ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Φορτώσαμε τέσσερα δεκάκιλα σακιά ψωμί που προσφέρθηκε ως βοήθεια από έναν φούρναρη στη Θεσσαλονίκη και ξεκινήσαμε για την Ειδομένη… Πλησιάζοντας είδαμε πολλούς πρόσφυγες φορτωμένους με σακίδια να διασχίζουν τα χωράφια και να περπατούν κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου. Δυο βενζινάδικα, το ένα στη μια πλευρά του δρόμου και το άλλο στην άλλη, ήταν το σημάδι ότι είμαστε κοντά. Αντικρίσαμε πρώτα αντίσκηνα που ανέγραφαν UNHCR (το τμήμα των Ηνωμένων Εθνών που ασχολείται με τους πρόσφυγες). Σταματήσαμε για ανεφοδιασμό. Μικρά παιδιά, μόνα τους, έπαιζαν στη βροχή. Ένα πιο μεγάλο μας πλησίασε και μας ρώτησε αν έχουμε παπούτσια μεγέθους 38. Αυτά που του έδωσαν ήταν μικρά και γι’ αυτό τα είχε διπλώσει στο πίσω μέρος για να τον χωράνε. Περίεργες εικόνες, σκληρές, αλλά όπως αποδείχθηκε αργότερα, αυτές δεν ήταν παρά μόνο ένα δείγμα. Δέκα λεπτά αργότερα το κινητό μου με ειδοποιεί ότι είχα αλλάξει πάροχο: «T-mobile “Macedonia”». Είχαμε φτάσει στον καταυλισμό της Ειδομένης που βρίσκεται περίξ του κλειστού πλέον σιδηροδρομικού σταθμού, μερικά μόλις μέτρα πριν από τα Σκόπια. Εκεί «φιλοξενούνται» 12-14 χιλιάδες πρόσφυγες. Οι πλείστοι από τη Συρία και το Ιράκ, αλλά και από το Αφγανιστάν κι άλλες χώρες. Τα πρώτα αντίσκηνα έγιναν ορατά. Ήταν στημένα στις σιδηροδρομικές ράγες. Πάρα πολλοί μας πλησίασαν ζητώντας από το ψωμί που κρατούσαμε. Φτάνοντας στον κύριο χώρο «φιλοξενίας» οι εικόνες ήταν τραγικές. Αντικρίσαμε ένα τεράστιο βάλτο. Τα πλείστα αντίσκηνα βρίσκονταν τοποθετημένα μέσα στη λάσπη, βυθισμένα στο νερό. Εκατοντάδες ρούχα κρεμασμένα παντού, στα αντίσκηνα, στους φράχτες, στο σταματημένο τρένο περίμεναν, μάταια, τον ήλιο για να στεγνώσουν αλλά έβρεχε εδώ και μια βδομάδα. Τέντες και ρούχα κρεμασμένα συνθέτουν το πολύχρωμο μα ξεθωριασμένο σκηνικό της Ειδομένης. Κλάματα και (λίγα) γέλια, συγκροτούν μια εικόνα αντιθέσεων. Ο κόσμος προσπαθούσε να ανάψει φωτιές για να ζεσταθεί και να στεγνώσει τα ρούχα του. Τα ξύλα που έβρισκαν όμως ήταν βρεγμένα. Έκαιγαν ότι έβρισκαν˙ βρεγμένες κουβέρτες και υπνόσακους, μέχρι και πλαστικά. Παιδιά και ενήλικες περπατούσαν ξυπόλητοι, με καλοκαιρινές παντόφλες, με διαφορετικά παπούτσια στο κάθε πόδι. Τα παιδιά, όμως, δεν καταλάβαιναν από αυτά, έπαιζαν στις λάσπες με μπάλες και χαμογελούσαν με τις καραμέλες που τους έδινες. Μικρά αγόρια με ροζ μπότες και κορίτσια που έξυναν τη λάσπη από τα ρούχα τους. Η αισθητική ακόμα μετράει. Σε πολλές σκηνές αναγράφονται μηνύματα στα Αγγλικά. «Βοηθήστε μας κάνει κρύο», «Ανοίξτε τα ρατσιστικά σύνορα», «Αφήστε μας να περάσουμε, πεινάμε», «Συγγνώμη». Αυτά τα μηνύματα άρθρωναν την κραυγή αυτών των ανθρώπων που διέφυγαν τον πόλεμο και ήρθαν στην Ευρώπη με την ελπίδα μιας καλύτερης και αξιοπρεπούς ζωής. Ένα κιόσκι Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης παρείχε σάντουιτς μέχρι τις έντεκα το βραδύ, ενώ σε μια αυτοσχέδια σκηνή Γερμανών εθελοντών έφτιαχναν ζεστή σούπα το απόγευμα. Οι Γιατροί του Κόσμου, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και ο Ερυθρός Σταυρός δέχονται εκατοντάδες επισκέψεις την ημέρα, κυρίως από παιδιά που δεν προλαβαίνουν να αναρρώσουν και λόγο των συνθηκών υποτροπιάζουν. Μέσα στη ζούγκλα της Ειδομένης, συνεργία ΜΜΕ και φωτογράφοι προσπαθούσαν, κάποιοι να απαθανατίσουν τις στιγμές και να κερδίσουν το… πούλιτζερ, και κάποιοι άλλοι να στείλουν μηνύματα λίγο πιο βόρεια, λίγο πιο δυτικά. Γύρω από τον καταυλισμό αρκετοί πλανόδιοι, μετανάστες μιας άλλης εποχής από τα βαλκάνια, πουλούσαν ψωμί και λαχανικά σε εκείνους τους πρόσφυγες που μπορούσαν να αγοράσουν. Οι ταμπέλες τους στα αραβικά γραμμένες. Με το πρώτο σούρουπο το ψωμί πωλείται πιο φθηνά, από τα ογδόντα στα εξήντα λεπτά. Οι νόμοι της αγοράς είναι νόμοι, όπως και οι νόμοι της προσφυγιάς. Πήγαμε στο πόστο μας, που ήταν η κυρία κουζίνα που παρείχε φαγητό στο κόσμο. Στεγαζόταν σε ένα κοντέινερ όπου επαγγελματίες μάγειρες, με τη βοήθεια ενός δωδεκάχρονου προσφυγόπουλού, μαγειρεύουν για πέντε με έξι ώρες την ημέρα. Δίπλα, στο «παρασκευαστήριο», ντόπιοι αλλά και πρόσφυγες-εθελοντές ετοίμαζαν τα πακέτα φαγητού και τα διένειμαν. Η ουρά για το φαΐ κρατούσε τέσσερεις με πέντε ώρες, πάντα υπό βροχή και υγρασία που τρυπούσε κόκαλα. Πολλοί ζητούσαν παραπάνω φαγητό για τα παιδιά τους, τους γονείς τους ή τους συντρόφους τους οι οποίοι, λόγο φυσικής αδυναμίας, δεν μπορούσαν να στέκονται στη γραμμή. Η ποσότητα φαγητού, αλλά και η προσπάθεια μας για ίση μεταχείριση δεν μας επέτρεπε να δώσουμε κάτι παραπάνω. Η παρουσία των προσφύγων-εθελοντών ήταν καθοριστική. Πέραν της απαραίτητης βοήθειας που παρείχαν, ήταν και μεταφραστές αλλά και «φρουροί» της κουζίνας. Εξηγούσαν στο πλήθος ότι κάνεις δεν πρέπει να παρακάμπτει την γραμμή και ότι όλοι πρέπει να πάρουν φαγητό δίκαια. Αρκετός ήταν ο κόσμος ζητούσε θέση στη κουζίνα με την ελπίδα ότι θα επωφεληθούν με μια-δυο μερίδες παραπάνω για την οικογένεια τους. Το ένστικτο της επιβίωσης… Οι πρόσφυγες φαίνονταν σχετικά ήρεμοι, ίσως επειδή ήταν πλέον ασφαλείς από τους βομβαρδισμούς. Μας είπαν ότι δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα αλλά δεν φεύγουν από την Ειδομένη. Αποτελεί γι’ αυτούς τον τελευταίο σταθμό για την ελπίδα και την είσοδο σε ένα καλύτερο κόσμο της Ευρώπης. Είναι πεισμωμένοι να περάσουν απέναντι να βρουν τις οικογένειες τους που είναι διασκορπισμένες, να βρουν δουλειά αλλά προπάντων να αισθάνονται ασφάλεια. Χαμένη μέσα από την κρίση, και νικημένη από τον φόβο – Επαναπροσδιορίζεται η ταυτότητα της Ένωσης Δεν είναι η αστυνομία, ο στρατός αλλά ούτε και το ποτάμι που εμποδίζουν τους πρόσφυγες να περάσουν, αλλά η υποκρισία της «Ευρώπης των λαών» και της «Αλληλεγγύης». Η Ευρώπη υποκρίνεται γιατί έχει εκφυλίσει από μόνη τα θεμελιώδη «ιδεώδη» της˙ αυτά του δικαιώματος στο άσυλο, των ανοικτών συνόρων, του ανθρωπιστικού χαρακτήρα. Η μοναδική χώρα που δεν έκλεισε την πόρτα είναι η χρεοκοπημένη Ελλάδα, ενώ οι υπόλοιποι παζαρεύονται την ευθύνη στις Βρυξέλλες. Η Ευρώπη μπήκε πλέον στην πιο κρίσιμη καμπή της μέχρι τώρα ιστορίας της. Μετά τα τεχνοκρατικά πραξικοπήματα και τους πολίτικους εκβιασμούς, η ΕΕ της αντιδημοκρατικής λιτότητας εισέρχεται σε μια φάση μεγάλης εσωστρέφειας (ανοικτά σύνορα και Ευρώπη για ποιους;). Προσπαθώντας να κρατήσει όρθιο το ότι έχει απομείνει από αυτήν, γίνεται έρμαιο της ξενοφοβικής και ρατσιστικής ακροδεξιάς. Ο φόβος για την δήθεν Ισλαμοποίηση της Ευρώπης, η αντιμετώπιση μας προς τον «άλλο», τον γείτονα μας, δείχνει την αποξένωση του σύγχρονου Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αυτοί που ξέφυγαν από τον τρόμο παρουσιάζονται ως ο ίδιος ο κίνδυνος για το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ο εχθρός όμως βρίσκεται εντός και όχι εκτός. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, «πρώτα σαν τραγωδία και μετά σαν φάρσα». Σμύρνη 1922, Ολοκαύτωμα 1941-1945, Κύπρος 1974. Η ΕΕ φιλοξενεί τον πλέον μικρότερο αριθμό προσφύγων. Το ευρωπαϊκό παρελθόν όμως δεν επιτρέπει αλλά ούτε και δικαιολογεί την εχθρική αυτή στάση. Πόσο μάλλον γιατί η ίδια η ΕΕ δεν είναι άμοιρη ευθυνών για την κατάσταση στη Συρία και στο Ιράκ. Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι η ιστορία μετακίνησης των λαών. Τα σύνορα επαναπροσδιορίζονται, οι λαοί συγχωνεύονται και γι’ αυτό εξελίσσονται και προοδεύουν. Η Ειδομένη λοιπόν, επαναπροσδιορίζει την ταυτότητα της ΕΕ στην «Ευρώπη Φρούριο», που παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Ειδομένη συμβολίζει ένα κομβικό σημείο για την ιστορική πορεία της Ένωσης, η οποία βγαίνει χαμένη μέσα από την κρίση, και νικημένη από τον φόβο. Η Ευρώπη των Λαών εντοπίζεται μονάχα στα πρόσωπα των εθελοντών που γνωρίσαμε εκεί. Οι πλείστοι άνεργοι. Η Ευρώπη της Αλληλεγγύης είναι αυτή που γεμίζει τα κοντέινερ της Ειδομένης με τροφή και ρούχα. Αυτοί που πατήσανε στη λάσπη και όχι στο χαλί. mignatiou.com
