Ο Ιούλιος είναι ο μήνας εκείνος που επιλέγει πάντα να αποχωρήσει εντυπωσιακά. Με το «Μπλε Φεγγάρι». Την εντυπωσιακότερη ίσως, άντε και την αυγουστιάτικη για κάποιους, πανσέληνο του χρόνου.
Ο Ιούλιος όμως είναι και ένας μήνας κατά τον οποίο μνημονεύονται σπουδαίοι Ιστορικοί σταθμοί που επηρέασαν σημαντικά την πορεία της Ανθρωπότητας και διαμόρφωσαν τα πολιτεύματα στο σύγχρονο κόσμο μας. Θα θέλαμε να πούμε και το δικό μας. Αλλά δυσκολευόμαστε.
Αν και η επέτειος της ανεξαρτησίας των ΗΠΑ γιορτάζεται την 4η Ιουλίου, η επέτειος της υπογραφής της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής είναι στις 2 Αυγούστου. Το κείμενο, εμπνευσμένο από τις αρχές και τις πολιτικές ιδέες του Διαφωτισμού, ήταν η διακήρυξη ανεξαρτητοποίησης 13 Πολιτειών από τη Βρετανική κυριαρχία που εκφραζόταν με τους περιοριστικούς όρους στο εμπόριο, τον περιορισμό στην ελεύθερη έκφραση την και πολιτιστική δραστηριότητα και, βέβαια, τους υπέρογκους «αφόρητους» φόρους.
Ακούγεται κάπως οικείο έτσι δεν είναι;
Όλα ξεκίνησαν ένα παγωμένο πρωινό στις 16 Δεκεμβρίου του 1773 στην Βοστώνη, όταν οι «γιοί της χήρας» έγιναν «γιοί της Ελευθερίας» και αμφισβήτησαν έργω την βρετανική κυριαρχία πετώντας στο λιμάνι της πόλης το φορτίο τσαγιού που προερχόταν από τις ανατολικές Ινδίες. Και κατέληξαν στις 2 Αυγούστου του 1776 όταν το μελάνι από τις πένες των πατέρων του αμερικάνικου έθνους έδινε σάρκα και οστά στο όνειρο.
Ήδη από την εναρκτήρια παράγραφο δηλώνουν:
«Θεωρούμε αυτές τις αλήθειες να είναι αυτονόητες, ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δημιουργηθεί ίσοι, ότι είναι προικισμένοι από τον Δημιουργό τους με ορισμένα απαραβίαστα Δικαιώματα, μεταξύ αυτών η Ζωή, η Ελευθερία και η επιδίωξη της Ευτυχίας.
Ότι για να εξασφαλιστούν αυτά τα δικαιώματα, Κυβερνήσεις ιδρύονται μεταξύ των Ανθρώπων, αντλώντας τις εύλογες εξουσίες τους από την συναίνεση των κυβερνωμένων…».
Η διακήρυξη ήταν ουσιαστικά μια μονάδα μέτρησης της εξέλιξης του ανθρωπίνου είδους που ειδικά στον δυτικό κόσμο έβγαινε από ένα βαθύ πέπλο σκοταδιού.
Εξακολουθεί να είναι. Απλώς τα σύγχρονα αποτελέσματα είναι κατά βάση αρνητικά. Ειδικά όταν προκαλούνται από κρυφές ατζέντες και μυστηριώδη εναλλακτικά σχέδια.
Και προχωράμε μέσα στον Ιούλιο. Λίγα χρόνια αργότερα, την 14η Ιουλίου του 1789 είναι η επέτειος της κατάληψης της φυλακής Βαστίλης, που χαρακτηρίζεται από την Ιστορία ως το εναρκτήριο γεγονός της Γαλλικής Επανάστασης.
Η Γαλλική Επανάσταση, ιδεολογικά εμπνευσμένη από τα κηρύγματα των Διαφωτιστών και, με θεμελιώδες σύνθημα το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα», αγωνίστηκε να ανατρέψει το καθεστώς καταπίεσης των ευγενών και να βελτιώσει την πολιτειακή λειτουργία προς όφελος όλων των πολιτών και όχι μόνον της άρχουσας τάξεως.
Μετά την κατάληψη της φυλακής της Βαστίλης από το λαό του Παρισιού, η Εθνική Συνέλευση που είχε απαιτήσει από τον Βασιλέα να δώσει Σύνταγμα στην χώρα, ανακοίνωσε τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (του 1789). Με εμφανή την επιρροή της Διακήρυξης των Αμερικανικών Πολιτειών, το κείμενο της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης αποτελεί ενσάρκωση των ιδανικών του Διαφωτισμού. Με την Διακήρυξη αυτή καθιερώθηκαν τα δικαιώματα της Ελευθερίας, της Ασφάλειας και της ιδιοκτησίας, το δικαίωμα της αντίδρασης σε οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης, η ανεξιθρησκία, η ελευθερία της γνώμης και ο διαχωρισμός των εξουσιών.
Να δοκιμάσουμε να τα εξετάσουμε ένα-ένα; Μάταιος ο κόπος καθώς μόνο θλίψη μπορεί να προκληθεί. Τα δομικά υλικά με τα οποία οι Γάλλοι επαναστάτες οραματίστηκαν το χτίσιμο ενός σύγχρονου κράτους παραμένουν ζητούμενο σε αυτό το κομμάτι της Μεσογείου. Δυόμιση αιώνες μετά.
Σε μια Πολιτεία, που από την δημιουργία της ήθελε να την αποκαλούν Ελληνική. Που θέλησε να γεννηθεί κάτω από το Φως του λαμπρού της παρελθόντος. Που το πρώτο σκίρτημα προκλήθηκε από τους λόγους των Διαφωτιστών. Που όμως ποτέ δεν κατάφερε να επιτύχει τηνσύνδεση αυτή καθώς οι βυζαντινές και οθωμανικές επιρροές αποδείχτηκαν ιδιαίτερα ισχυρές. Και εν τέλει αποτρεπτικές ως προς το αποτέλεσμα.
Σε μία αρχαιότερη μορφή Πολιτειακής οργάνωσης, την – σε πολλές περιπτώσεις εξιδανικευμένη στον τρόπο παρουσίασής της – Αθηναϊκή Δημοκρατία του 5ου π.Χ. αιώνα, η Πολιτεία λειτουργούσε (πάντα μέσα στο πλαίσιο των αντιλήψεων της εποχής) βάσει των αρχών της Ισονομίας, της Ισοτιμίας και της Ισηγορίας. Το θεμέλιο, όμως, του παραπάνω τριπτύχου, βασιζόταν σε μιαν άλλη έννοια, αυτήν της Ευθύνης προς το σύνολο, δηλαδή της «αναγκαίας αλλά και εθελουσίας αφοσίωσης του ατόμου στις αξίες και αρχές τις επωφελείς για όλα τα μέλη της Πολιτείας».
Κάποιες εκατοντάδες χρόνια μετά, τα σημεία των καιρών, δείχνουν να οδηγούν και πάλι την ανθρωπότητα ολόκληρη προ «Ευθυνών». Ιδεολογικά, μπορεί το όποιο τρίπτυχο να εξακολουθεί να ισχύει, χωρίς την στερεή βάση της εθελουσίας και ενσυνείδητης αφοσίωσης των επί μέρους μονάδων σε αξίες και αρχές χάριν του Συνόλου;
Πραγματιστικά, ως πολίτες, έχουμε επιτελέσει τις υποχρεώσεις μας, όχι υπομένοντας στωϊκά κατά τις δύσκολες εποχές των ισχνών αγελάδων, αλλά, κυρίως, επιτελώντας υπεύθυνα και ακέραια τα καθήκοντά μας κατά τις εποχές των ευτραφών αδελφών των πρώτων;
Σκέψεις και προβλήματισμοί στο λυκαυγές ενός μηνός συνυφασμένου με διακοπές και χαλαρή διάθεση.
Σκέψεις και προβληματισμοί κάτω από την επήρεια μιας σκληρής – λένε οι ατρολόγοι – πανσελήνου.
Σκέψεις και προβληματισμοί που πλέον δεν έχουν περιθώριο να μείνουν έτσι, καθώς ο χρόνος για να μετουσιωθούν σε πράξεις έχει ήδη φτάσει. Εν αρχή ην ο λόγος. Τώρα είναι η πράξη.
