Της Shelley Xuelai Fan*… Θα πω την αμαρτία μου: Ενώ έγραφα αυτό το άρθρο, τεμπέλιαζα πού και πού αναζητώντας έναν εκπληκτικό αριθμό επιλογών για ασύρματα ακουστικά στην αγορά.
Όπως μπορεί να έχετε ακούσει, η Apple μόλις κατήργησε την υποδοχή για τα ακουστικά στη νέα γενιά iPhone, αφήνοντας μόνο μία θυρα. Αυτό σημαίνει ότι ένα ζευγάρι ασύρματων ακουστικών θα είναι απαραίτητο αν θέλετε να φορτίσετε το κινητό και να ακούτε μουσική ταυτόχρονα. Και αυτά τα πράγματα δεν είναι φτηνά. Πώς θα βρείτε τα καλύτερα για το βαλάντιό σας;
Παίρνουμε έναν τεράστιο αριθμό αποφάσεων καθημερινά –πάνω από 200 μόνο για το φαγητό- και οι επιχειρήσεις δεν βοηθούν. Το μότο «οι καταναλωτές θέλουν περισσότερες επιλογές» φαίνεται να αποτελεί τη βασική αρχή που κινεί τις λειτουργίες σχεδιασμού, με τις εταιρίες να προσφέρουν απίστευτα πολλά αγαθά σε κάθε τομέα.
Ισχύει, όμως, όσο περισσότερες επιλογές τόσο καλύτερα;
Το 2004, ο ψυχολόγος Barry Schwartz έκανε γνωστή την ιδέα του «παραδόξου της επιλογής»: όταν έχουμε υπερβολικά πολλές επιλογές, παραλύουμε από την αναποφασιστικότητα και γινόμαστε ιδιαίτερα ανικανοποίητοι. Ένα σχετικό, και ίσως πιο ύπουλο, πρόβλημα είναι «η κούραση από τη λήψη αποφάσεων» -ένα είδος εξάντλησης του εγκεφάλου που συμβαίνει όταν παίρνουμε πολλές αποφάσεις, εξαντλώντας την κρίση μας, με αποτέλεσμα να βιαζόμαστε ή να αποφεύγουμε να παίρνουμε αποφάσεις. Αυτή η κούραση μπορεί να εξηγήσει γιατί οι δικαστές αρνούνται τις αποφυλακίσεις υπό όρους συχνότερα τα απογεύματα, γιατί αγοράζουμε έτοιμο φαγητό όταν ψωνίζουμε πεινασμένοι ή προβαίνουμε σε απερίσκεπτες αγορές πριν από τον ύπνο.
Όταν ερευνούμε τους τύπους επιλογών που κάνουμε κάθε μέρα, οι περισσότερες είναι κοινότυπες –τι να φάμε, να φορέσουμε και να διαβάσουμε- και δεν αποτελούν την καλύτερη χρήση για την περιορισμένη δύναμη του μυαλού μας. Αντί να σπαταλάμε χρόνο σε αυτές τις κοινότυπες αποφάσεις, τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να τις αφαιρέσουμε εντελώς από τη ζωή μας, αναθέτοντάς τες σε εταιρείες και αλγορίθμους;
«Άνεση, όχι επιλογή»
Σύμφωνα με τον Aaron Shapiro, τον αρχηγό της υπηρεσίας δημιουργικότητας Huge, αρχίζει να δημιουργείται ένας τέτοιος κόσμος.
Γράφοντας στο blog της FastCompany’s Co. Design, ο Shapiro διακηρύττει: «Η επόμενη μεγάλη τομή στον σχεδιασμό και την τεχνολογία θα είναι η δημιουργία προϊόντων, υπηρεσιών, και εμπειριών, που αφαιρούν τις άχρηστες επιλογές από τη ζωή μας και επιλέγουν για λογαριασμό μας, αφήνοντάς μας χώρο για τις επιλογές που πραγματικά μας ενδιαφέρουν: προκαταβολικός σχεδιασμός».
Εν συντομία, ο προκαταβολικός σχεδιασμός δημιουργεί ένα οικοσύστημα όπου οι χρήστες δεν χρειάζεται να παίρνουν αποφάσεις –αντίθετα, λαμβάνεται μια απόφαση αυτόματα για λογαριασμό του χρήστη χωρίς τη συνεισφορά του. Εδώ, ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης αποφασίζει την καλύτερη επιλογή βάσει των προηγούμενων συμπεριφορών, προτιμήσεων, και άλλων δεδομένων του χρήστη, καθοδηγούμενο από απλή επιχειρηματική και κοινή λογική ώστε να ολοκληρώσει ομαλά τον κύκλο αποφάσεων.
Κατά κάποιον τρόπο, ο προκαταβολικός σχεδιασμός είναι η εξατομίκευση με …ενισχύσεις.
Να ένα παράδειγμα. Ας πούμε ότι θέλετε να κάνετε κράτηση για μια πτήση –ψάχνετε τις σελίδες των αεροπορικών εταιρειών για την καλύτερη επιλογή, βάσει της τιμής και της ταλαιπωρίας, κάνοντας όλη τη ζόρικη δουλειά. Στον προκαταβολικό σχεδιασμό, ένας βοηθός με τεχνητή νοημοσύνη ψάχνει για εκδηλώσεις εκτός της πόλης σας στο ημερολόγιό σας και κλείνει ένα εισιτήριο αυτόματα, επιλέγοντας προσεκτικά την αεροπορική εταιρεία, τις θέσεις, την ώρα πτήσης και την τιμή βάσει προηγούμενων κρατήσεων.
Βέβαια, σε ένα σύστημα όπως αυτό, είναι απαραίτητη αρχικά η ανατροφοδότηση, εξηγεί ο Shapiro. Εν τούτοις, όπως και κάθε άλλο σύστημα εκμάθησης μηχανών, όσο περισσότερο το χρησιμοποιείτε, τόσο καλύτερο γίνεται. Στο τέλος, το σύστημα διευκολύνει τη ζωή αφαιρώντας ενδιάμεσα βήματα προς έναν σκοπό –είτε πρόκειται για την αγορά εισιτηρίου, την επιλογή εστιατορίου, είτε και να επιλέξετε ακόμα και έναν σύντροφο στο Tinder. Αντί να ζητήσετε από την Siri να καλέσει ένα αμάξι από το Lyft, ο βοηθός τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να προγραμματίσει να σας έρθει ένα αμάξι μετά την εκδήλωση όπου θέλετε να πάτε.
Ο προκαταβολικός σχεδιασμός επιδιώκει να προσφέρει αυτό που υποσχέθηκε η τεχνολογία εξ αρχής: να κάνει τα πράγματα πιο απλά.
«Ελεύθερη ροή, όχι αντίσταση»
Σύμφωνα με τον Shapiro, κάποιοι πρωτοπόροι ήδη κάνουν μικρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά με ανάμεικτα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, οι Amazon, Netflix και Pandora παρέχουν λίγες προτάσεις βάσει των παρελθοντικών επιλογών του χρήστη -αν και κάποιος μπορεί να πει ότι αυτά τα συστήματα συνήθως δυσκολεύουν τα πράγματα, επειδή και πάλι πρέπει ο χρήστης να κάνει την τελική επιλογή.
Αντίθετα, ένας έξυπνος θερμοστάτης της Nest κάνει όλη τη δουλειά χωρίς να σας συμβουλεύεται. Η ενσάρκωση του Διαδικτύου των πραγμάτων αλλάζει τη θερμοκρασία δωματίου αυτόματα, βάσει της ώρας και των παρελθόντων προτιμήσεών σας.
Έπειτα, υπάρχει και το Spotify. Αντί να προσφέρει διάφορα τραγούδια για να επιλέξουν οι χρήστες, οι λίστες αναπαραγωγής Discover Weekly παρέχουν τραγούδια σε πακέτο σύμφωνα με το προφίλ αγαπημένων ειδών μουσικής του χρήστη –είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς και ίσως συμβάλλουν στην κυριαρχία του Spotify έναντι άλλων σχετικών εφαρμογών.
«Δεν είναι δύσκολο να δούμε πώς οι σημερινές υπηρεσίες μπορούν να εξελιχθούν στο μέλλον του προκαταβολικού σχεδιασμού», έγραψε ο Shapiro.
Ίσως. Αν έχετε αμφιβολίες, είμαι μαζί σας. Είναι όντως τόσο προβλέψιμες οι συμπεριφορές μας, ώστε ένας αλγόριθμος να μπορεί να προβλέπει τις αυθόρμητες αποφάσεις μας; Τι θα αφήσουμε πίσω αν αναθέσουμε τις επιλογές μας σε τρίτους;
«Αποτελεσματικότητα, όχι ελευθερία»
Το ότι κάτι τόσο ιδιαίτερα υποκειμενικό όσο το είδος μουσικής μπορεί να προβλεφθεί από τους υπολογιστές προσφέρει ελπίδα ότι οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων –όσο ευμετάβλητες και αν είναι- μπορούν να αυτοματοποιηθούν μέχρις ενός σημείου.
Εν τούτοις, για να λειτουργήσουν αυτά τα συστήματα ομαλά, χρειαζόμαστε δεδομένα. Πολλά δεδομένα.
Ευτυχώς είμαστε στην εποχή του «ποσοτικού εαυτού». Το Fitbit και οι άλλες συσκευές παρακολούθησης υγείας είναι απλά η αρχή∙ στο μέλλον, οι συσκευές μπορεί να συγκεντρώνουν πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για όλες τις πλευρές της φυσιολογίας μας, όπως τις ορμόνες και τα εγκεφαλικά κύματα, και να δημιουργούν μοντέλα της συναισθηματικής κατάστασης και των προτιμήσεων των χρηστών.
Ήδη υπάρχει ένα μικρό πειραματικό παράδειγμα. Πέρυσι, η ιαπωνική εταιρεία ρούχων Uniqlo δημιούργησε έναν αλγόριθμο ονόματι UMOOD που βοηθά τους πελάτες να διαλέξουν την τέλεια μπλούζα από την τεράστια γκάμα της.
Η εταιρεία ξεκίνησε κατηγοριοποιώντας τα στυλ των μπλουζών της σε διάφορες «περιοχές διάθεσης» βασισμένη στα δεδομένα από έρευνες –για παράδειγμα, το πράσινο δηλώνει ηρεμία. Έπειτα, οι πελάτες φόρεσαν ακουστικά που μετρούσαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα ενώ έβλεπαν βίντεο που αντιπροσώπευαν διάφορες διαθέσεις. Το πρόγραμμα UMOOD μέτρησε τις αντιδράσεις τους στα βίντεο και πρότεινε την κατάλληλη μπλούζα που ταιριάζει με την περίσταση.
Ναι, είναι εφετζίδικο. Και ναι, άρεσε στους πελάτες.
Η επιλογή μιας μπλούζας μπορεί να είναι κάτι συνηθισμένο, αλλά παρόμοιες τεχνολογίες θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν με τα τραπεζικά, τα οικονομικά, και άλλες σπουδαιότερες αποφάσεις. Για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, οι αρχικές εφαρμογές των συστημάτων προκαταβολικού σχεδιασμού μπορούν να προτείνουν λύσεις αντί να εκτελούν τις αποφάσεις. Όταν δημιουργηθεί εμπιστοσύνη, ο Shapiro οραματίζεται ένα σύστημα που συγκεντρώνει διάφορα ρεύματα πληροφοριών από διάφορες πηγές, το οποίο θα λειτουργεί «παρασκηνιακά, ώστε να κάνει πράγματα αυτόματα, και όλα αυτά με σκοπό να σας επιτρέψει να επικεντρωθείτε στα σημαντικότερα ζητήματα για εσάς σχετικά με την εργασία και τη ζωή».
Χωρίς αμφιβολία, ο Shapiro σκιαγραφεί μια ωραία εικόνα. Αλλά παρέλειψε κάποια πράγματα.
Πρώτα από όλα, υπάρχει ανησυχία για την ιδιωτική ζωή. Όπως επεσήμανε η Anne Quito στο Quartz, «ο προκαταβολικός σχεδιασμός παρουσιάζει νέα ηθικά σημεία ελέγχου για τους σχεδιαστές και τους προγραμματιστές πίσω από την αυτοματοποίηση, όπως και για τους καταναλωτές. Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ένα σύστημα μπορεί να προστατέψει τα προσωπικά μας δεδομένα από τους χάκερ και τους διαφημιστές –ή η ιδιωτική ζωή αποτελεί πλέον ζήτημα καθαρά ακαδημαϊκής φύσεως;»
Εν τούτοις, το διακύβευμα της ιδιωτικής ζωής χάριν της άνεσης δεν περιορίζεται στα συστήματα προκαταβολικού σχεδιασμού και ήδη παρατηρείται και στα τωρινά μας έξυπνα συστήματα. Το ζήτημα δεν θεωρείται λήξαν, αν και στο τέλος όλα αυτά θα καθορίζονται (αποτελώντας, κατά κάποιον τρόπο, ειρωνεία της τύχης) από την προσωπική επιλογή του καθενός.
Περισσότερο από φιλοσοφικής πλευράς, κάποιοι προβάλλουν τη θέση ότι η πρόβλεψη εισάγει περιορισμούς σε ό, τι κατανοούμε ως ανθρώπινη συμπεριφορά, δημιουργώντας στερεότυπα και στερώντας προκαταβολικά την ελευθερία επιλογής. Ενώ αυτό μπορεί να ισχύει, αυτοί που επιδιώκουν την αποτελεσματικότητα και όχι την ελευθερία ελκύονται ιδιαίτερα από την προοπτική της λήψης καθημερινών αποφάσεων από άλλους.
Επιπλέον, αν αυτές οι υπηρεσίες πετυχαίνουν τον στόχο να μας επιτρέπεται η χρήση των εγκεφαλικών μας πόρων για σημαντικότερες αποφάσεις, θα μπορεί να πει κάποιος ότι θα έχουμε μεγαλύτερη δύναμη πάνω στον τρόπο λήψης τους. Αφήνοντας μέρος του ελέγχου και επιτρέποντας σε μηχανικές συσκευές να ασχολούνται με τις λεπτομέρειες, ίσως να καταφέρουμε τελικά να ασχοληθούμε με τις αποφάσεις που πραγματικά έχουν σημασία.
