σαν μια επιχείρηση, της οποίας ο διευθυντής είστε εσείς.
Οι επιχειρηματίες διεκδικούν την αξία για τον εαυτό τους με την κατανομή των μέσων παραγωγής, με τρόπο που παράγει αξία για τους άλλους. Οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες αναμένουν την αβέβαιη μελλοντική θέληση εκείνων που επιδιώκουν να εξυπηρετήσουν. Αυτή η προσδοκία χρειάζεται κριτική ικανότητα και διορατικότητα.
Όλα τα ελεύθερα άτομα έχουν τουλάχιστον ένα μέσο παραγωγής στη διάθεσή τους: τον μόχθο τους. Για να είστε πραγματικά ελεύθεροι και να διεκδικείτε ολοκληρωμένα την αξία σας, πρέπει να αποδέχεστε την ευθύνη της κατανομής του δικού σας μόχθου, όπως όλοι οι επιχειρηματίες είναι υπεύθυνοι για την κατανομή των κεφαλαιακών αγαθών που διαθέτουν.
Επιτυχημένη καριέρα σημαίνει να προσδοκείτε και να ικανοποιείτε τη βούληση αυτών που εξυπηρετείτε άμεσα (την εταιρεία στην οποία δουλεύετε και τους άλλους που συνεργάζονται με εσάς στην παραγωγική διαδικασία), όπως και εκείνων που εξυπηρετείτε έμμεσα (πελάτες και καταναλωτές). Επιπλέον, σημαίνει ότι μπορεί να χρειαστεί να κάνετε μεγάλες αλλαγές, ακόμα και να ανακατανέμετε τον μόχθο σας (μέσω της παραίτησης και της εύρεσης νέας εργασίας), αν προσδοκείτε ότι μπορείτε να δημιουργήσετε μεγαλύτερη αξία, για τον εαυτό σας και τους άλλους, με διαφορετικές συνεργασίες στην αγορά.
Όπως και σε κάθε έκφανση της επιχειρηματικότητας, για να κάνετε κάτι τέτοιο χρειάζεται κριτική ικανότητα και διορατικότητα. Αλλά επειδή το σημαντικότερο είναι η δική σας επιτυχία, και ο δικός σας μόχθος είναι αυτός που κατανέμεται, πρέπει να βασίζεστε στη δική σας κρίση και στη δική σας οξυδέρκεια. Δεν μπορείτε να μεταβιβάζετε σε άλλους την ευθύνη για την καριέρα σας και να προσδοκείτε ότι θα ανθίσει.
Ο επιχειρηματίας καφετζής
Όλες οι δουλειές επωφελούνται από το επιχειρηματικό πνεύμα. Αν είστε καφετζής σε μια καφετέρια, δεν υπάρχει λόγος να μην μπορείτε να υιοθετήσετε μια τέτοια νοοτροπία στη δουλειά σας. Τι μπορεί να κάνει πιο εύκολη την εργασία των συναδέλφων σας; Υπάρχει κάποιο εκνευριστικό εμπόδιο στη ροή εργασίας που μπορεί να παραμεριστεί; Τι μπορεί να κάνει την εμπειρία των πελατών πιο ευχάριστη;
Για να επινοήσετε και να εφαρμόσετε απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, πρέπει να χρησιμοποιήσετε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός επιχειρηματία: κριτική σκέψη, διορατικότητα, πρωτοβουλία και προσδοκία των αναγκών. Η συμμετοχή σε μια τέτοια διαδικασία επίλυσης προβλημάτων θα ενισχύσει την αξία-δημιουργία της δουλειάς σας. Και αν είστε σε μια δουλειά που αξίζει να έχετε, αυτή η ενίσχυση θα κάνει την εργασία σας πιο ικανοποιητική και αποδοτική.
Εναλλακτικά, ως ένας καφετζής, μπορείτε να είστε ένας καιροσκόπος που λειτουργεί με μια ρουτίνα, να μην κάνετε τίποτα άλλο πέρα από το να αφήνετε τον χρόνο να περνάει και να ακολουθείτε τις διαδικασίες που περιγράφονται μέσα στο εγχειρίδιο της εταιρείας. Ενώ αυτό μπορεί να είναι αρκετό για να παραμείνετε στη δουλειά, δεν σας επιτρέπει να αναπτυχθείτε μέσα από αυτήν. Η εργασιακή ανάπτυξη μέσα σε μια καφετέρια μοιάζει κάτι εξωφρενικό. Μπορεί να είναι απλά μια δουλειά για να πληρώσετε τους λογαριασμούς σας ενώ επιδιώκετε μια πιο ικανοποιητική εργασία ή σπουδές. Αλλά η αδιαφορία σε μια έκφανση της ζωής σας θα μεταδοθεί και θα προκαλέσει απελπισία και στις άλλες.
Οτιδήποτε κάνετε στη ζωή σας πρέπει να γίνεται σκόπιμα, με φροντίδα και δημιουργικότητα. Ακόμα και σε μια δουλειά για εργαζομένους με ελάχιστη προϋπηρεσία ή σε μια μεταβατική εργασία, αν την αντιμετωπίσετε με επιχειρηματικό πνεύμα, θα εξελιχθείτε σε έναν δραστήριο ενήλικα που αρπάζει τις ευκαιρίες. Και αυτή η επέκταση της ψυχής σας θα σας βοηθήσει σε όλη σας την καριέρα.
Όπως λέει συχνά ο T. K. Coleman, έχετε τη δύναμη να γίνετε η κυρίαρχη δημιουργική δύναμη στη ζωή σας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποτινάξετε τις νοοτροπίες του «εργαζομένου – ρομπότ» και του «μεταφορικού ιμάντα» που δεχτήκατε στο σχολείο. Σημαίνει ότι πρέπει να δείτε τη ζωή και την καριέρα σας ως τη σπουδαιότερη επιχείρηση που διαθέτετε, της οποίας τα ηνία έχετε εσείς, και μόνο εσείς.
