Γιάννης Παπαδόπουλος…Την περασμένη Τετάρτη 6 Απριλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το πολυαναμενόμενο πακέτο «Έξυπνα Σύνορα», με το οποίο επιχειρείται μια συνολική αναθεώρηση των κανόνων του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ για το καθεστώς ασύλου και μετανάστευσης προς την ΕΕ. Η νέα Επιτροπή Γιουνκέρ είχε κάνει μια πρώτη προσπάθεια τον Μάιο του 2015, προτείνοντας μια στρατηγική ευρείας εμβέλειας μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Δράσης για τη Μετανάστευση, με σκοπό να αντιμετωπιστούν οι άμεσες προκλήσεις της συνεχιζόμενης προσφυγικής κρίσης και να γίνει καλύτερη διαχείριση της μετανάστευσης. Όμως εκείνο το πρόγραμμα δράσης για μια κοινή και εξορθολογισμένη πολιτική ασύλου και μετανάστευσης, μαζί με τις τρεις δέσμες μέτρων εφαρμογής τους τον Μάιο, τον Σεπτέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2015, ατύχησε λόγω της σθεναρής πολιτικής αντίστασης των λεγόμενων «χωρών του Βίζεγκραντ», δηλαδή των κρατών μελών της Ανατολικής Ευρώπης.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση που δημοσίευσε η Επιτροπή, η μαζική και ανεξέλεγκτη άφιξη μεταναστών και αιτούντων άσυλο άσκησε τεράστια πίεση στα συστήματα ασύλου πολλών κρατών μελών της Ένωσης. Ο όγκος και η συγκέντρωση των αφίξεων σε ορισμένες μόνο χώρες, κυρίως δε στην Ελλάδα το 2015, ανέδειξε τις αδυναμίες του συστήματος του Δουβλίνου, σύμφωνα με το οποίο το κράτος μέλος που είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου είναι κατ’ αρχήν το κράτος όπου βρίσκεται το πρώτο σημείο παράτυπης εισόδου. Η διαφορετική μεταχείριση των αιτούντων άσυλο από τα κράτη μέλη λόγω των ποικίλων εθνικών παραδόσεων διόγκωσε περαιτέρω το πρόβλημα των παράτυπων δευτερογενών μετακινήσεων, δηλαδή των μετακινήσεων προσφύγων από το κράτος μέλος που τους χορήγησε άσυλο σε ένα άλλο ανεξέλεγκτα, χωρίς να ζητήσουν άδεια και χωρίς να αφήσουν ίχνη. Συνεπώς, η Επιτροπή πρότεινε ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο σύστημα κατανομής των αιτούντων άσυλο στα κράτη μέλη, μια περαιτέρω εναρμόνιση των διαδικασιών ασύλου και των προτύπων για τη δημιουργία ισότιμων συνθηκών σε όλη την Ευρώπη, μια διεύρυνση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), καθώς και μέτρα για μεγαλύτερη ασφάλεια και καλύτερη διαχείριση των οδών νόμιμης μετανάστευσης προς την Ευρώπη.
Στο παρόν στάδιο, και προκειμένου να αποφευχθούν οι αδιαπραγμάτευτες αντιρρήσεις κάποιων κυβερνήσεων απέναντι στο νέο σχέδιο των Γιουνκέρ-Αβραμόπουλου, η Επιτροπή ανοίγει τον προβληματισμό και την δημόσια διαβούλευση γύρω από πέντε διαρθρωτικές βελτιώσεις στο κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου: την καθιέρωση ενός βιώσιμου και δίκαιου συστήματος καθορισμού του κράτους μέλους που θα είναι υπεύθυνο για τους αιτούντες άσυλο, την επίτευξη μεγαλύτερης σύγκλισης και τον περιορισμό της αναζήτησης του πιο ευνοϊκού κράτους υποδοχής, την πρόληψη των δευτερογενών μετακινήσεων εντός της ΕΕ, τη χορήγηση νέων αρμοδιοτήτων στην EASO, και τέλος την ενίσχυση του συστήματος Eurodac για τις δακτυλοσκοπήσεις των εισερχόμενων σε ευρωπαϊκό έδαφος. Από τα παραπάνω, το πρώτο σημείο είναι το σημαντικότερο και πολιτικά, το πιο αμφιλεγόμενο. Σύμφωνα με την Επιτροπή, για να αντιμετωπιστεί καλύτερα ο μεγάλος αριθμός αφίξεων και για να διασφαλιστεί μια δίκαιη κατανομή της ευθύνης μεταξύ των κρατών μελών, θα πρέπει να υπάρξει μια τροποποίηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, είτε με τον εξορθολογισμό και τη συμπλήρωσή του με ένα διορθωτικό μηχανισμό ισότιμης αντιμετώπισης (“Dublin Plus”), είτε με τη μετάβαση σε ένα ριζικά νέο σύστημα που θα βασίζεται σε μια κλείδα κατανομής. Με την πρώτη επιλογή, το σύστημα θα συνεχίσει να ρίχνει το βάρος της αντιμετώπισης του προσφυγικού ζητήματος στις χώρες πρώτης υποδοχής – πρωτίστως στην Ελλάδα και την Ιταλία –, με μέτρα για την βελτίωση της εφαρμογής και με οικονομική βοήθεια στις χώρες αυτές. Αυτή η επιλογή θα καταδικάσει οριστικά την Ελλάδα και την Ιταλία σε ένα καθεστώς τύπου Νήσου Έλις των ΗΠΑ, δηλαδή σε «ειδικές ζώνες» υποδοχής και προσωρινής διαμονής πολύ μεγάλων πληθυσμών, σε συνθήκες λίγο-πολύ στρατοπέδου συγκέντρωσης.
Αντιθέτως, η δεύτερη επιλογή αποτελεί τη μόνη ελπίδα να ανταπεξέλθει μεσοπρόθεσμα η ΕΕ στην ιστορική αυτή πρόκληση, χορηγώντας στην EASO αυξημένες αρμοδιότητες για την παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής των κανόνων ασύλου και για την έκδοση συστάσεων για τροποποιήσεις των κανόνων αυτών. Ένα νέο και πλήρως ψηφιοποιημένο βιομετρικό σύστημα εσόδων-εξόδων στην ΕΕ θα καταγράφει το όνομα και τον τύπο ταξιδιωτικών εγγράφων, ενώ η κατανομή των αιτούντων άσυλο θα γίνεται μεταξύ των κρατών μελών με ένα αντικειμενικό σύστημα («κλείδα κατανομής»), που θα επιτρέπει όμως στους πρόσφυγες να υποβάλουν αιτήματα για μετεγκατάσταση ανάλογα με τον τόπο νόμιμης εγκατάστασης των συγγενών τους. Η βασική πολιτική μάχη για την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μπροστά μας και θα είναι ομηρική. Η κοινή μας μοίρα θα εξαρτηθεί από την επικράτηση της μιας ή της άλλης επιλογής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. makthes.gr
