Των Judah Pollack και Olivia Fox Cabane… Οι επιστήμονες που ασχολούνται με τον εγκέφαλο ακόμα δεν κατανοούν γιατί αυτές οι απλές συμπεριφορές προκαλούν την έκκριση της οξυτοκίνης, η οποία διεγείρει την εμπιστοσύνη. Αλλά ξέρουν το πώς.
Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε σε διαφωνία με τον σύντροφό σας δοκιμάστε αυτό: πλησιάστε και αγγίξτε τον. Βάλτε απαλά το χέρι σας στο γόνατο ή στο χέρι του. Τώρα, αν η διαφωνία έχει ενταθεί με δυνατές φωνές ή με εκτόξευση αντικειμένων, μην το δοκιμάσετε –αλλιώς, προσπαθήστε το. Μπορεί να δείτε ότι και οι δυο σας θα ηρεμήσετε από τον θυμό σας.
Ο λόγος είναι ότι το άγγιγμα απελευθερώνει το νευροπεπτίδιο οξυτοκίνη, και η οξυτοκίνη αυξάνει την ικανότητά μας να εμπιστευόμαστε.
Τι γνωρίζουμε (και δεν γνωρίζουμε) για τη χημεία περί εμπιστοσύνης
Βέβαια, υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Αν ο σύντροφός σας δει να αγγίζετε κάποιον άλλον, η οξυτοκίνη θα φέρει στην επιφάνεια τη ζήλεια. Με αυτόν τον τρόπο, η οξυτοκίνη δρα ως νευρομηχανισμός για τις λέσχες και τις φυλές. Μας ενώνει και, ταυτόχρονα, δημιουργεί όρια μεταξύ αυτών με τους οποίους συνδεόμαστε και αυτών που είμαστε ενάντιοι.
Ξέρουμε πώς λειτουργεί αυτό. Ο εγκέφαλός σας έχει υποδοχείς σχηματισμένους σαν κλειδαριές που μπορούν να ανοιχθούν με «κλειδιά» οξυτοκίνης. Όταν αγγίζετε το χέρι του συντρόφου σας, το άγγιγμα στέλνει οξυτοκίνη, η οποία διαπερνά τους εγκεφάλους και των δυο σας, ξεκλειδώνοντας τους υποδοχείς –εκατοντάδες χιλιάδες κλειδαριές που ανοίγουν σε χιλιοστά του δευτερολέπτου. Τώρα φανταστείτε μια τεράστια ανοιχτή πόρτα που περιστρέφεται. Αυτό που βρίσκεται πίσω από την πόρτα είναι η ικανότητά σας να εμπιστευτείτε ένα άτομο –ή να νιώσετε έντονη ζήλεια απέναντί του, ανάλογα με τα συμφραζόμενα.
Αυτό που δεν ξέρουμε είναι γιατί το άγγιγμα απελευθερώνει οξυτοκίνη∙ το μόνο που ξέρουμε είναι ότι την διεγείρει.
Βέβαια, στον χώρο εργασίας, το να αγγίζετε τους συναδέλφους σας όταν είναι θυμωμένοι ή πικραμένοι δεν είναι και η καλύτερη συμβουλή. Σύμφωνα με την εμπειρία μας, όταν ο Judah εξηγούσε τη νευροχημεία της εμπιστοσύνης σε ένα δωμάτιο γεμάτο με υψηλόβαθμους αξιωματικούς του Στρατού, έδινε έμφαση στους πρακτικούς περιορισμούς της ανοίγοντας διάπλατα τα χέρια του και λέγοντας: «Ελάτε εδώ, Αντιστράτηγε McMaster!»
Δημιουργώντας συνδέσεις
Ευτυχώς, υπάρχει ένας άλλος τρόπος για να εκμεταλλευτείτε τον τρόπο με τον οποίο οι εγκέφαλοί μας αποφασίζουν ποιον και πώς να εμπιστευτούν ώστε να επιλυθούν οι διαμάχες. Εδώ εισέρχεται ο Daniel Shapiro, συγγραφέας του νέου βιβλίου Negotiating the Nonnegotiable.
Ο Shapiro έχει εργαστεί σε όλον τον κόσμο με πληθυσμούς μπλεγμένους σε βαθιές συγκρούσεις, από Ισραηλινούς και Παλαιστινίους μέχρι Σέρβους και Βόσνιους. Στο βιβλίο του συζητά τη δύναμη αυτού που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «σύνδεση», που αναφέρεται στο συναισθηματικό δέσιμο που αισθάνεται ένας άνθρωπος με έναν άλλο. «Οι σταθεροί, εποικοδομητικοί δεσμοί», γράφει ο Shapiro, «τείνουν να προκαλούν θετικά συναισθήματα και μια επιθυμία για συνεργασία».
Φαίνεται διαισθητικό, σωστά; Και πάλι, δεν γνωρίζουμε γιατί, αλλά νιώθοντας μια σύνδεση με κάποιον απελευθερώνεται η οξυτοκίνη, όπως και με το άγγιγμα. Παρομοίως, η δημιουργία συνδέσεων ξεκλειδώνει την ικανότητα εμπιστοσύνης.
Έχετε ποτέ παραμείνει στη δουλειά μέχρι αργά για να τελειώσετε μια εργασία και στη διάρκειά της έχετε γνωριστεί καλύτερα με τον συνάδελφό σας; Στο τέλος, όχι μόνο νιώθετε καλύτερα επειδή έχετε κατορθώσει να φέρετε εις πέρας το σχέδιο –νιώθετε μια σύνδεση με αυτόν∙ τον εμπιστεύεστε περισσότερο. Κάποιες φορές, απλά η επιβίωση μέσα από αυτήν την κατάσταση δημιουργεί αυτόν τον τύπο δεσμών. (Για αυτό τον λόγο οι τελετές μύησης στα Πανεπιστήμια, όσο αξιοκατάκριτες και αν είναι, πραγματικά δημιουργούν συνδέσεις.)
Όταν ο Shapiro εργάζεται με ομάδες βαθιά διηρημένες, γνωρίζει ότι αν μπορεί να δημιουργήσει ένα αίσθημα σύνδεσης μεταξύ τους, τα κλειδιά οξυτοκίνης θα απελευθερωθούν στους εγκεφάλους τους και θα ξεκλειδώσουν την ικανότητα κάθε ατόμου να ξεκινά να εμπιστεύεται τον άλλο.
Ο τρόπος δημιουργίας εμπιστοσύνης βασισμένος στον εγκέφαλο
Ως ένας αρχηγός που αντιμετωπίζει συγκρούσεις, δεν χρειάζεται να αγγίζετε και να αγκαλιάζετε τους πάντες (και μάλλον δεν πρέπει), αλλά πρέπει να δημιουργείτε ένα αίσθημα σύνδεσης. Δείτε πώς.
- Εκτιμήστε την αξία τους. Πείτε σε κάποιον ότι βλέπετε τι προσφέρει στην ομάδα, στο σχέδιο, στο γραφείο. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι δεν μπορείτε να επινοήσετε πράγματα. Πρέπει να ξέρετε ότι αυτός κάνει τους ανθρώπους να γελούν ή εκπληρώνει τα σχέδια μέσα στην προθεσμία ή ανακαλύπτει νέους τρόπους για την αντιμετώπιση εμποδίων. Δεν μπορείτε απλά να τον επαινέσετε για εκείνα τα πράγματα μόνο και μόνο για να πείτε έναν καλό λόγο –η ανειλικρίνειά σας θα είναι αυταπόδεικτη. Όταν εκτιμάτε την αξία που προσφέρει πραγματικά κάποιος στην ομάδα σας, νιώθει ότι του δίνετε σημασία. Και όταν νιώθει ότι του δίνετε σημασία, συνδέεται μαζί σας.
- Μοιραστείτε μια ιστορία. Μοιραστείτε κάτι σχετικά με εσάς που δεν αφορά την παρούσα σύγκρουση –ίσως μια παράξενη ιστορία από τα παιδικά σας χρόνια, τον γάμο σας, ή κάτι που συνέβη στα παιδιά ή τους γονείς σας. Δεν χρειάζεται να είστε ιδιαίτερα ευάλωτοι ή να αποκαλύψετε κάτι προσωπικό που σας ντροπιάζει. Μοιραζόμενοι απλά κάτι πολύ ανθρώπινο δημιουργείτε την αίσθηση της κοινής μας ανθρώπινης φύσης και αυξάνει το αίσθημα σύνδεσης. Ο συναισθηματικός τόνος της συζήτησης θα αλλάξει.
- Μπείτε στην ιστορία τους… Θέστε στην άκρη πώς νιώθετε και τα επιχειρήματα που θέλετε να προβάλετε. Θέστε στην άκρη τις πεποιθήσεις σας για το σωστό και το λάθος. Προσπαθήστε μόνο να καταλάβετε την οπτική γωνία του άλλου ατόμου: Τι προσπαθεί να πει; Ποιες είναι οι ιστορίες που θυμάται και μπορεί να διαμορφώνουν την οπτική του γωνία; Ξεκινάει με την ενσυναίσθηση, αλλά δεν σταματάει εκεί: αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να το κάνετε μόνοι σας. Πρέπει να ωθήσετε και το άλλο άτομο να συμμετάσχει.
Κάντε του ερωτήσεις: Τι συνέβη; Τι είδες; Τι άκουσες; Ποια γεγονότα γνωρίζεις ότι είναι αληθινά; Δεν διαφωνείτε. Δεν διακόπτετε. Απλά ακούτε. Ακούγοντας το άλλο άτομο, θα καταλάβετε από πού προκύπτουν οι πεποιθήσεις, οι προσδοκίες και οι απογοητεύσεις του. Θα απελευθερωθούν τα κλειδιά οξυτοκίνης του εγκεφάλου σας. Όταν σας ακούει το άλλο άτομο, θα απελευθερωθούν τα δικά του κλειδιά οξυτοκίνης. Στο τέλος, θα είστε και οι δύο πιο ανοιχτοί να εμπιστευτείτε ο ένας τον άλλο από πριν.
- …Αλλά να είστε προσεκτικοί. Να θυμάστε ότι η οξυτοκίνη μπορεί να δημιουργήσει όχι μόνο εμπιστοσύνη, αλλά και φθόνο. Κακολογώντας ένα άλλο τμήμα, έναν άλλο αρχηγό, ακόμα και μια άλλη εταιρεία, ενώ θα επιτύχετε τη δημιουργία σύνδεσης με τους συναδέλφους σας, θα δημιουργήσετε περαιτέρω προβλήματα για εσάς στη συνέχεια. Η εμπιστοσύνη απαιτεί προσοχή στη διαχείρισή της –δεν πρέπει ποτέ να εξαγοράζεται εις βάρος άλλων.
