Εν μέσω των ανεξίτηλων πληγών που έχει αφήσει στη χώρα ο πενταετής πόλεμος πραγματοποιούνται σήμερα οι βουλευτικές εκλογές στη Συρία. Οι αναλυτές ομιλούν για έναν ακόμη πολιτικό ελιγμό του Σύρου Προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, χαμηλώνοντας τον πήχη των προσδοκιών για ουσιαστική αλλαγή στην πολύπαθη αυτή χώρα, που όχι μόνο μετρά πάνω από 250.000 νεκρούς αλλά έχει οδηγήσει σε στην μεγαλύτερη προσφυγική κρίση από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Είναι ηλίου φαεινότερο ότι η αυριανή μέρα δεν θα είναι διαφορετική στη Συρία καθώς οι εκλογές, όσο καλά και να υποστηρίζει το καθεστώς ότι θα διεξαχθούν, θα αργήσουν να επαναφέρουν την ομαλότητα στη χώρα. Η εκλογική αναμέτρηση διεξάγεται κυρίως στις περιοχές που είναι υπό την κυριαρχία του Άσαντ. Η μεν αντιπολίτευση έχει καλέσει τους Σύρους να την μποϊκοτάρουν. Η δε Κούρδοι λειτουργούν αυτόνομα, ειδικά μετά την ανακοίνωση της εγκαθίδρυσης μιας ομόσπονδης περιφέρειας στις ζώνες που ελέγχουν στο βόρειο τμήμα της χώρας, κίνηση που καταδίκασε η διεθνής κοινότητα.
Πρόκειται για τις τρίτες εκλογές από τότε που ξεκίνησε η εξέγερση κατά του Άσαντ. Είχαν προηγηθεί οι προεδρικές εκλογές του 2014 και οι βουλευτικές εκλογές του 2012. Η αναμέτρηση του 2012 ήταν η πρώτη που πραγματοποιήθηκε μετά την εξέγερση που ξέσπασε στη χώρα το 2011. Υπενθυμίζεται ότι το κυβερνών κόμμα του Μπάαθ κυβερνά ουσιαστικά την Συρία από το 1963, ενώ ο Άσαντ κατέλαβε την εξουσία το 1970.
Περίπλοκη περίπτωση με πολλές ιδιαιτερότητες
Η Συρία αποτελεί μια περίπλοκη περίπτωση, λόγω των ιδιαίτερων εθνοτικών, φυλετικών και μορφολογικών της χαρακτηριστικών. Άκρως διαφωτιστικό για την πολυσύνθετη εικόνα της χώρας είναι το βιβλίο του διπλωμάτη κ. Δημήτρη Παπανδρέου, υπό τον τίτλο «Συρία: Ο κοντινός μας άγνωστος». Το βιβλίο αυτό με τον εύστοχο τίτλο, για την πράγματι άγνωστη τότε στο ευρύ κοινό Συρία, εκδόθηκε βέβαια παλαιότερα το 2004, αλλά οι επισημάνσεις του είναι καίριες ακόμη και σήμερα. Ο κ. Παπανδρέου έχει υπηρετήσει στο παρελθόν στην Δαμασκό και έχει καταγράψει τις εντυπώσεις του στο εν λόγω βιβλίο.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα όσο και προφητική για την εποχή που γράφτηκε είναι η ανάλυση του συγγραφέα για την σταδιακή μετεξέλιξη της συριακής γεωπολιτικής σχολής. Όπως επισημαίνεται χαρακτηριστικά, η Συρία είναι μια χώρα τριών ταχυτήτων: «Ειδικότερα, έχουμε α) την Συρία που βρίσκεται κατά μήκος της δυτικής διάταξης των πόλεων (Α Ζώνη) που είναι και η πιο εύρωστη οικονομικά, β) την Συρία που βρίσκεται κατά μήκος της δυτικο-ανατολικής διάταξης των πόλεων (Β Ζώνη) με συμβολή στην οικονομία μικρότερη συγκριτικά προς την Α Ζώνη και γ) την Συρία της μεγάλης συριακής ενδοχώρας, διαμέσου της οποίας διέρχονται οι ποταμοί Τίγρης και Ευφράτης πριν εισέλθουν στο Ιράκ. Η Συρία αυτή είχε κάποτε ένδοξο παρελθόν καθώς στην περιφέρειά της βρίσκεται η Παλμύρα, ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς σταθμούς της περιοχής της ανατολικής Μεσογείου μέχρι τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους».
Η γεωγραφική και μορφολογική κατανομή της χώρας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην άσκηση και της εξωτερικής πολιτικής. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο βιβλίο, «η Δαμασκός, βλέποντας ότι το παιχνίδι θα κριθεί προς δυσμάς, έδωσε βαρύτητα στην δυτική της μεσογειακή πολιτική, γνωρίζοντας ότι οι δυνάμεις με τις οποίες θα συγκρουσθεί εδώ είχαν ανάλογες φιλοδοξίες με αυτήν. Οι ανταγωνισμοί δηλαδή ήταν πολιτικής φύσεως και για αυτόν τον λόγο η χώρα θα έπρεπε να είναι έτοιμη να έχει πολιτικές απαντήσεις. Αντίθετα, οι ανταγωνισμοί στα νότια και περισσότερο στα ανατολικά σύνορα, ήταν ιδεολογικοί, εφόσον ήταν απίθανο να προέλθει από εκεί άμεση απειλή κατά της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας».
«Η ριζική συνεπώς αντίθεση ανάμεσα στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Συρία από τα δυτικά με αυτές που προήρχοντο από την ανατολή οδήγησε αναπόφευκτα στην αλληλεπίδραση μεταξύ γεωπολιτικής και ιδεολογίας στην στρατηγική σκέψη των ιθυνόντων της χώρας και, ειδικά των Αλαουιτών του Assad, που προσπαθούσαν βρουν ένα modus operandi, ώστε η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στις δύο έννοιες να έχει θετική συμβολή για την χώρα».
Ο συγγραφέας εύστοχα προέβλεψε ότι το πραγματικό παιχνίδι στη Συρία θα παιζόταν κατά μήκος του κάθετου νοητού άξονα των δυτικών συριακών πόλεων, ανατολικά του οποίου ξεκινά γεωγραφικά αλλά και κλιματολογικά η Μέση Ανατολή, όπως την ξέρουμε.
Ο πυρήνας της εξωτερικής πολιτικής
Σύμφωνα με τον κ. Παπανδρέου, «η συριακή γεωπολιτική σκέψη γεννήθηκε λίγο πριν την έκρηξη του λιβανικού πολέμου, όταν ο παλαιστινιακός παράγων έδειχνε ότι επρόκειτο να ανατρέψει τις ισορροπίες στον Λίβανο, και σφυρηλατήθηκε το 1980, όταν η ιρακινή επίθεση στο Ιράν ερχόταν σε αντίθεση με μια βασική αρχή της Συρίας του Assad, δηλαδή την καταδίκη των με θρησκευτικά κίνητρα εξικνουμένων συγκρούσεων (confesssiobalism) και ολοκληρώθηκε το 1990 με την καταδίκη της Ιρακινής κατάληψης του Κουβέιτ (νομιμοποίηση προσάρτησης ξένου εδάφους με ένοπλη βία)». Ακριβώς αυτή η καταδίκη του πολιτικού κονφεσιοναλισμού που αντιπροσωπεύει το σημερινό Ισλαμικό κράτος αποδεικνύει την συνέπεια αυτής της πολιτικής και την επικύρωση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους.
Ειδικότερα, η καταδίκη της απόπειρας διατάραξης του status quo από τον Λίβανο και του πολιτικού κονφεσιοναλισμού, η απόρριψη της νομιμοποίησης του τελευταίου να επεμβαίνει στα εσωτερικά των κρατών καθώς και η καταδίκη της ένοπλης επίθεσης κατά ανεξάρτητου κράτους συγκρότησαν τον πυρήνα της νέας και σημερινής συριακής γεωπολιτικής στρατηγικής, φυσιολογική εξέλιξη, τη οποία υπήρξε η απόφαση της εγκατάλειψης της σκέψης περί ανάκτησης του Γκολάν, δια της βίας. Η διαβεβαίωση προς του Ισραηλινούς ότι δεν θα επιτεθεί πρώτη στα Γκολάν, ανακούφισε σημαντικά τους Ισραηλινούς και υπήρξε η απαρχή για την ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο χωρών. Ίσως για αυτό να εξηγείται και η εκκωφαντική σιωπή του Ισραήλ όσον αφορά την συριακή κρίση.
Το βιβλίο είναι πράγματι ένα χρήσιμο βοήθημα για όσους θέλουν να προβληματισθούν για τις βαθύτερες αιτίες της συριακής κρίσης, οι συνέπειες της οποίας έχουν κλονίσει συθέμελα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Είναι συνάμα και εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς σήμερα αναμένεται να ξαναρχίσουν και οι ειρηνευτικές συνομιλίες στην Γενεύη. Τα μηνύματα ωστόσο μόνο ενθαρρυντικά δεν είναι μετά την αναζωπύρωση των συγκρούσεων στο Χαλέπι. Όπως φαίνεται, η Συρία θα συνεχίσει να μονοπωλεί για αρκετό ακόμα διάστημα τη διεθνή επικαιρότητα.
Μύρνα Νικολαΐδου-EurActiv.gr
*φωτογραφία [Joel Schalit/Flickr]
