Η ελλιπής χρηματοδότηση της έρευνας στην Ελλάδα είναι γεγονός εδώ και αρκετά χρόνια. Σημείο και αυτό των καιρών, θα μου πείτε… Παρά ταύτα, πολλές νεοφυείς εταιρείες (start-up), αρκετές από τις οποίες ξεπήδησαν από πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα (spin-off) έχουν κάνει την εμφάνισή τους, σε πείσμα των προαναφερθέντων καιρών. Με την ανεργία να αγγίζει δυσθεώρητα ύψη και δη στους νέους με ανώτατες σπουδές, είναι άραγε η μόνη λύση ή είναι έστω κάποια λύση (δανειζόμενος τα λόγια του ποιητή);
Φαινόμενο brain drain
Κάποτε έφευγαν στο εξωτερικό για συνέχιση των σπουδών τους και ενασχόληση με την έρευνα, νέοι προερχόμενοι από οικογένειες στις οποίες δεν γενάτο θέμα βιοπορισμού. Πλέον η φυγή/αναχώρηση στο εξωτερικό είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Και τώρα είναι που ο βιοπορισμός μας χτύπησε την πόρτα.
Και διερωτώμαι: Ποιο είναι κύριοι το έγκλημα που διαπράξαμε; Μα φυσικά το ότι ασχοληθήκαμε με τον νευραλγικό (τουλάχιστον για χώρες του εξωτερικού) χώρο της έρευνας. Βαρκελώνη, Μόναχο, Λονδίνο, Βοστόνη… όπου και να κοιτάξω η Ελλάδα με πληγώνει. Οι παραπάνω είναι κάποιες μόνο από τις πόλεις που έχω/έχουμε φίλους, συναδέλφους, συγγενείς ή συμφοιτητές οι οποίοι αποφάσισαν σε κάποια φάση της ζωής τους να «δραπετεύσουν» προς άγρα δουλειάς σε διάφορα πεδία της έρευνας και ως εκ τούτου, πιθανώς καλύτερου βιοτικού επιπέδου. Εκεί όπου οι «καλοί» δεν χάνονται, κατά το κοινώς λεγόμενο, εκεί όπου δίνονται ευκαιρίες να δείξεις αν αξίζεις. Στην Ελλάδα, δυστυχώς οι ευκαιρίες εξαντλούνται σε τρίμηνα, εξάμηνα ή στην καλύτερη περίπτωση ετήσια προγράμματα. Και μετά, το χάος. Περιμένοντας τις νέες προκηρύξεις, συζητάμε για τα παλιά, πετώντας τάπες στα βαρέλια. Και διηγώντας τα να κλαις, δηλαδή.
Μιλώντας πρόσφατα με έναν μόνιμο ερευνητή σε ερευνητικό κέντρο της Ελλάδας, μου εξέφρασε το παράπονό του για το γεγονός ότι δεν θα έπρεπε να περιμένουμε τα ευρωπαϊκά προγράμματα, αλλά να υπήρχε μια στρατηγική εθνικών funds (όχι μόνο στα χαρτιά), ώστε να μπορούν οι σχετιζόμενοι με την έρευνα να προγραμματίσουν τις δραστηριότητές τους, όπως γίνεται χρόνια τώρα στην αλλοδαπή. Να μπορούν να έχουν μεταπτυχιακούς φοιτητές, υποψήφιους διδάκτορες, μεταδιδάκτορες και τεχνικούς στα προγράμματά τους. Και φυσικά, να υπάρχει overlap προγραμμάτων (αλληλοεπικάλυψη), δηλαδή να έρχονται νέα προγράμματα πριν τελειώσουν τα προηγούμενα, ώστε να μπορούν όλοι να βρίσκονται σε καθεστώς σχετικής ασφάλειας ως προς την εργασία τους.
Μήπως θέλετε να μιλήσουμε για παράδοξα; Ας το πράξουμε… η τελευταία δόση προγράμματος (το υπόλοιπο 50% για να είμαστε ακριβείς) αναμένεται να έρθει έξι (!) ημέρες πριν την ολοκλήρωση του έργου (διάρκειας 18 μηνών) και στις οποίες έξι ημέρες πρέπει να αγοραστεί εξοπλισμός (και να πληρωθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι μετά από αρκετούς μήνες) ώστε να τρέξει το πρόγραμμα, να προκύψουν αποτελέσματα τα οποία θα παρουσιαστούν στα παραδοτέα αμέσως μετά την λήξη του έργου (την έβδομη ημέρα, κατά τας γραφάς). Φτάνουμε, λοιπόν, σχεδόν σε σημείο το αποτέλεσμα να προηγείται του αιτίου. Φαντάζομαι ότι ο μεγάλος δάσκαλος Αϊνστάιν δεν είχε κάτι τέτοιο στο μυαλό του όταν ανέπτυσσε τη θεωρία της σχετικότητας…
Μιλώντας εξ ονόματος πολλών συναδέλφων, μετά από αρκετά χρόνια σπουδών και πληθώρας εξετάσεων (πανελλήνιες, πτυχίο, μεταπτυχιακό, διδακτορικό), μάθαμε να διεκδικούμε και όχι να επαιτούμε. Θέλω να πιστεύω ότι η πλειονότητα γαλουχήθηκε με την φράση «πάω μπροστά με το σπαθί μου». Μόνο που το σπαθί στόμωσε και θέλει ακόνισμα…
Και όσο για το μέλλον; Dum spiro spero…
