«Το μέλλον είναι ευρέως παρεξηγημένο. Οι πρόγονοί μας το προσδοκούσαν να είναι πάνω-κάτω σαν το παρόν τους, το οποίο ήταν πάνω-κάτω σαν το παρελθόν τους». – Ray Kurzweil, The Singularity is Near.
Εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε ιδιαίτερα καλοί στο να προβλέπουμε το μέλλον. Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας μας, η εμπειρία μας υπήρξε «τοπική και ευθύγραμμη». Δεν συνέβαιναν μεγάλες αλλαγές από γενιά σε γενιά: χρησιμοποιούσαμε τα ίδια εργαλεία, τρώγαμε τα ίδια φαγητά, ζούσαμε γενικά στο ίδιο μέρος.
Ως αποτέλεσμα, έχουμε αναπτύξει μια διαισθητική αντίληψη για το μέλλον, που μοιάζει με τον τρόπο που προσεγγίζουμε μια σκάλα –έχοντας ανέβει έναν αριθμό σκαλοπατιών, η πρόβλεψή μας για το τι πρόκειται να συμβεί είναι σαν απλά σκαλοπάτια που ακολουθούν κι άλλα σκαλοπάτια, με την κάθε μέρα να αναμένεται να είναι όπως και η προηγούμενη.
Αλλά, όπως ο Ray Kurzweil περιγράφει στο The Singularity is Near, η γρήγορη ανάπτυξη της τεχνολογίας στην πραγματικότητα επιταχύνει την πρόοδο σε διάφορους τομείς. Αυτό έχει οδηγήσει σε απροσδόκητα επίπεδα τεχνολογικών και κοινωνικών αλλαγών που συμβαίνουν όχι μόνο μεταξύ γενεών, αλλά και μέσα στην κάθε γενιά.
Αντίθετα με τη διαίσθησή μας, σήμερα το μέλλον ξεδιπλώνεται όχι ευθύγραμμα αλλά εκθετικά, καθιστώντας δύσκολη την πρόβλεψη του τι θα γίνει μετά και πότε. Για αυτό το λόγο τείνει να μας εκπλήσσει η πορεία ανάπτυξης της τεχνολογίας και βρίσκουμε τους εαυτούς μας σε καταστάσεις που δεν περιμέναμε.
Πώς προετοιμαζόμαστε για την ανίχνευση ενός μέλλοντος που μεταβάλλεται εκθετικά, αν δεν έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε με αυτόν τον τρόπο; Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά της γεωμετρικής προόδου.
Τι είναι η γεωμετρική πρόοδος;
Εν αντιθέσει με την αριθμητική πρόοδο, η οποία προκύπτει από την επαναλαμβανόμενη προσθήκη μιας σταθεράς, η γεωμετρική πρόοδος είναι ο επαναλαμβανόμενος πολλαπλασιασμός μιας σταθεράς. Για αυτό το λόγο η αριθμητική πρόοδος βγάζει μια ευθεία γραμμή σταθερή στον χρόνο, ενώ η γεωμετρική πρόοδος αυξάνεται απότομα.
Να ένας άλλος τρόπος να το σκεφτείτε: Φανταστείτε ότι πρόκειται να περπατήσετε σε έναν δρόμο με βήματα που αντιστοιχούν σε ένα μέτρο το καθένα. Κάνετε 6 βήματα και έχετε προχωρήσει 6 μέτρα (1,2,3,4,5,6). Μετά από ακόμα 24 βήματα, είστε σε απόσταση 30 μέτρων από εκεί που ξεκινήσατε. Είναι εύκολο να προβλέψετε που θα σας οδηγήσουν τα επιπλέον 30 βήματα –αυτή είναι η απλότητα της αριθμητικής προόδου.
Όμως, θέτοντας την ανατομία στην άκρη, φανταστείτε ότι θα μπορούσατε να διπλασιάζετε το μήκος του βηματισμού σας με το κάθε βήμα. Τώρα, όταν περπατήσετε 6 βήματα, θα έχετε προχωρήσει στην πραγματικότητα 32 μέτρα (1,2,4,8,16,32), τα οποία είναι σημαντικά περισσότερα από τα 6 μέτρα τα οποία θα κάνατε στο προηγούμενο παράδειγμα. Και το απίστευτο είναι ότι μέχρι το 30ο βήμα, με τον διπλάσιο βηματισμό θα σας φτάσει ένα δισεκατομμύριο μέτρα από όπου ξεκινήσατε, μια απόσταση ίση με 26 ταξίδια γύρω από τον κόσμο.
Αυτή είναι η εκπληκτική, μη διαισθητική δύναμη της γεωμετρικής προόδου.
Η γεωμετρική πρόοδος είναι παραπλανητική και έπειτα εκρηκτική
Αυτό που είναι ενδιαφέρον σχετικά με τη γεωμετρική πρόοδο είναι όταν διπλασιάζετε τον βηματισμό σας, προχωρείτε στην ίδια απόσταση με κάθε βήμα όσο με όλα τα προηγούμενα βήματα μαζί. Πριν φτάσετε στα ένα δισεκατομμύριο μέτρα στο 30ο βήμα, είστε στα 500 εκατομμύρια μέτρα στο 29ο βήμα. Αυτό σημαίνει ότι καθένα από τα προηγούμενα βήματα μοιάζουν μικροσκοπικά σε σχέση με τα τελευταία βήματα της εκρηκτικής ανάπτυξης, και η μεγαλύτερη ανάπτυξη συμβαίνει μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα.
Άλλο ένα παράδειγμα: ας πούμε ότι θέλετε να φτάσετε σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία και θέλετε πάλι να διπλασιάσετε τον βηματισμό σας για να φτάσετε εκεί. Η πρόοδος φαίνεται μακρινή όταν βρίσκετε στο 1% της διαδρομής σας, αλλά στην πραγματικότητα είστε μόλις 7 βήματα μακριά –και το μεγαλύτερο μέρος της προόδου συμβαίνει στο τελευταίο βήμα.
Αυτό που θέλουμε να δείξουμε είναι ότι πολλές φορές προσπερνούμε τάσεις που αναπτύσσονται γρήγορα, γιατί τα πρώτα βήματα της γεωμετρικής προόδου είναι παραπλανητικά –ξεκινούν αργά και σταθερά και είναι δύσκολο να τα ξεχωρίσουμε από την αριθμητική πρόοδο. Εξαιτίας αυτού, οι προβλέψεις βάσει των προσδοκιών μιας εκθετικής ανάπτυξης μπορεί να μοιάζουν απίθανες.
Ο Ray Kurzweil δίνει αυτό το παράδειγμα: «Όταν η εξέταση του ανθρώπινου γενετικού κώδικα ξεκίνησε το 1990, οι επικριτές της επεσήμαναν ότι δεδομένης της ταχύτητας με την οποία ο γενετικός κώδικας μπορούσε να εξεταστεί τότε, θα χρειάζονταν χιλιάδες χρόνια για να τελειώσει η έρευνα αυτή. Όμως, το πλάνο διάρκειας 15 ετών ολοκληρώθηκε λίγο πριν από την προγραμματισμένη περίοδο, με μια πρώτη καταγραφή το 2003».
Αυτό είναι μια καλή εικόνα της αργής και έπειτα εκρηκτικής φύσης της γεωμετρικής προόδου στους υπολογιστές. Βλέπετε πώς το μεγαλύτερος μέρος της ανάπτυξης συμβαίνει μετά από χρόνια διπλασιασμών;
Η γεωμετρική πρόοδος θα σταματήσει κάποτε;
Στην πράξη, οι τάσεις της γεωμετρικής προόδου δεν κρατάνε για πάντα. Όμως, κάποιες τάσεις μπορούν να συνεχίσουν για περιόδους μεγάλης διάρκειας, καθοδηγούμενες από διαδοχικά τεχνολογικά παραδείγματα.
Μια ευρεία τάση γεωμετρικής προόδου, για παράδειγμα η υπολογιστική, είναι φτιαγμένη από μια σειρά διαδοχικών τεχνολογικών κύκλων ζωής σε σχήμα S ή αλλιώς καμπύλες S.
Κάθε καμπύλη μοιάζει με το γράμμα S λόγω των τριών σταδίων ανάπτυξης που αντιπροσωπεύει –αρχική αργή ανάπτυξη, εκρηκτική ανάπτυξη, και η εξισορρόπησή της καθώς μια τεχνολογία ωριμάζει.
Αυτές οι καμπύλες S συμπίπτουν, και όταν μια τεχνολογία επιβραδύνεται, μια άλλη παίρνει τη θέση της και επιταχύνει. Με κάθε νέα καμπύλη S, ο χρόνος που χρειάζεται για να φτάσει σε επίπεδα υψηλής απόδοσης μειώνεται όλο και περισσότερο.
Ο Kurzweil επισημαίνει πέντε παραδείγματα υπολογιστικής στον 20ο αιώνα: ηλεκτρομηχανική, ηλεκτρονόμος, λυχνία, τρανζίστορ και μικροτσίπ. Όταν μια τεχνολογία εξαντλούσε τις δυνατότητές της, η επόμενη έπαιρνε τη θέση της σημειώνοντας μεγαλύτερη πρόοδο από όσο οι προκάτοχοί της.
Κάνοντας σχέδια για ένα μέλλον γεωμετρικής προόδου
«Το μέλλον θα είναι ακόμα πιο εκπληκτικό από όσο αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι άνθρωποι, γιατί λίγοι παρατηρητές έχουν πράγματι εσωτερικεύσει τις συνέπειες του γεγονότος ότι ο ίδιος ο ρυθμός της αλλαγής επιταχύνεται». Ray Kurzweil, The Singularity is Near.
Ο βασικός κανόνας είναι: περιμένετε να εκπλαγείτε, και σχεδιάστε αναλόγως.
Για παράδειγμα: πώς πιθανόν να είναι τα επόμενα 5 χρόνια; Ένας τρόπος για να τα προβλέψετε είναι να κοιτάξετε τα τελευταία πέντε και να προχωρήσετε με αυτό τον βηματισμό. Όμως, το πρόβλημα με αυτόν τον τρόπο σκέψης πρέπει να είναι πλέον ξεκάθαρο: ο ίδιος ο βηματισμός αλλάζει.
Μια καλύτερη πρόβλεψη θα είναι να κοιτάξετε τα τελευταία 5 χρόνια και έπειτα να μειώσετε τον χρόνο που θα χρειαστεί για να πραγματοποιηθεί ανάλογο ποσοστό προόδου στα επόμενα πέντε. Είναι πιο πιθανό να γίνει στην πραγματικότητα στα επόμενα τρία χρόνια αυτό που νομίζετε ότι θα συμβεί στα επόμενα πέντε.
Η πρακτική της σκέψης βάσει της γεωμετρικής προόδου δεν αφορά τόσο τα μέσα και τα έξω του πώς σχεδιάζει κανείς πράγματα –ξέρετε πώς να το κάνετε-, αλλά του πώς να εκτιμήσετε καλύτερα τον κατάλληλο χρόνο για το σχέδιό σας (όποιο και αν είναι αυτό).
Στην πραγματικότητα, ο νόμος του Kurzweil για τις επιταχυνόμενες επιστροφές προήλθε από πολύ πρακτικές καταβολές.
«Ως εφευρέτης στην δεκαετία του 1970, αντιλήφθηκα ότι οι εφευρέσεις μου χρειάζονταν να είναι σχετικές ως προς τις υποστηρικτικές τεχνολογίες και τις αγοραστικές δυνάμεις που θα υπήρχαν όταν αυτές οι εφευρέσεις θα εισάγονταν, καθώς ο κόσμος θα ήταν πολύ διαφορετικός σε σχέση με εκείνον στον οποίο δημιουργήθηκαν», έγραψε ο Kurzweil στο The Singularity is Near.
Με λίγη εξάσκηση, μπορούμε όλοι να κάνουμε καλύτερα σχέδια έχοντας συνειδητοποιήσει τις διαισθητικές, ευθύγραμμες προσδοκίες μας και προσαρμόζοντάς τες σε ένα μέλλον γεωμετρικής προόδου.
Γιατί είναι πολύτιμο να μάθουμε να σκεφτόμαστε εκθετικά;
Δεν είναι απλά μια ενδιαφέρουσα θεματική –οι ευθύγραμμοι εγκέφαλοί μας μπορούν να μας δημιουργήσουν πραγματικά προβλήματα.
Η ευθύγραμμη σκέψη οδηγεί τις επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις και τα άτομα να παραβλέπουν παράγοντες που εναπόκεινται στη γεωμετρική πρόοδο. Μεγάλες φίρμες ανατρέπονται από νέους ανταγωνιστές, κυβερνήσεις παλεύουν να διατηρήσουν σύγχρονη την πολιτική τους, όλοι μας ανησυχούμε ότι το μέλλον ξεγλιστρά από τα χέρια μας.
Η σκέψη βάσει της γεωμετρικής προόδου μειώνει μέρος αυτού του άγχους που μας αναστατώνει και αποκαλύπτει νέες ευκαιρίες.
Αν μπορούμε να κάνουμε καλύτερα σχέδια βάσει των επιταχυνόμενων ρυθμών, μπορούμε να κάνουμε πιο εύκολη τη μετάβαση από το ένα παράδειγμα στο άλλο, και να υποδεχτούμε το μέλλον στον καιρό του.
