Πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη θα ήθελαν να ιδρύσουν μια επιχείρηση, αλλά δεν κάνουν ποτέ το πρώτο βήμα. Η συνεργατική οικονομία, με πολύ χαμηλότερα όρια εισόδου, μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να δοκιμάσουν τις δυνατότητές τους. Όσον αφορά τους ανέργους, μπορεί να είναι η ευκαιρία για να αξιοποιήσουν τις δεξιότητές τους. Ενώ δίνεται παράλληλα πρόσβαση σε προϊόντα και υπηρεσίες, ακόμη και σε αυτούς που δεν έχουν τη δυνατότητα αυτή με τα σημερινά δεδομένα. Επιπλέον, η συνεργατική οικονομία ενθαρρύνει τη μεγαλύτερη κατανομή των οικονομικών αγαθών και την αποτελεσματικότερη χρήση των πόρων και, επομένως, μπορεί να συμβάλει επίσης σε μια πιο βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας.
Η συνεργατική οικονομία αρχίζει να εδραιώνεται στην ΕΕ με ταχύ ρυθμό. Η ανάπτυξη της την τελευταία τριετία ήταν θεαματική με έσοδα τα οποία σχεδόν διπλασιάστηκαν από το 2014 έως το 2015. Δεν είναι μόνο τα γνωστά παραδείγματα, όπως η Uber και η Airbnb: πολλοί άλλοι δημιουργικοί άνθρωποι ανακαλύπτουν νέες δυνατότητες, όπως “τράπεζες χρόνου” (time banks) που συμβάλλουν στην προσέγγιση των κοινοτήτων και ενισχύουν την αλληλοβοήθεια μεταξύ των πολιτών μέσω της ανταλλαγής δεξιοτήτων και υπηρεσιών.
Ωστόσο, από τη στιγμή που τα άτομα αρχίσουν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που εκτελούνται συνήθως από καθιερωμένες επιχειρήσεις, η διάκριση μεταξύ περιστασιακής και επαγγελματικής δραστηριότητας αρχίζει να γίνεται ασαφής.
Οι εθνικές και οι τοπικές αρχές ανταποκρίνονται με αποσπασματικές ρυθμιστικές δράσεις. Αυτή η αποσπασματική προσέγγιση σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα δημιουργεί αβεβαιότητα στις παραδοσιακές επιχειρήσεις, τους παρόχους νέων υπηρεσιών και τους καταναλωτές και μπορεί να παρεμποδίσει την καινοτομία, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη.
Εάν οι απαιτήσεις αδειοδότησης, η νομική ευθύνη ή οι φορολογικές υποχρεώσεις είναι ασαφείς, λιγότεροι άνθρωποι θα τολμήσουν να κάνουν αυτό το βήμα. Επίσης, εάν οι καταναλωτές δεν εμπιστεύονται αυτά τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα, δεν θα χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες αυτές.
Δεν έχουμε περιθώρια κατακερματισμού της ενιαίας αγοράς με 28 διαφορετικούς εθνικούς ή ακόμη και περισσότερους τοπικούς κανόνες που πρέπει να εξετάζονται από τα δικαστήρια κάθε φορά από τα δικαστήρια, δίχως προβλεψιμότητα και συνέπεια. Χρειαζόμαστε συνεκτική προσέγγιση αν θέλουμε οι δυναμικές ευρωπαϊκές νεοφυείς μας επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της συνεργατικής οικονομίας να ευδοκιμήσουν, να αναπτύξουν δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας και να επωφεληθούν από την ενιαία αγορά. Πρέπει να βρούμε τρόπους για να αγκαλιάσουμε αυτά τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα – σε διαφορετική περίπτωση θα αναπτυχθούν κάπου αλλού.
Ταυτόχρονα, η συνεργατική οικονομία δεν μπορεί να είναι μια παράλληλη, ανεπίσημη οικονομία. Οι φόροι πρέπει να καταβάλλονται, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί η ασφάλεια καθώς και να διασφαλίζονται η κοινωνική προστασία και η προστασία των καταναλωτών. Οι υπάρχουσες επιχειρήσεις καταγγέλλουν στρέβλωση του ανταγωνισμού. Οι φορείς της συνεργατικής οικονομίας, από την άλλη πλευρά, ισχυρίζονται ότι αντιμετωπίζουν άρνηση πρόσβασης στην αγορά. Είναι σαφές ότι απαιτείται ρύθμιση σε ορισμένο βαθμό, αλλά, όπως και με τις παραδοσιακές επιχειρήσεις, η ρύθμιση πρέπει να επιβάλλεται για σοβαρούς λόγους, όπως η ασφάλεια ή η δημόσια ασφάλεια. Η προστασία των καθιερωμένων επιχειρήσεων από τον ανταγωνισμό δεν είναι βάσιμος λόγος. Χρειαζόμαστε ένα όραμα για τη συνεργατική οικονομία ώστε να είναι αυτή συμπλήρωμα και όχι εναλλακτική δυνατότητα για τα παραδοσιακά πρότυπα, και να εφαρμόσουμε τη ρύθμιση αναλόγως. Στο σωστό πλαίσιο, η συνεργατική οικονομία μπορεί να προσφέρει πολυάριθμες νέες ευκαιρίες απασχόλησης και να στηρίξει την ανάπτυξη.
Υπάρχουν πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Θα πρέπει να ισχύουν για τα πρόσωπα που παρέχουν περιστασιακά μια υπηρεσία οι ίδιες απαιτήσεις με εκείνες που ισχύουν για εκείνους που ασκούν αυτή τη δραστηριότητα ως πλήρη απασχόληση; Τι σημαίνει “περιστασιακά”; Οι πλατφόρμες βρίσκονται στο επίκεντρο της συνεργατικής οικονομίας – ποιο είναι όμως το καθεστώς της κάθε πλατφόρμας; Ποιες είναι οι υποχρεώσεις της; Πότε οι πάροχοι υπηρεσιών μέσα από πλατφόρμες γίνονται υπάλληλοι;
Υπάρχουν διοικητικές αρχές με αρκετή φαντασία που βρίσκουν τρόπους για να δοθούν απαντήσεις στα εν λόγω ερωτήματα αλλά και η δυνατότητα στη συνεργατική οικονομία να αναπτυχθεί χωρίς να υπονομευθούν συγκεκριμένα πρότυπα. Η Εσθονία ηγείται των μεταρρυθμίσεων στον τομέα των μεταφορών. Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι όλοι μπορούν να διδαχθούν από παρόμοιες περιπτώσεις.
Με δεδομένη την αβεβαιότητα που αντιμετωπίζουν οι φορείς της αγοράς και οι δημόσιες αρχές, και με βάση ορισμένες από τις βέλτιστες πρακτικές σε ολόκληρη την ΕΕ, παρέχουμε τώρα κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της συνεργατικής οικονομίας. Για παράδειγμα, διευκρινίζουμε ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει ήδη ότι οι προϋποθέσεις εισόδου για τους παρόχους υπηρεσιών θα πρέπει να ισχύουν σε εξαιρετικές περιπτώσεις και να είναι αναλογικές, ώστε να προστατευτεί η δημόσια ασφάλεια παραδείγματος χάριν. Παράλληλα, η εφαρμογή των ίδιων κανόνων σε κάποιον που παρέχει υπηρεσίες μία ή δύο φορές τον μήνα και σε κάποιον με επαγγελματική δραστηριότητα με πλήρη απασχόληση ενδεχομένως δεν είναι σκόπιμη. Ενθαρρύνουμε τα κράτη μέλη να αξιολογούν τους εθνικούς ή τοπικούς κανόνες με βάση τις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές, ώστε να καταστεί δυνατή η ισόρροπη ανάπτυξη της συνεργατικής οικονομίας.
Όπως κάθε επαναστατική καινοτομία, τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα μπορούν να δημιουργήσουν εντάσεις και προκλήσεις στις οποίες πρέπει να δοθούν απαντήσεις. Η συνεργατική οικονομία δεν θα πρέπει όμως να θεωρηθεί απειλή για τις παραδοσιακές επιχειρήσεις. Με κατάλληλη διαχείριση, η συνεργατική οικονομία θα δημιουργήσει περισσότερες θέσεις εργασίας και θα βοηθήσει περισσότερα άτομα να συμμετέχουν στην οικονομία. Με αυτές τις πρώτες ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές γι’ αυτόν τον δυναμικό και ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα, θέλουμε να εξασφαλίσουμε ότι θα μπορέσουμε να επωφεληθούμε όλοι από αυτά τα πλεονεκτήματα.
