Από την μαχαιριά στον Ιούλιο Καίσαρα στην σφαίρα που διέλυσε το κρανίο του Τζών Κένεντυ στην ιστορία έχουν καταγραφεί πλήθος δολοφονιών που καταχωρούνται σε μια ιδιαίτερη κατηγορία. Πολιτικές. Τα κίνητρα δεν διαφέρουν με τις υπόλοιπες κατηγορίες. Οι ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί ήθελαν να αποτρέψουν και να εκδικηθούν. Σπανίως τα κατάφερναν. Γιατί αυτό που πρεσβεύουν προσωπικότητες όπως για παράδειγμα και όχι αποκλειστικά ο Ρήγας, ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, ο Τρότκσι δεν είναι δυνατόν να σταματήσει από κάποιο μαχαίρι ή κάποια σφαίρα. Στο κείμενο που ακολουθεί εξετάζουμε τις πολιτικές δολοφονίες από την στιγμή που ιδρύθηκε το ελληνικό κράτος μέχρι σήμερα. Ένας κύκλος που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1831 και έκλεισε τον Σεπτέμβριο του 1989.
Ιωάννης Καποδίστριας (11 Φεβρουαρίου 1776 – 27 Σεπτεμβρίου 1831)
Μια γυναίκα καταφέρνει και ξεπερνά την γενικευμένη παγωμάρα και κλείνει με τα χέρια τα μάτια του Ιωάννη Καποδίστρια. Ο πρώτος κυβερνήτης του ελληνικού κράτους είναι νεκρός με μια σφαίρα καρφωμένη στο πίσω μέρος του κεφαλιού του και δύο μαχαιριές κάτω από την κοιλιά. Το πρωινό της 27ης Σεπτεμβρίου 1831 άλλαξε την πορεία του κράτους για πάντα. Ο πρώην υπουργός του Τσάρου είχε αναλάβει να μετατρέψει μια κατεστραμμένη χώρα σε σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Οι βάσεις που επεχείρησε να βάλει δεν μπορούσαν να σταθούν στο σαθρό υπέδαφος των συμφερόντων των κοτζαμπάσηδων και όσων άλλων θεωρούσαν ότι μπορούν να ελέγχουν τη τύχη του κράτους. Επιπρόσθετα έπρεπε να ισορροπήσει στο τεντωμένο σκοινί των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων που επιθυμούσαν η κάθε μια για τον εαυτό της τον έλεγχο της Ελλάδας. Φυσικοί αυτουργοί ο Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης. Οι ηθικοί δεν έχουν βρεθεί ακόμη. Ίσως περιγράφονται στα ακόμη απόρρητα αρχεία του βρετανικού υπουργείου εξωτερικών ή στα ενδότερα της οικείας του Γάλλου αντιπρέσβη όπου και αναζήτησε καταφύγιο ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης.
Θεόδωρος Δηλιγιάννης(19 Μαΐου 1824 – 31 Μαΐου 1905)
Έχει περιγραφεί από τους συγχρόνους του ως ένας από τους μεγαλύτερους λαϊκιστές πολιτικούς όλων των εποχών. Πρωθυπουργός της χώρας που συνέδεσε το όνομά του με μεγάλες εθνικές καταστροφές – όπως ο ελληνο-τουρκικός πόλεμος του 1897, αλλά και διασπάθιση των δημόσιων ταμείων βυθίζοντας την χώρα σε οικονομική κρίση. Θεωρούσε τον εαυτό του άσο στις δημόσιες σχέσεις. Ίσως για αυτό έσπευσε να αντιμετωπίσει προσωπικά τον άντρα που έσπευδε να τον συναντήσει καθώς ο Δηλιγιάννης κατέβαινε την άμαξα έξω από την παλιά Βουλή. Ο Αντώνης Κωστογερακάκης δεν ήταν ψηφοφόρος του και στο χέρι του δεν κρατούσε μόνο μια λίστα με αιτήματα. Ήταν ένας τζογαδόρος και υπάλληλος μια χαρτοπαικτικής λέσχης που έκλεισε με τον νόμο Δηλιγιάννη για την προστασία των εισοδημάτων και αποταμιεύσεων των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων. Ο Κωστογερακάκης θεωρούσε υπεύθυνο για την ανεργία του τον πρωθυπουργό και όταν τον πλησίασε έβγαλε ένα μαχαίρι και του το κάρφωσε στο στήθος. Εξέπνευσε λίγες ώρες αργότερα στο ιατρείο της Βουλής.
Γεώργιος ο Α’ (24 Δεκεμβρίου 1845 – 18 Μαρτίου 1913)
Ο Χριστιανός – Γουλιέλμος – Φερδινάνδος – Αδόλφος – Γεώργιος ήταν ο ιδρυτής της «ελληνικής» δυναστείας των Γλύξμπουργκ και ο μακροβιότερος βασιλιάς της Ελλάδας. Η δολοφονία του συνέπιπτε με μια εξαιρετικά θετική εποχή για τα ελληνικά εθνικά ζητήματα. Η Θεσσαλονίκη είχε απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό και λίγες μέρες νωρίτερα το ίδιο είχε συμβεί και με τα Ιωάννινα, ενώ επιτυχίες σημειωνόταν και σε άλλα μέτωπα της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας και του βορειο-ανατολικού Αιγαίου. Ο ίδιος σύμφωνα με τις μαρτυρίες του βιογράφου του ήταν ιδιαίτερα ευδιάθετος και καθόλου ανήσυχος. Ίσως για αυτό επέλεξε να κάνει την βόλτα του στους δρόμους της πόλης συνοδευόμενος μόνο από τον υπασπιστή του και δύο βρακοφόρους χωροφύλακες. Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύτηκε ο Αλέξανδρος Σχινάς – «απόβρασμα του κοινωνικού λέβητος» σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής – και τον πυροβόλησε πισώπλατα τερματίζοντας την ζωή και την βασιλεία του γηραιού μονάρχη. Όταν ανακρίθηκε ο Σχινάς δεν εξεδήλωσε την παραμικρή μεταμέλεια, ενώ δήλωσε σοσιαλιστής. Αν και στις εφημερίδες των επόμενων ημερών περιγραφόταν ως ψυχοπαθές τέρας η εκδοχή να σκότωσε τον Γεώργιο εξαιτίας της κατάστασής του απορρίφθηκε αμέσως. Από τους πρώτους που υποστήριξαν ότι πίσω από τη δολοφονία κρύβεται το Βερολίνο ή η Βιέννη ήταν ο στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος. Σύμφωνα με τα πλάνα τόσο της Γερμανίας όσο και της Αυστροουγγαρίας η Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να αποτελέσει ναύσταθμο των δύο χωρών στην πολεμική αναμέτρηση που ερχόταν. Ο θεωρούμενος ως αγγλόφιλος βασιλιάς αποτελούσε τροχοπέδη στα σχέδιά τους και σαφώς επιθυμούσαν τη διαδοχή του από τον γιό του Κωνσταντίνο που είχε την φήμη του γερμανόφιλου. Πάντως δεν στάθηκε δυνατόν να τεκμηριωθεί η άποψη από όσους επεχείρησαν να ερευνήσουν τα γερμανικά αρχεία. Αυτό που προκύπτει είναι ότι και οι Γερμανοί ασπάζονταν την άποψη ότι πίσω από τη δολοφονία κρύβονταν Βούλγαροι κομιτατζήδες που ήθελαν να εκδικηθούν για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό. Απάντηση δεν δόθηκε ποτέ. Ακόμη και το τέλος του Σχινά καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου. Αυτοκτόνησε πέφτοντας από τον δεύτερο όροφο του Διοικητηρίου σε μια διακοπή της ανάκρισης. Κανείς δεν ήταν παρών για να δώσει παραπάνω λεπτομέριες.
Ίων Δραγούμης (14 Σεπτεμβρίου 1878 – 31 Ιουλίου 1920)
Διπλωμάτης, συγγραφέας πολιτικός. Πλήρωσε με την ζωή του το κλίμα διχασμού μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών. Ο Ίων Δραγούμης δολοφονήθηκε από άντρες των Ταγμάτων Ασφαλείας λίγες ώρες μετά την είδηση ότι πραγματοποιήθηκε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Βενιζέλου στον σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών. Πλήθος υποστηρικτών του Βενιζέλου βγήκε στους δρόμους καταστρέφοντας γραφεία εφημερίδων και επιτέθηκε σε σπίτια πολιτικών αντιπάλων. Ο Ίων Δραγούμης βρισκόταν και αυτός στον δρόμο. Πήγαινε στο περιοδικό που εξέδιδε την «Πολιτική Επιθεώρηση» και είχε σκοπό να γράψει ένα άρθρο καταδίκης της απόπειρας κατά Βενιζέλου. Δεν πρόλαβε. Μια διμοιρία των Ταγμάτων Ασφαλείας τον συνέλαβε και ενώ τον οδηγούσαν σε κάποιο κρατητήριο υπακούοντας σε εντολή ενός «άγνωστου λοχία» τον εκτέλεσαν στη μέση του δρόμου. Η συγκεκριμένη δολοφονία δεν κρύβει κάποιο μυστήριο. Απλώς έκλεισε με εμφατικό τρόπο μια πολύ ταραγμένη και αιματηρή περίοδο στην πολιτική ιστορία του τόπου.
Χρήστος Λάδάς (1891 – 1η Μαΐου 1948)
Με τον εμφύλιο να μαίνεται οι ΗΠΑ πιέζουν την κυβέρνηση Σοφούλη-Τσαλδάρη να προχωρήσει σε μέτρα που θα περιορίσουν τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Ακολουθούν μαζικές φυλακίσεις, εξορίες και δολοφονίες κομμουνιστών. Κύριος εκφραστής του αντικομουνιστικού κύματος είναι ο υπουργός Δικαιοσύνης Χρήστος Λαδάς, ο πρώην δικηγόρος και υπερασπιστής του κόμματος στην δίκη του το 1925 για αντεθνική δράση στο μακεδονικό. Αν και το κόμμα επίσημα ποτέ δεν το παραδέχτηκε, την πρωτομαγιά του 1948 μέλη της ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) πέταξαν χειροβομβίδα μέσα στο υπηρεσιακό αυτοκίνητο του Λαδά τραυματίζοντάς τον θανάσιμα. Ακολούθησε καταδίωξη που κατέληξε στον φόνο ενός αστυφύλακα από τον δράστη Ευστράτιο Μουτσογιάννη πριν τελικά συλληφθεί αυτός και άλλα 7 μέλη της οργάνωσης. Τα μέλη της ΟΠΛΑ καταδικάστηκαν σε θάνατο, αλλά η ποινή του Μουτσογιάννη και του άμεσου συνεργού του Διονύση Καμπανίδη μετατράπηκε σε ισόβια. Στην φυλακή ο Μουτσογιάννη έγινε Μάρτυρας του Ιεχωβά.
Γρηγόρης Λαμπράκης (3 Απριλίου 1912 – 27 Μαΐου 1963)
Τα εξόχως ταραγμένα πολιτικά χρόνια που ακολούθησαν τον εμφύλιο, έδωσαν το περιθώριο σε ανθρώπους του περιθωρίου να κινούνται ανεξέλεγκτα προσφέροντας τις υπηρεσίες τους σε σκοτεινούς ανθρώπους και σε ακόμη πιο σκοτεινούς σκοπούς. Η δολοφονία Λαμπράκη αποτέλεσε το ηχηρό μήνυμα εκείνου του παρακράτους που μετά τον πόλεμο και την αποχώρηση των συνεργατών του ναζί αναζητούσε τον επόμενο εντολέα του. Και η συνολικότερη αντικομουνιστική υστερία της Δύσης έκανε το έργο του ευκολότερο. Περισσότερο και από το τρίκυκλο του δολοφόνου Εμμανουηλίδη και του οδηγού Κοτζαμάνη στην ιστορία καταγράφεται η ύπαρξη των αγανακτισμένων πολιτών, έτοιμων να λάβουν μέρος σε κάθε αντεθνική κίνηση.
Παύλος Μπακογιάννης (10 Φεβρουαρίου 1935 – 26 Σεπτεμβρίου 1989)
Πολιτικός και δημοσιογράφος συνέδεσε το όνομά του με την προσπάθεια οριστικής και ουσιαστικής συμφιλίωσης μεταξύ δεξιάς και αριστεράς που είχε ως αποτέλεσμα έναν εμφύλιο και αναρίθμητους νεκρούς. Αριστερός με αγώνα κατά της δικτατορίας ήταν αυτός που πρωτοστάτησε στην σύγκλιση Νέας Δημοκρατίας και Συνασπισμού προκειμένου να σχηματιστεί κυβέρνηση. Εκτελέστηκε με 7 σφαίρες από την 17 Νοέμβρη. Η δολοφονία Μπακογιάννη μονοπώλησε το ενδιαφέρον για μήνες. Στις εφημερίδες παρουσιάστηκαν κάθε είδους σενάρια για τους ηθικούς αυτουργούς, ανάλογα με το που ανήκε η κάθε μια. Η ίδια η οργάνωση στην επαναστατικά καλογραμμένη προκήρυξη της κάνει λόγο μεταξύ άλλων για στοχοποίηση Μπακογιάννη εξαιτίας της υποτιθέμενης συμμετοχής του στο σκάνδαλο Κοσκωτά που συγκλόνιζε το πολιτικό σύστημα της εποχής. Όσο δεν μπορούν να βρεθούν στοιχεία για την το μέγεθος διείσδυσης υπηρεσιών στην 17 Νοέμβρη δεν θα απαντηθεί ποτέ για το ποιος ήταν πίσω από τη δολοφονία.
