Ειδικά για τη Νότια Ευρώπη, αυτό δεν είναι καθόλου καλό.
Ο Alberto Munno, ένας δικαστής στον Τάραντα της Νότιας Ιταλίας, πιστεύει ότι καταπιέζεται από το δικανικό σύστημα της χώρας του. Και φαίνεται ότι έχει δίκιο.
«Βγάζω 160 ετυμηγορίες τον χρόνο –και η Ευρωπαϊκή Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου απαγορεύει τη δουλεία», παραπονιέται. Με φόρτο εργασίας πάνω από 500 υποθέσεις, ο κουρασμένος δικαστής πρόσφατα ανέβαλε μια δίκη για τρία χρόνια.
Ο ιδιοκτήτης της εταιρείας που εμπλέκεται στη δίκη, ο οποίος υπέβαλε μια αναφορά ύψους 200.000€ (220.000 δολάρια) το 2014, θα πρέπει να περιμένει μέχρι το 2019 για να εξεταστεί η υπόθεσή του. Χρειάζονται κατά μέσο όρο 1.210 μέρες οι δικαστές της Ιταλίας για να λύσουν μια τυπική εμπορική διαφωνία.
Αν και είναι διαβόητα για την αδράνειά τους, τα δικαστήρια της Ιταλίας δεν είναι τα χειρότερα στην Ευρώπη. Τα δικαστήρια της Σλοβενίας αργούν περισσότερο. Της Κύπρου μπορεί να κάνουν πάνω από 3 χρόνια, πάνω από 3 φορές την αναμονή για τα δικαστήρια της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Η κυβέρνηση της Ιταλίας έχει τουλάχιστον παραδεχτεί ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα. Ο Matteo Renzi, δραστήριος Πρωθυπουργός της χώρας, έχει θέσει ως προτεραιότητα τις μεταρρυθμίσεις στα δικαστήρια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αγωνιεί να αυξήσει την ταχύτητα των δικαστηρίων της Ευρώπης. Στη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, εισήγαγε κανονισμούς με σκοπό την εναρμόνιση των οικονομιών της Ευρωζώνης. Αυτοί συμπεριελάμβαναν και ένα κεφάλαιο σχετικά με τη δικαιοσύνη. Οι δανειστές της Ελλάδας έθεσαν ως όρο την αλλαγή των δικαστικών διαδικασιών για τη λήψη του πιο πρόσφατου πακέτου βοήθειας.
Βέβαια, η γρήγορη αντιμετώπιση των υποθέσεων δεν είναι το μόνο κριτήριο για ένα καλό νομικό σύστημα. (Αν ήταν, τα δικαστήρια της Ρωσίας θα εθεωρούντο καλύτερα από της Αγγλίας∙ και η νομολογία του Ισλαμικού Κράτους για τη θανατική ποινή θα ήταν πρότυπο για τον κόσμο.) Εν τούτοις, η Επιτροπή έχει δίκιο να ανησυχεί. Οι μακρές καθυστερήσεις καθιστούν πιο δύσκολη τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων∙ Η Ιταλία εκτιμάται ότι η δικαστική αδράνεια συρρικνώνει το ΑΕΠ της κατά 1%. Οι καθυστερήσεις καταστρέφουν ακόμα το ενιαίο εμπόριο.
Οι δίκες στην Ευρώπη συχνά ξεπερνούν τα σύνορα. Ελλείψει ενός συστήματος ομοσπονδιακών Ευρωπαϊκών δικαστηρίων, οι δικαστές ενός κράτους-μέλους πρέπει να αναλάβουν την πρωτοβουλία. Η συστάδα κανονισμών που αποφασίζουν ποιο μέλος θα αναλάβει μια συγκεκριμένη υπόθεση είναι γνωστή ως κανονισμός των Βρυξελλών. Για πολλά χρόνια, το σύστημα όριζε ότι το πρώτο δικαστήριο που θα λάμβανε μια μήνυση θα έπρεπε να αποφασίσει αν θα προέβαινε σε δίκη. Αυτό έδωσε έδαφος σε σωρείες μηχανορραφιών που επινοούνταν από έξυπνους δικηγόρους.
Μία από αυτές, η λεγόμενη «Ιταλική τορπίλη», περιλαμβάνει έναν ενάγοντα να υποβάλλει μήνυση στην Ιταλία για να καθυστερήσει τις διαδικασίες. (Ένας κατασκευαστής θα μπορούσε να υποβάλλει μια ψεύτικη μήνυση για κλοπή πατέντας ώστε να αποφύγει μια αληθινή.) Ακόμα και η απόφαση να περάσουν την υπόθεση σε άλλη χώρα μπορούσε να πάρει αρκετά χρόνια.
Οι κανονισμοί αναμορφώθηκαν πέρυσι, και τώρα τα δικαστήρια πρέπει να σέβονται τα συμβόλαια που επισημαίνουν σε ποιανής χώρας τη δικαιοδοσία βρίσκονται. Αλλά όπου η επιλογή είναι αμφισβητούμενη, η τορπίλη μπορεί ακόμα να οπλισθεί.
Αρκετά πράγματα επιβραδύνουν την Ευρωπαϊκή πολιτική δικαιοσύνη, λέει η Giuliana Palumbo, ερευνήτρια στην Εθνική Τράπεζα της Ιταλίας και συντάκτρια μιας μελέτης πάνω στο θέμα.
Πρώτον, οι διαδικασίες μετράνε. Οι αργές ως προς τις δικαστικές διαδικασίες χώρες, όπως η Ιταλία, αφήνουν τους δικηγόρους να προσθέτουν νέα στοιχεία όποτε θέλουν, επιτρέποντάς τους να επιμηκύνουν μια υπόθεση με νέες υποβολές. Πιο γρήγορες, όπως η Γαλλία, δίνουν τη δύναμη στους δικαστές να επιβάλλουν αυστηρές προθεσμίες.
Δεύτερον, ο τρόπος με τον οποίο οι δικαστές παίρνουν προαγωγή είναι σημαντικός. Κάποιες χώρες αγνοούν τις ικανότητες διαχείρισης των δικαστών όταν αποφασίζουν ποιον να προάγουν. Αυτό δεν δίνει κίνητρα στους φιλόδοξους νεώτερους δικηγόρους να καθαρίσουν το πρόγραμμά τους.
Ένας τρίτος παράγοντας είναι πώς πληρώνονται οι δικηγόροι. Κάποιες χώρες περιορίζουν την ωριαία εισφορά που μπορούν να χρεώσουν για μια δεδομένη υπηρεσία. Αυτό μπορεί να καταστήσει την επιμήκυνση μιας υπόθεσης τον μόνο τρόπο για να κερδίσουν περισσότερα. Πολλές χώρες έχουν κάποια από αυτά τα προβλήματα. Η Ιταλία έχει και τα τρία, λέει αναστενάζοντας η κυρία Palumbo.
Κάποιες λύσεις είναι ξεκάθαρες και φτηνές. Πετώντας στα σκουπίδια τα φαξ και χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο μπορούν να επιταχυνθούν οι υποθέσεις. Η Εσθονία επιτρέπει στους ενάγοντες να υποβάλλουν μια μήνυση, να στέλνουν αποδεικτικά στοιχεία, ακόμα και να προβούν σε έφεση διαδικτυακά.
Οι δικαστές και οι υπάλληλοι πρέπει επίσης να σκέφτονται ως διαχειριστές, λέει η κυρία Palumbo. Προάγοντας τους δικαστές βάσει των ικανοτήτων διαχείρισης των υποθέσεων και εμπλέκοντάς τους στη διαχείριση των χρημάτων μπορούν να τους βοηθήσουν να συγκεντρωθούν.
Οι δικηγόροι, όμως, είναι επίσης υπεύθυνοι. Ένα πρόβλημα είναι ότι η Νότια Ευρώπη έχει υπερβολικά πολλούς. Η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν σχεδόν 400 δικηγόρους ανά 100.000 κατοίκους. (Αυτή είναι σχεδόν η ίδια εξωφρενική αναλογία που επικρατεί στην περιβόητα δικομανή Αμερική). Η Γαλλία τα καταφέρνει μόλις με 85.
Ο Jean-Paul Jean, ένας Γάλλος δικαστής που ηγείται της δικαστικής επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης, παρατηρείται ότι υπάρχει μια «παράξενη σύμπτωση» ανάμεσα στις χώρες όπου οι δίκες παίρνουν πολύ καιρό και εκείνες που έχουν πολλούς δικηγόρους. (Το Λουξεμβούργο είναι μια αξιοσημείωτη εξαίρεση). Πολυάριθμοι, εύγλωττοι και οργανωμένοι, δημιουργούν ένα ισχυρό συνδικάτο στις περισσότερες χώρες της Νότιας Ευρώπης.
Χρονος επιλυσης διαφορων στα δικαστηρια
Αυτό καθιστά τις μεταρρυθμίσεις δύσκολες. Οι Έλληνες δικηγόροι έδειξαν την πολιτική τους δύναμη τον περασμένο μήνα, όταν απέργησαν ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τις περικοπές στις συντάξεις. Καθώς τα Ελληνικά δικαστήρια ήδη χρειάζονται πάνω από 4 χρόνια για να εφαρμόσουν μια συμφωνία, οι πελάτες των απεργών δικηγόρων μπορεί να μην παρατηρήσουν τη διαφορά.
