Του Jeffrey Tucker*… Τον περασμένο μήνα συμμετείχα σε ένα ιστορικό γεγονός, το συνέδριο του Φιλελεύθερου Κόμματος των ΗΠΑ (Libertarian Party). Ήταν ένα συναρπαστικό, θορυβώδες, προκλητικό, διασκεδαστικό, σοβαρό και, τελικά, ενθουσιώδες δρώμενο γεμάτο με πολλή ένταση και έντονες διαφωνίες. Είχα δώσει την εναρκτήρια ομιλία για το προηγούμενο συνέδριο το 2014, και η διαφορά μεταξύ εκείνης της εκδήλωσης και αυτής ήταν αισθητή.
Τι έκανε αυτή την εκδήλωση ιστορική, ενώ η άλλη δεν ήταν; Τα αξιοσημείωτα γεγονότα αυτής της χρονιάς μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων έχουν δημιουργήσει μια ευκαιρία που δεν υπήρχε πριν. Η αίσθηση αυτού του γεγονότος ήταν ευδιάκριτη. Δεν ήταν μια δημοτική λέσχη. Δεν ήταν μια κοινωνική συνάθροιση. Δεν ήταν μια συνάντηση με θέμα την ελευθερία. Είναι ένα πολιτικό κόμμα. Και αυτό μετράει.
Η ανάληψη της υποψηφιότητας των Ρεπουμπλικάνων από τον Τραμπ και η εδραιωμένη δύναμη των μηχανισμών της Κλίντον με τους Δημοκρατικούς σημαίνουν ότι οι άνθρωποι που ψάχνουν για ελευθερία από την εξουσία δεν έχουν πού να στραφούν μέσα στο σύστημα.
Αυτό ανοίγει τις πόρτες στη δυνατότητα να ακουστεί μια νέα, καθαρή φωνή μέσα στην Αμερικανικη πολιτική σκηνή η οποία δεν δείχνει τον δρόμο για περισσότερο έλεγχο από την κυβέρνηση, αλλά για το ιδανικό της ίδιας της ανθρώπινης ελευθερίας.
Αυτό που με εξέπληξε, όμως, είναι ο τρόπος με τον οποίο η γενική σημασία όλων αυτών είχε περάσει απαρατήρητη από το μεγαλύτερο μέρος των σχολιαστών και των απεσταλμένων στο συνέδριο του Φιλελεύθερου Κόμματος. Παρά το ανησυχητικό αίσθημα ευθύνης, επιχειρηματολογούσαν ακατάπαυστα περί ιδεολογίας, θεωρίας, προσωπικότητας και στρατηγικής. Αλλά ελάχιστους ανθρώπους βρήκα που κατάλαβαν το πλήρες νόημα αυτού που συμβαίνει.
Αυτό που βλέπουμε να αναπτύσσεται εδώ είναι μια νέα εποχή στην Αμερικανική πολιτική: ένα γνήσιο φιλελεύθερο (με την κλασική έννοια) πολιτικό κίνημα στις Ηνωμένες Πολιτείες γεννιέται ως μια εναλλακτική απέναντι σε ένα βαθιά διεφθαρμένο και ιδεολογικά επικίνδυνο κύριο ρεύμα που κυριαρχείται από δύο κόμματα με τάσεις αδιάλλακτα σοσιαλιστικές και φασιστικές.
Με όρους πολιτικής του κυρίου ρεύματος, έχουμε ξανά τη μεσοπολεμική περίοδο: οι καφέ εναντίον των κόκκινων. Εκτός από αυτό: υπάρχει πλέον τρόπος διαφυγής αυτή τη φορά. Αυτό το νέο κίνημα φέρει ένα μήνυμα καθαρό και διαυγές: φτάνει πια, αφήστε μας ελεύθερους. Η ελευθερία είναι ο δρόμος για την επιτυχία∙ η εξουσία των κυβερνήσεων έχει αποτύχει.
Η ανάδυση ενός εθνικού πολιτικού κόμματος που προασπίζεται την ελευθερία μπορεί να είναι αναγκαία, αλλά σίγουρα όχι επαρκής. Είναι ένα σημάδι της εμφάνισης ενός ευρύτερου και πιθανόν ανατρεπτικού κοινωνικού, πολιτιστικού και διανοητικού κινήματος που προσφέρει έναν τρίτο δρόμο πέρα από τη δεξιά και την αριστερά.
Οι Εργατικοί, οι Συντηρητικοί, και οι Φιλελεύθεροι
Σκεφτείτε τον τρόπο με τον οποίο η πολιτική έχει εμπλουτιστεί στις περισσότερες ανεπτυγμένες δημοκρατίες τα τελευταία 150 χρόνια. Έχουν υπάρξει τρία ευρεία στρατόπεδα (ή κόμματα), τα οποία μπορούμε να ονομάσουμε Εργατικούς, Συντηρητικούς, και Φιλελεύθερους. Τα ονόματα των πρώτων δύο έχουν αλλάξει (αριστερά, δεξιά, σοσιαλισμός, φασισμός, Δημοκρατικοί, Ρεπουμπλικάνοι, συντηρητικοί, ψευδοφιλελεύθεροι), αλλά τα βασικά στοιχεία έχουν παραμείνει τα ίδια. Η τρίτη δύναμη είναι γνωστή στα περισσότερα κράτη του κόσμου ως φιλελεύθεροι, εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου σήμερα είναι γνωστή ως φιλελευθεριστές.
Οι Εργατικοί γεννήθηκαν σε αντίθεση προς την ελεύθερη αγορά, από την πεποίθηση ότι ο πλούτος έχει κατανεμηθεί λανθασμένα υπέρ των «κεφαλαιοκρατών» και εις βάρος των εργατών. Αυτό το κόμμα έχει συμπεριλάβει τις εργατικές ενώσεις, τους οπαδούς του κράτους πρόνοιας, τους σοσιαλοδημοκράτες, τους σοσιαλιστές, ακόμα και τους κομμουνιστές. Ευνοεί τους υψηλότερους φόρους, περισσότερο έλεγχο μέσω κανονισμών, και τους περιορισμούς στο εμπόριο. Με την πάροδο των χρόνων έφτασε να αντιπροσωπεύει τη γραφειοκρατία του δημόσιου τομέα και, τελικά, να ενσαρκώνει κάθε δυσαρέσκεια ενάντια στην ελεύθερη επιχειρηματικότητα που μπορείτε να φανταστείτε.
Οι Συντηρητικοί αντιπροσωπεύουν ένα διαφορετικό τμήμα της κυρίαρχης τάξης: τις μεγάλες τράπεζες, τις εταιρείες, τους γαιοκτήμονες, την κυρίαρχη φυλετική κληρονομιά και τους πλούσιους γενικά. Αργότερα έφτασαν να περιλαμβάνουν τις ομάδες συμφερόντων που είχαν ισχυρά συμφέροντα από μια ισχυρή αποικιοκρατική πολιτική.
Αυτό το κόμμα είχε διαφορετικές δυσαρέσκειες απέναντι στην εμπορική ελευθερία. Είναι υπερβολικά ανατρεπτική απέναντι στην παράδοση. Ανταμείβει τους λάθος ανθρώπους. Απειλεί τα επιχειρηματικά μονοπώλια. Οι Συντηρητικοί πάντα ευνοούσαν τους δικούς τους τύπους κυβερνητικού ελέγχου για να μετριάσουν τις «υπερβολές» της ελευθερίας.
Αυτό που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό οι Συντηρητικοί και οι Εργατικοί είναι η επιθυμία τους να χαλιναγωγήσουν το laissez-faire βασισμένοι στην πεποίθηση ότι η κοινωνία χρειάζεται κάποιο σχέδιο που προκύπτει άνωθεν, επιβεβλημένο από σοφούς ανθρώπους, που αποσκοπούν στο κοινό συμφέρον και έχουν την εξουσία.
Στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, αυτά τα κόμματα είχαν διαφορετικά ονόματα, αλλά είναι γνωστά σε όλους σήμερα ως Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι. Έχουν ανταλλάξει θέσεις πολλές φορές, αλλά πάντα κινούνταν προς τον ίδιο γενικό σκοπό: ένα ακόμα μεγαλύτερο κράτος και ακόμα λιγότερη ελευθερία.
Το Κόμμα των Φιλελευθέρων
Και ποιοι είναι οι Φιλελεύθεροι; Η ιδέα του φιλελευθερισμού γεννήθηκε την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, με την εμφάνιση της εμπορικής ελευθερίας και της ευημερίας που ακολούθησε. Ξεκίνησε με τη συνειδητοποίηση ότι η θρησκευτική ελευθερία μπορεί να υπάρξει χωρίς να ωθήσει την κοινωνία στην κατρακύλα του χάους.
Η ιδέα της ελευθερίας επεκτάθηκε στη διάρκεια του Διαφωτισμού για να συμπεριλάβει την ομιλία, τον τύπο, τα δικαιώματα στην ιδιοκτησία, και το διεθνές εμπόριο. Από τον 18ο αιώνα και μετά, έφτασε να συμπεριλαμβάνει αγάπη για την ειρήνη και την επιδίωξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων για όλους.
Ο φιλελευθερισμός ενηλικιώθηκε κατά τον 19ο αιώνα, και τα επιτεύγματά του ήταν μνημειώδη: κοινωνική κινητικότητα για όλον τον πληθυσμό, νέες τεχνολογίες απελευθέρωσης, το τέλος της δουλείας, η πρόοδος των δικαιωμάτων των γυναικών, η τεράστια επέκταση του εισοδήματος και του βιοτικού επιπέδου, και η έκρηξη του πληθυσμού.
Η οικονομική δομή του ήταν ο καπιταλισμός, η σπουδαιότερη γεννήτρια πλούτου για το ευρύ κοινό που ανακαλύφθηκε ποτέ. Το μήνυμα του φιλελευθερισμού ήταν ξεκάθαρο και εύθυμο: όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαιώματα που δεν μπορούν να καταπατηθούν από το κράτος, και όσο ισχύει αυτό, η κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει χωρίς αυταρχικό έλεγχο.
Ήταν μια όμορφη εποχή, γεμάτη αισιοδοξία. Αλλά ο φιλελευθερισμός είχε εχθρούς και στην αριστερά και στη δεξιά.
Μαζεύτηκαν τα σύννεφα που φέρνουν την καταιγίδα και η καταστροφή προέκυψε τον 20ο αιώνα. Ο φιλελευθερισμός δέχτηκε τρομερό πλήγμα από τον Α’ Παγκόσμιο και τους κυβερνητικούς ελέγχους που προέκυψαν κατά συνέπεια.
Μέσα σε μια δεκαετία στα περισσότερα μέρη του ανεπτυγμένου κόσμου, είδαμε τεράστιες και σαρωτικές νίκες ενάντια στην ελευθερία που προκλήθηκαν από τις δυνάμεις των Εργατικών και των Συντηρητικών: έλεγχος του μόχθου, φόροι εισοδήματος, κεντρικές τράπεζες, κανονισμοί στα προϊόντα, φυλετικές διακρίσεις, δημιουργία ζωνών, έλεγχοι στους γάμους, έλεγχοι στην έκφραση, απαγορεύσεις και αποικιοκρατίες ως εθνικές συνήθειες.
Ακόμα και πριν η κρίση του 1929 προκαλέσει πρωτάκουστα πειράματα στον κεντρικό σχεδιασμό και τον οικονομικό έλεγχο, ο φιλελευθερισμός είχε σχεδόν εξαφανιστεί από την πολιτική, τα πανεπιστήμια και τη δημοφιλή κουλτούρα.
Ο Ludwig von Mises συνέγραφε στη Βιέννη εκείνη την εποχή και προσπάθησε να εξηγήσει για τελευταία φορά τη φιλοσοφία των φιλελευθέρων. Το εξαίρετο βιβλίο που έγραψε το 1927 πάνω στο θέμα αυτό παραμένει παρακαταθήκη εις τους αιώνας των αιώνων.
Επεσήμανε ότι σε αυτή τη φάση της ιστορίας, όλα τα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα αντιπροσώπευαν μια ομάδα πίεσης για τα συμφέροντα συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού. Μόνο ο φιλελευθερισμός, ο οποίος δεν είχε κάποιο κόμμα, αντιπροσωπεύει το κοινό συμφέρον όλων. Αλλά, δεδομένων του μεγέθους και του εύρους της κυβέρνησης, ακόμα και αυτός αμφέβαλλε ότι ο φιλελευθερισμός θα επανέλθει όσο ζούσε, και δυστυχώς είχε δίκιο.
Οι παροικίες των Φιλελευθέρων
Δεδομένης αυτής της κατάστασης, πού πήγαν οι Φιλελεύθεροι; Ήταν άστεγοι όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος. Μετά τον πόλεμο, ήταν βασικά απομακρυσμένοι από την πολιτική. Είχαν αποκλειστεί από τις νομοθετικές προτεραιότητες και τον πολιτισμό των μέσων, για να μην αναφερθούμε στα πανεπιστήμια. Κατά συνέπεια, οι ελάχιστοι που υπήρχαν στράφηκαν στη συγγραφή, τις εκδόσεις, τα ανεξάρτητα εκπαιδευτικά εγχειρήματα, τις κοινωνικές οργανώσεις και τις δεξαμενές σκέψης.
Ένα όμορφο παράδειγμα αποτελεί η ίδρυση του Foundation for Economic Education (FEE) το 1946 από τον Leonard E. Reed. Είδε την ανάγκη του Φιλελευθερισμού να έχει μια φωνή και έκανε το FEE το σπίτι του. Προτιμούσε τον όρο «φιλελευθερισμός», αλλά, δυστυχώς, ο όρος αυτός είχε παρθεί από τους Εργατικούς και την Αριστερά.
Ο Reed ήταν ο πρώτος στην μεταπολεμική περίοδο που πρότεινε τον όρο «ελευθεριακοί» και, αργότερα, έφτασε να αρνηθεί όλες τις ετικέτες για χάρη αυτού που ονόμασε «φιλοσοφία της ελευθερίας».
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970, το κίνημα είχε μεγαλώσει αρκετά ώστε να αποπειραθεί να δημιουργήσει το δικό του πολιτικό κόμμα. Ήταν φανερό ότι με τον Νίξον στην ηγεσία των Ρεπουμπλικάνων, ο φιλελευθερισμός δεν είχε φωνή.
Το προτιμώμενο όνομα των Φιλελευθέρων ήταν ήδη καπελωμένο από οτυς Δημοκρατικούς, οπότε ένα νέο κόμμα ονομάστηκε Κόμμα Φιλελευθέρων. Παρά τις όποιες μικρές νίκες, δεν ελήφθη ποτέ υπ’ όψιν ως υπολογίσιμος ανταγωνιστής των δύο μεγάλων κομμάτων.
Η ένωση των Συντηρητικών με τους Φιλελεύθερους
Εν τούτοις, το Φιλελεύθερο κίνημα μεγάλωνε, υπό την επιρροή του FEE και της κοινότητας του Mont Pelerin, μεταξύ άλλων πρωτοεμφανιζόμενων. Τα ονόματα των διανοητικών ηγετών τους είναι πλέον οικεία μεταξύ των Φιλελευθέρων: Mises, Hayek, Rothbard, Rand, Lane, μεταξύ άλλων.
Τη δεκαετία του 1980, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι Συντηρητικοί εκπροσωπούνταν από δύο άτομα που υιοθέτησαν τη ρητορική του Φιλελευθερισμού: Ρόναλντ Ρέηγκαν και Μάργκαρετ Θάτσερ. Στην πολιτική και των δύο, είδαμε μια μίξη των ανησυχιών για την ατομική ελευθερία (επικεντρωμένη στην οικονομική ελευθερία) μαζί με τις παραδοσιακές ανησυχίες των Συντηρητικών για την εθνική ασφάλεια και τον περιορισμό στις ατομικές ελευθερίες.
Αυτή η συμμαχία συμφερόντων παρήγαγε κάποια εξαιρετικά αποτελέσματα, όπως η απελευθέρωση από τις ρυθμίσεις στην αγορά, οι μειώσεις στους φόρους, η μειωμένη χρήση της εκτύπωσης χρημάτων και πιο ελεύθερο εμπόριο. Τα αποτελέσματα ήταν καλά σε σύγκριση με τη μιζέρια της περασμένης δεκαετίας. Αυξήθηκε κατακόρυφα η οικονομική ανάπτυξη. Οι τεχνολογικές εφευρέσεις αναπτύχθηκαν με πρωτάκουστο ρυθμό.
Τέτοια ήταν τα επιτεύγματα όχι του συντηρητικού στοιχείου των προεδριών τους, αλλά των φιλελεύθερων τομέων τους, οι οποίοι μείωσαν τον κυβερνητικό έλεγχο και υποστήριξαν τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα να απελευθερώσουν την ανθρώπινη δημιουργικότητα σε όλον τον ανεπτυγμένο κόσμο και να εμπνεύσουν την παγκόσμια αναγέννηση του φιλελευθερισμού.
Με την μνήμη που έχω βάσει των όσων έχω ζήσει, το Κόμμα των Φιλελευθέρων έφτασε να συνδέεται με αυτή τη συνεργασία. Υπήρξε, γενικά, ωφέλιμη, αν και συγκεχυμένη. Το μήνυμα της ελευθερίας μπλέχτηκε με τις άλλες ανησυχίες που είναι βασικές για την ιδεολογία των Συντηρητικών: πόλεμος, επιχειρησιακά μονοπώλια, οικονομικοί χειρισμοί, απαγόρευση και κοινωνικοί έλεγχοι.
Μέχρι σήμερα, αυτό αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για το Κόμμα Φιλελευθέρων. Συνδεόμαστε με την κακή υπόληψη των πολιτικών των Συντηρητικών, ενώ τεχνικά δεν έχουμε καμία ευθύνη για αυτές.
Το διαζύγιο μεταξύ Συντηρητικών και Φιλελευθέρων τον 21ο αιώνα
Υπήρχαν συγκρούσεις για πολύ καιρό, αλλά οι εντάσεις έφτασαν τελικά στο απροχώρητο το 2015 και με την διαφαινόμενη υποψηφιότητα του Τραμπ την άνοιξη του 2016.
Ο Τραμπ, εκπροσωπώντας μια παλιά συντηρητική ιδεολογία στερημένη των αρετών του Φιλελευθερισμού, επανέφερε τον ωμό κρατισμό της μεσοπολεμικής πολιτικής. Οι κεντρικοί άξονές του είναι γνωστοί στον οποιονδήποτε που βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη γενιά: μερκαντιλισμός, περιορισμοί στη μετανάστευση, στρατιωτική επιθετικότητα, λογοκρισία, απαγόρευση, ακόμα και στο σημείο να επαινεί τις φυλακίσεις και μια οπτική απέναντι στη θρησκεία και την κοινωνία που παραπέμπει σε εποχές πριν από τον Διαφωτισμό.
Ήταν τόσο αποφασιστικό όσο και άσχημο: το φιλελεύθερο πνεύμα είχε τελικά εκδιωχθεί από το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων. Αντιπροσωπεύει μια αποκήρυξη των πολιτικών των Ρέηγκαν και Θάτσερ και του συνασπισμού που οδήγησε τη χώρα σε ανάκαμψη.
Χρειάζεται απλά να συγκρίνετε τις ομιλίες των οπαδών του Ρέηγκαν για τα οικονομικά και τη μετανάστευση με εκείνες του Τραμπ. Απέχουν παρασάγγας.
Η διάλυση αυτού του συνασπισμού είναι το μόνο σημαντικό πολιτικό γεγονός της εποχής μας. Είναι τελειωμένη υπόθεση. Είναι γεγονός. Είναι αποφασιστική. Και θα αλλάξει τα πάντα στο εγγύς μέλλον.
Ο Φιλελευθερισμός ορίζει την ταυτότητά του
Εκεί που φαίνεται ότι η υπόθεση είναι χαμένη, γυρνάς και βλέπεις κάτι όμορφο. Για 45 χρόνια, οι ακτιβιστές έχουν αγωνιστεί για να διατηρήσουν ζωντανό το κόμμα με τα προβλήματα στο όνομά του. Και όντως ζει! Είναι στις κάλπες σε κάθε πολιτεία. Έχει μια ολοκληρωμένη και πλήρως ανεπτυγμένη πολιτική. Είναι έτοιμο για δράση.
Τους τελευταίους έξι μήνες, κάποιοι εξαιρετικοί άνθρωποι εμφανίστηκαν, έτοιμοι για την υποψηφιότητα. Τα αποτελέσματα δεν ανταποκρίνονταν σε όλα τα γούστα, αλλά ήταν και πάλι εξαιρετικά με την ευρεία έννοια. Το κόμμα απέρριψε τα άκρα και πρότεινε ως υποψηφίους δύο πρώην κυβερνήτες ως βασικούς εκπροσώπους, δύο άντρες που μιλούν στα ίσα και ξεκάθαρα υπέρ της ελευθερίας σε όλες τις μορφές της.
Οι άνθρωποι μπορούν να παραπονιούνται για ένα συγκεκριμένο θέμα ή για ένα άλλο. Αλλά κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι Gary Johnson και William Weld αντιπροσωπεύουν το πνεύμα του Φιλελευθερισμού που ονομάζεται πλέον Φιλελεύθερο Κόμμα.
Η διαφορά με τους Ρεπουμπλικάνους και τους Δημοκρατικούς είναι ολοφάνερη. Το Φιλελεύθερο Κόμμα δεν ανήκει ούτε στην αριστερά, ούτε στη δεξιά, ούτε στους Συντηρητικούς, ούτε στους Εργατικούς, αλλά είναι μια τρίτη επιλογή: ο φιλελευθερισμός όπως είναι παραδοσιακά κατανοητός. Αυτό είναι το ήθος του κόμματος και το μήνυμα των υποψηφίων στον Αμερικανικό λαό και σε όλον τον κόσμο. Είναι μια πνοή καθαρού αέρα.
Με άλλα λόγια, οι πιστοί στην ελευθερία είμαστε εκεί που χρειάζεται να είμαστε. Είναι μια μεγάλη σκηνή, όπως πρέπει. Περιέχει τόσο πολλές ποικιλίες του Φιλελευθερισμού όσες οι άνθρωποι που θέλουν να είναι ελεύθεροι.
Και, παρακαλώ, να θυμάστε το εξής: δεν αφορά απλά την πολιτική. Στην πραγματικότητα, η πολιτική είναι το ελάχιστο κομμάτι του. Το κόμμα αυτό είναι επιτέλους έτοιμο να αποτελέσει την πολιτική φωνή ενός πολιτιστικού, κοινωνικού και επιχειρηματικού αντιστασιακού κινήματος απέναντι στην αριστερά (Εργατικοί, Δημοκρατικοί) και τη δεξιά (Συντηρητικοί, Ρεπουμπλικάνοι). Η ανάληψη της Εθνικής Επιτροπής των Ρεπουμπλικάνων από εθνικιστές/προστατευτιστές/αυταρχικούς ήταν τελικά αυτό που τους ώθησε στα άκρα.
Όχι, η ιστορία δεν τελειώνει με αυτές τις εκλογές. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι μόλις τώρα αρχίζει, τώρα που επιτέλους έχουμε μια επιλογή, για πρώτη φορά στη ζωή μας.
Οι άνθρωποι συχνά λένε ότι η Αμερική έχει ένα δικομματικό σύστημα. Οι άνθρωποι πάντα πιστεύουν ότι το κατεστημένο θα διαρκέσει για πάντα. Η αλήθεια είναι ότι το κατεστημένο πάντα διαρκεί μέχρι, ξαφνικά, να σταματήσει.
Οι εποχές αλλάζουν. Ο Φιλελευθερισμός επέστρεψε.
