Ιδιοκτησιακά και ανθρώπινα δικαιώματα…

Του Murray N. Rothbard*… Οι φιλελεύθεροι αποδέχονται γενικά το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να έχει «ατομική ελευθερία», την ελευθερία να σκέφτεται, να μιλάει, να γράφει, και να εμπλέκεται σε προσωπικές «συναλλαγές» όπως οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ συναινούντων ενηλίκων. Εν συντομία, οι φιλελεύθεροι προσπαθούν να στηρίζουν το δικαίωμα του ατόμου να κατέχει το σώμα του, αλλά έπειτα του αρνούνται το δικαίωμα στην «ιδιοκτησία», δηλαδή την κατοχή υλικών αντικειμένων.

Από εκεί προέρχεται ο τυπικός διαχωρισμός στους φιλελεύθερους μεταξύ «ανθρώπινων δικαιωμάτων», που υποστηρίζουν, και των «δικαιωμάτων στην ιδιοκτησία», τα οποία απορρίπτουν. Εν τούτοις, αυτά τα δύο, σύμφωνα με τους φιλελεύθερους, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους∙ μαζί στέκονται ή πέφτουν.

Πάρτε, για παράδειγμα, τον φιλελεύθερο σοσιαλιστή που υποστηρίζει την κατοχή των «μέσων παραγωγής» από την κυβέρνηση, ενώ στηρίζει το «ανθρώπινο» δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου ή του τύπου. Πώς θα ασκηθεί αυτό το «ανθρώπινο» δικαίωμα αν τα άτομα που αποτελούν την κοινή γνώμη στερούνται το δικαίωμά τους στην κατοχή ιδιοκτησίας;

Αν, για παράδειγμα, η κυβέρνηση διαθέτει όλα τα μέσα εκτύπωσης, πώς θα ασκηθεί το δικαίωμα στον ελεύθερο τύπο; Αν η κυβέρνηση διαθέτει όλα τα τυπογραφικά μέσα, τότε έχει απαραίτητα το δικαίωμα να τα κατανέμει, και το «δικαίωμα στον ελεύθερο τύπο» καταντά παρωδία για κάποιον αν η κυβέρνηση αποφασίσει να μην του παρέχει τα ανάλογα μέσα. Και επειδή η κυβέρνηση πρέπει να κατανείμει με κάποιον τρόπο έναν περιορισμένο αριθμό μέσων, το δικαίωμα στον ελεύθερο τύπο των μειονοτήτων ή των «ανατρεπτικών» αντισοσιαλιστών, για παράδειγμα, δεν θα αντιμετωπιζόταν, βέβαια, με επιείκεια.

Το ίδιο ισχύει και για το «δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση» αν η κυβέρνηση διαθέτει όλους τους χώρους συγκέντρωσης, με αποτέλεσμα να τους κατανέμει με τον τρόπο που θεωρεί αυτή σωστό. Ή, για παράδειγμα, αν η κυβέρνηση της Σοβιετικής Ρωσίας, όντας άθρησκη, αποφασίσει να μην κατανείμει πολλές περιορισμένες πρώτες ύλες για να παραχθεί μάτζο (ψωμί για τους Εβραίους), το «δικαίωμα στην ανεξιθρησκία» των Ορθόδοξων Εβραίων μετατρέπεται σε παρωδία∙ εν τούτοις, και πάλι η Σοβιετική κυβέρνηση μπορεί πάντα να προβάλλει το αντεπιχείρημα ότι η ιδιοκτησία των Ορθόδοξων Εβραίων και η Exchange 51 αποτελούν μια μικρή μειονότητα και ο κεφαλαιακός εξοπλισμός δεν πρέπει να κατανέμεται για την παραγωγή μάτζο.

Το βασικό ελάττωμα στη διάκριση των φιλελευθέρων μεταξύ «ανθρώπινων δικαιωμάτων» και «δικαιωμάτων στην ιδιοκτησία» είναι ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται ως αιθέριες, αφηρημένες έννοιες. Αν ένας άνθρωπος έχει δικαίωμα στην ιδιοκτησία του εαυτού του, στον έλεγχο της ζωής του, τότε στον πραγματικό κόσμο πρέπει να έχει επίσης το δικαίωμα να συντηρεί τη ζωή του ελέγχοντας και μεταβάλλοντας τις πρώτες ύλες∙ πρέπει να μπορεί να κατέχει το έδαφος πάνω στο οποίο στέκεται και τις πρώτες ύλες που πρέπει να χρησιμοποιήσει.

Εν συντομία, για να συντηρήσει το «ανθρώπινο δικαίωμά» του –ή το δικαίωμα της ιδιοκτησίας πάνω στο άτομό του- πρέπει να έχει επίσης το δικαίωμα στην ιδιοκτησία του υλικού κόσμου, των πραγμάτων που παράγει. Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία είναι ανθρώπινο δικαίωμα, και είναι απαραίτητο για τα ανθρώπινα δικαιώματα που οι φιλελεύθεροι προσπαθούν να διατηρήσουν. Το ανθρώπινο δικαίωμα του ελεύθερου τύπου εξαρτάται από το ανθρώπινο δικαίωμα της ιδιοκτησίας στο δημοσιογραφικό χαρτί και το μελάνι.

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα που να είναι ξεχωριστά από το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Το ανθρώπινο δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης είναι απλά το δικαίωμα στην ιδιοκτησία ώστε να μπορούμε να νοικιάσουμε έναν συνεδριακό χώρο από τους ιδιοκτήτες, ή να κατέχουμε εμείς έναν τέτοιο χώρο∙ το ανθρώπινο δικαίωμα στον ελεύθερο τύπο είναι το δικαίωμα στην ιδιοκτησία ώστε να μπορούμε να αγοράζουμε ύλες και έπειτα να τυπώνουμε φυλλάδια ή βιβλία για να τα πουλήσουμε σε όσους ενδιαφέρονται να τα αγοράσουν.

Δεν υπάρχει κάποιο επιπλέον «δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση» ή στον ελεύθερο τύπο πέρα από τα δικαιώματα στην ιδιοκτησία που μπορούμε να απαριθμήσουμε σε κάθε δεδομένη περίπτωση. Και επιπλέον, η ανακάλυψη και η αναγνώριση των εμπλεκόμενων δικαιωμάτων στην ιδιοκτησία θα λύσουν τις όποιες φαινομενικές συγκρούσεις δικαιωμάτων που μπορεί να παρουσιαστούν.

Σκεφτείτε, για παράδειγμα, το κλασικό παράδειγμα όπου οι φιλελεύθεροι γενικά ομολογούν ότι το «δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση» ενός ατόμου πρέπει να χαλιναγωγείται στο όνομα του «δημόσιου συμφέροντος»: το διάσημο ρητό του Justice Holmes ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να φωνάξει «φωτιά!» στα ψέματα σε ένα γεμάτο θέατρο. Ο Holmes και οι οπαδοί του έχουν χρησιμοποιήσει αυτή την εικόνα ξανά και ξανά για να αποδείξουν την υποτιθέμενη ανάγκη να είναι τα δικαιώματα σχετικά και υπό προϋποθέσεις, αντί να είναι σαφή και απόλυτα.

Αλλά το πρόβλημα εδώ δεν είναι ότι τα δικαιώματα δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο κατάχρησης, αλλά ότι η όλη υπόθεση συζητείται βάσει μιας αόριστης και ασαφούς «ελευθερίας του λόγου» αντί να συζητείται βάσει των δικαιωμάτων στην ιδιοκτησία.

Ας υποθέσουμε ότι αναλύουμε το πρόβλημα υπό το πρίσμα των δικαιωμάτων στην ιδιοκτησία. Ο τύπος που προκαλεί αναστάτωση φωνάζοντας «φωτιά!» στα ψέματα σε ένα γεμάτο θέατρο είναι, απαραίτητα, είτε ο ιδιοκτήτης του θεάτρου (ή ο ατζέντης του ιδιοκτήτη) ή ένας θαμώνας που πληρώνει. Αν είναι ο ιδιοκτήτης, τότε έχει διαπράξει απάτη απέναντι στους πελάτες του. Έχει πάρει τα χρήματά τους με αντάλλαγμα την προβολή μιας ταινίας ή ενός θεατρικού έργου, και τώρα, αντί αυτού, διακόπτει την παράσταση φωνάζοντας στα ψέματα «φωτιά!» και διαλύοντάς την. Με αυτόν τον τρόπο έχει υπαναχωρήσει απέναντι στην υποχρέωσή του, με αποτέλεσμα να έχει κλέψει την περιουσία –τα χρήματα- των θαμώνων του και έχει παραβεί τα δικαιώματά τους στην ιδιοκτησία.

Από την άλλη πλευρά, υποθέστε ότι αυτός που φωνάζει είναι ένας θαμώνας και όχι ο ιδιοκτήτης. Σε αυτήν την περίπτωση, παραβαίνει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του ιδιοκτήτη –όπως και των άλλων θεατών που πλήρωσαν για την παράσταση. Ως φιλοξενούμενος, έχει αποκτήσει πρόσβαση στην ιδιοκτησία με συγκεκριμένους όρους, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης να μην παραβιάζει την ιδιοκτησία ή να μην διακόπτει την παράσταση που έχει ορίσει ο ιδιοκτήτης. Κατά συνέπεια, η κακή του πράξη, παραβαίνει τα δικαιώματα στην ιδιοκτησία του ιδιοκτήτη και των υπόλοιπων θεατών.

Δεν υπάρχει λόγος, κατά συνέπεια, να περιορίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στην περίπτωση του ψεύτη που φωνάζει «φωτιά!». Τα δικαιώματα του ατόμου είναι ακόμα απόλυτα∙ αλλά είναι δικαιώματα στην ιδιοκτησία. Ο τύπος ο οποίος φώναξε κακόβουλα «φωτιά!» σε ένα γεμάτο θέατρο είναι πράγματι εγκληματίας, αλλά όχι επειδή το λεγόμενο «δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση» πρέπει ρεαλιστικά να περιοριστεί χάριν του «κοινού συμφέροντος»∙ είναι ένας εγκληματίας επειδή έχει παραβεί κατάφωρα τα δικαιώματα στην ιδιοκτησία ενός άλλου ατόμου.

*Ο Murray N. Rothbard υπήρξε ερευνητής με εις βάθος συμβολή σε πολλούς επιστημονικούς τομείς όπως τα οικονομικά, την ιστορία, την πολιτική φιλοσοφία και τη νομική θεωρία. Ανέπτυξε και επικαιροποίησε την Αυστριακή σχολή οικονομικών του Ludwig von Mises και υπήρξε ο σημαντηκότερος θεωρητικός της σχολής στο δεύερο μισό του 20ου αιωνά, συμβάλλοντας στην ανάλυση της μεγάλης ύφεσης του 1929 και την ιστορία των αμερικανικών τραπεζών.
mises.org