Μια από τις πιο εντυπωσιακές ομιλίες στο TEDGlobal 2010 στην Οξφόρδη ήταν από τον Matt Ridley, αρθρογράφο στο περιοδικό Wired και συγγραφέα του The Rational Optimist: How Prosperity Evolves, ο οποίος μίλησε για τις ιδέες και το πώς αναπτύσσονται.
Με τον τίτλο “When ideas have sex”, η ευρείας θεματολογίας παρουσίαση χρησιμοποιήθηκε σε πολλές άλλες ομιλίες τις επόμενες μέρες, με κάποιες από τις πιο δύσκολες ιδέες να επεξηγούνται με περισσότερη λεπτομέρεια. Το κεντρικό επιχείρημα είναι ότι η αύξηση του πληθυσμού έχει αποτελέσει τον καθοδηγητικό παράγοντα πίσω από την ανάπτυξη της ανθρωπότητας, καθώς οι συνδέσεις οδηγούν στην έμπνευση.
Στη διάρκεια της ύπαρξης του είδους μας, οι ομάδες ανθρώπων έχουν γίνει γενικά πιο πλούσιες όσο αποκτούν μεγαλύτερο πληθυσμό. Μόνο στα τελευταία 50 χρόνια, ο πληθυσμός της γης έχει διπλασιαστεί, και το αποτέλεσμα είναι ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα του ανθρώπινου είδους έχει τριπλασιαστεί, ακόμα και αν ληφθεί υπ’ όψιν ο πληθωρισμός. Το μέσο προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά 30%, η παιδική θνησιμότητα έχει μειωθεί κατά 2/3 και η παραγωγή τροφής έχει ανέβει κατά 1/3.
Στα αρχαία χρόνια, τα τσεκούρια με πέτρα εξελίχθηκαν πιο αργά από όσο οι άνθρωποι που τα χρησιμοποιούσαν, αλλά σήμερα ένα ποντίκι του υπολογιστή κρατάει μόνο 5 χρόνια πριν καταστεί παλιό, και είναι πολύ πιο περίπλοκο. Η διαφορά είναι ότι ένας άνθρωπος ξέρει πώς να φτιάξει ένα τσεκούρι, αλλά, λέει ο Ridley, «δεν υπάρχει κανένας στον κόσμο που να ξέρει πώς να φτιάξει ένα ποντίκι».
Σίγουρα κάποιοι ξέρουν πώς να βγάλουν πετρέλαιο ή μέταλλα από το έδαφος, άλλοι ξέρουν πώς να μετατρέψουν αυτό το πετρέλαιο σε πλαστικό, ή το μέταλλο σε κυκλώματα, κάποιοι ξέρουν πώς να διαμορφώσουν αυτό το πλαστικό σε καθορισμένο σχήμα, και κάποιοι άλλοι ξέρουν πώς να συναρμολογήσουν αυτό που ξέρουμε ότι είναι ένα ποντίκι με κομμάτια από πλαστικό και μέταλλα, αλλά δεν υπάρχει κανένας στον πλανήτη που κάνει όλα αυτά μαζί. Είναι μια παράφραση του έργου του οικονομολόγου της δεκαετίας του 1950 Leonard Read “I, Pencil”, αλλά ουσιαστικά λέει ότι η αύξηση του πληθυσμού της ανθρωπότητας έχει σημάνει ότι η εξειδίκευση μπορεί να συμβεί, εννοώντας ότι όλοι σε μια συνδεδεμένη κοινωνία δουλεύουν ο ένας για τον άλλο.
Αυτό προήλθε από τις πρώτες εποχές του είδους μας. Ο homo sapiens κατένειμε τις εργασίες ανάλογα με το φύλο –οι άντρες πήγαιναν έξω να κυνηγήσουν για κρέατα, ενώ οι γυναίκες θα μάζευαν μούρα και ρίζες. Αυτή η κατανομή ωφελούσε τη διατροφή και των δύο πλευρών –οι άντρες έπαιρναν μούρα πλούσια σε βιταμίνες και ρίζες μαζί με το κρέας τους, και οι γυναίκες αποκτούσαν κρέας πλούσιο σε πρωτεΐνες για να φάνε μαζί με τα καλάθια με μούρα και ρίζες. Σημαντικό είναι ότι ο άνθρωπος του Νεάντερνταλ δεν το έκανε αυτό.
Οι πρώτοι άνθρωποι επίσης έμαθαν να ανταλλάσσουν άλλα πράγματα ανάμεσα σε ομάδες, κάτι άλλοι που οι Νεάντερνταλ δεν κατάφεραν. Μια ανθρώπινη φυλή που ήταν καλή στο να φτιάχνει τσεκούρια σπάνια θα χρειαζόταν να τα χρησιμοποιήσει, γιατί θα μπορούσαν να ανταλλάξουν εκείνα τα τσεκούρια για άφθονο φαγητό. «Οι μετακινήσεις των εργαλείων σε μακρινές αποστάσεις σπάνια δηλώνουν μετανάστευση –αντίθετα, είναι συνήθως ένα σημάδι εμπορίου», λέει ο Ridley.
Αυτή η ανταλλαγή σήμαινε ότι ομάδες ανθρώπων μπορούσαν να εμπνευστούν από τη δουλειά μιας ομάδας με την οποία δεν είχαν έρθει ποτέ σε επαφή. Η ύπαρξη ενός στατιστικά μέσου μέλους μιας ομάδας βελτιώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό όταν συμμετείχε σε ανταλλαγές, γιατί η ειδίκευσή του άξιζε πολλά περισσότερα όταν ανταλλασσόταν με την πρόσβαση στις ειδικεύσεις όλων των άλλων.
Όταν οι άνθρωποι αποκόβονται από αυτό το δίκτυο, όχι απλά επιβραδύνεται η πρόοδος, αλλά μπορεί ακόμα και να ανατραπεί. Πριν από 10.000 χρόνια η Τασμανία αποκόπηκε από την Αυστραλία λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας, και ο πληθυσμός που έμεινε στο νησί άρχισε να υποβαθμίζεται. «Εγκατέλειψαν την ικανότητά τους να φτιάχνουν πέτρινα εργαλεία, εξοπλισμό ψαρέματος και ενδύματα γιατί ο πληθυσμός των περίπου 4.000 ανθρώπων δεν ήταν αρκετά μεγάλος ώστε να υποστηρίξει τους απαραίτητους εξειδικευμένους εργάτες για να διατηρήσουν την τεχνολογία που είχαν», είπε ο Ridley.
Ήταν αυτή η θεματική «σύνδεση πάνω από την προστασία» για την οποία ένας άλλος ομιλητής, ο Steven Berlin Johnson, προέβαλε με επιχειρήματα αργότερα ότι είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της ανθρωπότητας. Συζητώντας πώς ο Διαφωτισμός προέκυψε από τη διάδοση των καφετεριών στη Βρετανία, ο Johnson είπε: «Οι ιδέες προκύπτουν όταν οι άνθρωποι συναντιούνται. Η ευκαιρία ευνοεί τον συνδεδεμένο νου».
Ο Ridley κατέληξε εκφράζοντας μια αισιόδοξη νότα για το μέλλον. Παρά τις προβλέψεις περί καταστροφής, η ιστορία μας διδάσκει ότι η ανθρώπινη ανάπτυξη μπορεί να συνεχίσει, όσο προστατεύουμε τις πρώτες ύλες μας. Ένα μέλλον όπου η χρήση των πρώτων υλών εντατικοποιείται, δεν ισούται απαραίτητα με μια αυξημένη απώλεια της βιοποικιλότητας, χάρη στα κέρδη αποτελεσματικότητας που προσφέρει η τεχνολογία. Οι συνδέσεις επιτρέπουν μεγαλύτερη εξειδίκευση, το οποίο σημαίνει ότι ο ρυθμός των καινοτομιών αυξάνεται, βοηθώντας στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.
Δειτε πιο κάτω ολόκλητο το βίντεο:
