O Αντρέ Μπρετόν (André Breton, 19 Φεβρουαρίου 1896 – 28 Σεπτεμβρίου 1966) ήταν σημαντικός Γάλλος λογοτέχνης. Ποιητής και δοκιμιογράφος, είναι ο κυριότερος θεωρητικός του υπερρεαλισμού και ίσως η σημαντικότερη μορφή του. Είναι ουσιαστικά η προσωποποίηση του λεγόμενου ορθόδοξου υπερρεαλισμού.
Ο Αντρέ Μπρετόν γεννήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου του 1896 στο Τινσεμπραί (Tinchebray, νομός Όρν) της Νορμανδίας. Σπούδασε Ιατρική και Ψυχιατρική στοΠαρίσι λίγο πριν επιστρατευθεί το 1915 λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αποσπασμένος σε διάφορα νευροψυχιατρικά κέντρα, μυήθηκε την εποχή εκείνη στο έργο του Σίγκμουντ Φρόυντ, το οποίο τότε, ήταν πολύ λίγο γνωστό στη Γαλλία. Το 1916, συνάντησε στο νοσοκομείο της Ναντ τον συγγραφέα Ζακ Βασσέ, ο οποίος άσκησε σημαντική επίδραση πάνω του. Τον επόμενο χρόνο, γνωρίστηκε ακόμα με τον επίσης ασκούμενο ιατρό Λουί Αραγκόν καθώς και με τον σημαντικό ποιητήΓκιγιώμ Απολλιναίρ, μέσω του οποίου ήρθε σε επαφή και με τον Φιλίπ Σουπώ. Το 1919 ήταν η χρονιά που ο Μπρετόν δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή Ενεχυροδανειστήριο. Παράλληλα, ξεκίνησε μαζί με τους Λουί Αραγκόν και Φιλίπ Σουπώ, τη λογοτεχνική επιθεώρηση Litterature (Λογοτεχνία).
Από την άνοιξη μέχρι το καλοκαίρι του 1919, έγραψε σε συνεργασία με τον Σουπώ μια σειρά από κείμενα χρησιμοποιώντας την μέθοδο της αυτόματης γραφής, τα οποία αποτέλεσαν τελικά το βιβλίο Τα Μαγνητικά Πεδία (Champs magnetiques), που κυκλοφόρησε στις 30 Μαΐου του 1920. Το έργο αυτό, αποτέλεσε ένα πρώτο δείγμα αυτού που αργότερα ονόμασε ο Μπρετόν γνήσιος ψυχικός αυτοματισμός αναφερόμενος στο κίνημα του υπερρεαλισμού και προήλθε σε μεγάλο βαθμό από τις παρατηρήσεις του, ως ασκούμενος γιατρός, πάνω στη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι τρόφιμοι των ψυχιατρικών κλινικών. Το 1921 συνάντησε επίσης τονΣίγκμουντ Φρόυντ στη Βιέννη και ήρθε σε πιο στενή επαφή με τις θεωρίες του ενώ σημαντική επίδραση άσκησαν και οι μελέτες του ψυχιάτρου Πιέρ Ζανέ (1859–1947) και ιδιαίτερα το έργο του Ο ψυχολογικός αυτοματισμός (1889).
Την περίοδο 1919–1921 συμμετείχε στις αρχικές εκδηλώσεις του κινήματος του ντανταϊσμού στο Παρίσι. Τελικά, διαφώνησε με τον Τριστάν Τζαρά (πρωτεργάτη του κινήματος) κατά την αποτυχημένη απόπειρα του Συνεδρίου για τον καθορισμό των κατευθύνσεων και την άμυνα του σύγχρονου πνεύματος, το οποίο διεξήχθη στις30 Μαρτίου του 1922 και προκάλεσε αντιφατικές αντιδράσεις. Τον Απρίλιο του 1922, ο Μπρετόν αποκήρυξε δημόσια τους ντανταϊστές, μετά από σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Litterature. Την απόφαση αυτή ακολούθησαν και αρκετοί από τους συνεργάτες του στην Litterature.
Υπερρεαλισμός
Μετά την διάρρηξη των σχέσεων του με την ομάδα των ντανταϊστών, o Μπρετόν οργάνωσε την πρώτη υπερρεαλιστική ομάδα ενώ στις 15 Οκτωβρίου του 1924κυκλοφόρησε το Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού, ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του κινήματος, το οποίο σηματοδότησε την έναρξη του ως οργανωμένο καλλιτεχνικό κίνημα στη βάση συγκεκριμένων θεωρητικών αρχών. Στην οδό Γκρενέλ του Παρισιού, λειτούργησε επίσης το Γραφείο Υπερρεαλιστικών Ερευνών. Το Δεκέμβριο του 1924 ο Μπρετόν ίδρυσε επιπλέον ένα νέο λογοτεχνικό περιοδικό της υπερρεαλιστικής ομάδας, υπό τον τίτλο Η Υπερρεαλιστική Επανάσταση (La Revolution Surrealiste), η έκδοσή του οποίου σταμάτησε το 1929.
Τον Ιανουάριο του 1927, ο Μπρετόν προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας, μία απόφαση που ταυτιζόταν με την γενικότερη ανάγκη σύνδεσης του υπερρεαλιστικού κινήματος με κοινωνική και πολιτική δράση. Τον επόμενο χρόνο, κυκλοφόρησε το βιβλίο του Ο Υπερρεαλισμός και η ζωγραφική, έργο που περιλάμβανε δοκίμια του Μπρετόν για τη ζωγραφική αλλά και κείμενα για πολλούς υπερρεαλιστές καλλιτέχνες. Στα επόμενα χρόνια και μέχρι το 1965, ο Μπρετόν εμπλούτιζε το συγκεκριμένο έργο με πρόσθετα κείμενα ενώ σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά θεωρητικά κείμενα για την υπερρεαλιστική ζωγραφική.
Στις 15 Δεκεμβρίου του 1929 δημοσιεύτηκε το Δεύτερο Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού, όπου ο Μπρετόν αναφέρεται στην δράση του κινήματος και τις μελλοντικές επιδιώξεις του. Με αφορμή το δεύτερο αυτό μανιφέστο, δώδεκα πρώην μέλη του υπερρεαλισμού εξέδωσαν τον Ιανουάριο του 1930 ένα κείμενο κατά του Μπρετόν, με τον τίτλο Ένα πτώμα (Un cadavre).
Τον Ιούλιο του 1930, ίδρυσε το νέο περιοδικό του υπερρεαλισμού Ο Υπερρεαλισμός στην υπηρεσία της Επανάστασης, με κύριο στόχο την σύνδεση του ποιητικού έργου με την πολιτική. Την ίδια περίπου περίοδο, δημοσιεύτηκε η Άμωμος Σύλληψη, σε συνεργασία με τον ποιητή Πωλ Ελυάρ. Το βιβλίο αυτό, είναι το μοναδικό, ως σήμερα, που περιέχει ένα δοκίμιο αποτίμησης του λεκτικού παραληρήματος διαφόρων κατηγοριών φρενοβλαβών. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η υστερία αποτελεί την “πιο μεγάλη ποιητική ανακάλυψη του τέλους του [19ου] αιώνα”.
Το 1932 επήλθε η ρήξη των σχέσεων του Μπρετόν με τον Λουί Αραγκόν, με αιτία την δημοσίευση ενός ποιήματος του τελευταίου, και ορισμένων στίχων του που στρέφονταν επιθετικά εναντίον πολιτικών προσώπων. Ο Μπρετόν υπερασπίστηκε το δικαίωμα του Αραγκόν να εκφράζεται ελεύθερα, ωστόσο αντιτάχθηκε στις προθέσεις του Αραγκόν, ο οποίος δυσαρεστημένος από το γεγονός διαχώρισε τον εαυτό του από τις θέσεις των υπερρεαλιστών. Στις 26 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, ακολούθησε η έκδοση του βιβλίου Τα συγκοινωνούντα δοχεία ενώ λίγους μήνες αργότερα ξεκίνησε η έκδοση της επιθεώρησηςΜινώταυρος, επίσημο όργανο του υπερρεαλισμού, της οποίας ο Μπρετόν αποτελεί βασικό στέλεχος.
Τον Φεβρουάριο του 1934, υπέγραψε μαζί με άλλες προσωπικότητες, την διακήρυξη με τίτλο Κάλεσμα σε Αγώνα (Appel a la lutte), μέσα από την οποία καλούνταν όλοι οι διανοούμενοι σε ένα κοινό σχέδιο δράσης ενάντια στον ανερχόμενο φασισμό στην Ευρώπη. Τον επόμενο χρόνο, επισκέφτηκε τις Καναρίους Νήσους με αφορμή τη Διεθνή Υπερρεαλιστική Έκθεση που οργανώθηκε εκεί ενώ επισημοποιήθηκε και η ρήξη του με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας, μέσα από την διακήρυξη Για τον καιρό που οι υπερρεαλιστές είχαν δίκιο (Du temps que les surrealistes avaient raison), στην οποία ο Μπρετόν κατήγγειλε μεταξύ άλλων τον κομφορμισμό που επέβαλε το κόμμα στα μέλη του, καθώς και τις βιαιοπραγίες του σταλινικού καθεστώτος. Οι συνθήκες που οδήγησαν στη ρήξη του με το Κομμουνιστικό Κόμμα περιήλθαν και στο βιβλίο Πολιτική θέση του Υπερρεαλισμού, που εκδόθηκε το Νοέμβριο του 1935.
Το Μάιο του 1938 ο Μπρετόν επισκέφτηκε το Μεξικό, όπου συνάντησε τον Λέον Τρότσκι, με τον οποίο συνέταξε στις 25 Ιουλίου, ένα κείμενο με τον τίτλο Για μία ανεξάρτητη επαναστατική τέχνη. Το κείμενο υπογράφτηκε τελικά από τον Μπρετόν και τον Μεξικανό ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα. Παράλληλα, κατά την διαμονή του στο Μεξικό, ο Μπρετόν έδωσε μία διάλεξη στο πανεπιστήμιο της πόλης του Μεξικό, η οποία συνοδεύτηκε και από την προβολή της ταινίας Ανδαλουσιανός σκύλος του Λουίς Μπουνιουέλ. Το 1938 επέστρεψε στο Παρίσι και ίδρυσε την γαλλική επιτροπή της F.I.A.R.I (Διεθνή Ομοσπονδία της Ανεξάρτητης Επαναστατικής Τέχνης).
Το 1940 ο Μπρετόν ολοκλήρωσε την Ανθολογία του Μαύρου Χιούμορ, η οποία όμως δεν δημοσιεύτηκε άμεσα λόγω λογοκρισίας. Την επόμενη χρονιά, ο Μπρετόν επισκέφτηκε την Αμερική. Κατά την παρουσία του εκεί, ίδρυσε μαζί με τους Μαρσέλ Ντυσάν, Νταίηβιντ Χαιρ και Μαξ Ερνστ, το περιοδικό VVV. Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του υπερρεαλισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες, συμμετείχε μεταξύ άλλων στην Διεθνή Έκθεση του υπερρεαλισμού στη Νέα Υόρκη (1942) ενώ σημαντική ήταν και η ομιλία του στους φοιτητές του Πανεπιστημίου Yale με θέμα “Η Θέση του υπερρεαλισμού ανάμεσα στους δύο πολέμους”.
Το 1945 πραγματοποίησε ταξίδι στην Αριζόνα και το Νέο Μεξικό, ειδικότερα στις ιδιαίτερες περιοχές των Ινδιάνων. Επέστρεψε στο Παρίσι το 1946 όπου οργάνωσε μία νέα υπερρεαλιστική ομάδα καθώς και μεγάλες διεθνείς ομαδικές εκθέσεις του υπερρεαλισμού. Το διάστημα 1948–1949 υποστήριξε το διεθνιστικό και ειρηνιστικό κίνημα Πολίτες του Κόσμου (Citizens of the World) του Γκάρυ Νταίηβις, ενώ παράλληλα αντιτάχθηκε δημόσια με πλήθος κειμένων του, τόσο στον κομμουνισμό όσο και στον υπαρξισμό.
Τελευταία χρόνια
Στα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια της ζωής του, ο Μπρετόν έγραψε πολλά κείμενα ως προλόγους σε βιβλία άλλων συγγραφέων ή για καταλόγους εκθέσεων ζωγράφων. Το 1957 εξέδωσε την μελέτη Η Μαγική Τέχνη, προϊόν συνεργασίας με τον ποιητή και ιστορικό τέχνης Ζεράρ Λεγκράντ. Τον ίδιο χρόνο, εκδόθηκε και η τελευταία του ποιητική συλλογή με τον τίτλο Αστερισμοί (Constellations), αποτελούμενη από είκοσι δύο πεζά ποιήματα που συνοδεύονταν από ισάριθμα έργα του Χουάν Μιρό. Ο Μπρετόν έπασχε από χρόνιο άσθμα και η υγεία του επιδεινώθηκε το καλοκαίρι του 1966. Στις 27 Σεπτεμβρίου εισήχθη σε νοσοκομείο λόγω μίας έντονης κρίσης δύσπνοιας, και την επόμενη μέρα εξέπνευσε. Στον τάφο του, υπάρχει χαραγμένη η επιγραφή “Αναζητώ το χρυσάφι του χρόνου”. Το ατελιέ του στην οδό Φονταίν διατηρείται ως σήμερα χάρη στις προσπάθειες της τρίτης συζύγου του Μπρετόν. Το 2003 το αρχείο του πωλήθηκε σε ιδιώτες, μετά από άρνηση της Γαλλικής κυβέρνησης να αποκτήσει την προσωπική συλλογή του.
Το 1919 ίδρυσε με τον Σουπό και τον Αραγκόν το περιοδικό “Litterature”. Η ομάδα τού περιοδικού ξεκίνησε την ντανταϊστική δραστηριότητα. Το 1922 ήρθε σε ρήξη με το κίνημα και το 1924 δημοσίευσε το “Μανιφέστο του υπερρεαλισμού”. Ποιητής και δοκιμιογράφος, υπήρξε ο κυριότερος θεωρητικός του σουρεαλισμού και το έργο του επηρέασε στην επανεξέταση των θεμάτων της σύγχρονης τέχνης, λογοτεχνίας και αισθητικής.
Απόσπασμα από το μανιφέστο του σουρεαλισμού.
Συγκεντρωθείτε σ’ αυτό που έχετε να γράψετε, αφού εγκατασταθείτε σ’ ένα μέρος όσο το δυνατόν ευνοϊκότερο γι’ αυτό το σκοπό. Περάστε στην πιο παθητική ή την πιο δεκτική κατάσταση που σας είναι δυνατόν. Αφαιρέστε το μυαλό σας, τα ταλέντα σας, κι όλων των άλλων. Πείτε στον εαυτό σας ότι η λογοτεχνία είναι ένας από τους πιο θλιβερούς δρόμους που οδηγούν παντού. Γράψτε γρήγορα χωρίς προσχεδιασμένο θέμα, αρκετά γρήγορα ώστε να μη συγκρατήσετε και να μη βρεθείτε στον πειρασμό να ξαναδιαβάσετε αυτά που έχετε γράψει. Η πρώτη φράση θα έρθει τελείως μόνη, αφού αληθεύει πως κάθε δευτερόλεπτο υπάρχει στη συνειδητή σκέψη μας μια παράξενη φράση που δεν επιδιώκει παρά να εξωτερικευτεί.
Είναι αρκετά δύσκολο να εκφραστείτε στην περίπτωση της επόμενης φράσης. αναμφίβολα μετέχει συγχρόνως στη συνειδητή μας δραστηριότητα και στην άλλη, αν παραδεχθούμε ότι το να έχουμε γράψει την πρώτη φράση δικαιολογεί ένα minimum σύλληψης. Λίγο πρέπει να σας ενδιαφέρει εξ άλλου. σ’ αυτό εδρεύει, κατά το μεγαλύτερο μέρος, το ενδιαφέρον του σουρεαλιστικού παιχνιδιού. Η στίξη πάντοτε αναχαιτίζει την απόλυτη συνέχεια της ροής που μας απασχολεί, παρ’ ότι φαίνεται εξ ίσου απαραίτητη με τη διανομή των κόμβων σε μια παλλόμενη χορδή. Συνεχίστε όσο σας κάνει ευχαρίστηση. Εμπιστευτείτε στον ανεξάντλητο χαρακτήρα του ψίθυρου. Αν η σιωπή απειλεί να εγκατασταθεί μόλις έχετε διαπράξει ένα σφάλμα· ένα σφάλμα, θα μπορούσαμε να πούμε, από απροσεξία, διακόψτε χωρίς δισταγμό με μια άδεια γραμμή. Μετά τη λέξη που η προέλευσή της σας φαίνεται ύποπτη, βάλτε ένα οποιοδήποτε γράμμα, λ π.χ., πάντα το γράμμα λ και διορθώστε την αυθαιρεσία βάζοντας αυτό το γράμμα για αρχικό στην λέξη που θ’ ακολουθήσει […]
Ποίηση & Λόγος adamaston.blogspot.com
Ο λόγος δόθηκε στον άνθρωπο για να τον χρησιμοποιεί σουρεαλιστικά. Στο μέτρο που του είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητός, κατορθώνει να εκφράζεται και να εξασφαλίζει, μ’ αυτό τον τρόπο, την εκπλήρωση μερικών από τις πιο κοινές λειτουργίες. Το να μιλά, να γράφει ένα γράμμα, δεν παρουσιάζει γι’ αυτόν καμιά πραγματική δυσκολία, με την προϋπόθεση, ότι δεν θέτει ένα στόχο πάνω από το μέσο όρο, δηλαδή με την προϋπόθεση ότι δεν περιορίζεται να συνομιλήσει (για την ευχαρίστηση της συνομιλίας) με κάποιον. Δεν αγωνιά για τις λέξεις που πρόκειται να έρθουν, ούτε για τη φράση που θα διαδεχθεί αυτήν που τελειώνει. Σε μια απλούστατη ερώτηση, θα είναι ικανός να απαντήσει κατ’ ευθείαν. Αν λείπουν τα συμπυκνωμένα τικ που χρησιμοποιούν οι άλλοι μπορεί αυθόρμητα να εκφρασθεί πάνω σ’ ένα μικρό αριθμό θεμάτων. Δεν έχει ανάγκη γι αυτό να “γυρίσει 7 φορές τη γλώσσα του” ούτε να το σχηματίσει εκ των προτέρων ότι κι αν είναι αυτό. Ποιός μπόρεσε να τον κάνει να πιστέψει ότι αυτή η ικανότητα της ετοιμότητας δεν είναι καλή παρά για να τον εξυπηρετεί όταν προτίθεται να δημιουργήσει σχέσεις πιο λεπτές; Δεν υπάρχει τίποτε που πάνω σ’ αυτό θα όφειλε να αρνηθεί να μιλήσει, να γράψει πλουσιοπάροχα. Ν’ ακουστεί, να διαβαστεί: δεν έχουν άλλο αποτέλεσμα παρά να προλάβουν την κρυφή, την απροσδόκητη ανάγκη. Δε βιάζομαι να με κατανοήσω (Σιγά! θα κατανοώ τον εαυτό μου πάντα). Αν μια φράση τέτοια ή αλλιώτικη για μένα μου προκαλεί αυτοστιγμεί μια ελαφριά απογοήτευση, εμπιστεύομαι στην επόμενη φράση για να πάρω πίσω το άδικο, επιφυλάσσομαι να την ξαναρχίσω ή να την τελειοποιήσω. Μόνη η ελάχιστη απώλεια ορμής θα μπορούσε να μου είναι μοιραία. Οι λέξεις, τα σύνολα λέξεων που ακολουθούνται ασκούν μεταξύ τους την πιο μεγάλη αλληλεγγύη. Δεν απόκειται σε μένα να ευνοήσω αυτές εδώ εις βάρος αυτών εκεί. Επρόκειτο να επέμβει μια θαυμάσια ανταμοιβή – και επεμβαίνει […]
Το πνεύμα που βυθίζεται στο σουρεαλισμό ξαναζεί με έξαρση το καλύτερο μέρος της παιδικής του ηλικίας. Βρίσκεται κάπως στη βεβαιότητα εκείνου που, όντας στην κατάσταση ν’ απαγχονιστεί, ξεπερνά, σε λιγότερο από ένα λεπτό, όλο το ανυπέρβλητο της ζωής του. Θα μου πουν ότι αυτό δεν είναι πάρα πολύ ενθαρρυντικό. Αλλά δεν προτίθεμαι να ενθαρρύνω αυτούς που θα μου το πουν. Από τις αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας και από μερικά άλλα ξεπηδά ένα συναίσθημα ότι δεν μονοπωλείσαι και ακόλουθα ότι έχεις αποπλανηθεί, που το θεωρώ για το πιο γόνιμο που υπάρχει. ‘Ίσως η παιδική ηλικία πλησιάζει περισσότερο απ’ όλες στην “αληθινή ζωή”· η παιδική ηλικία που πέρα απ’ αυτήν ο άνθρωπος δεν διαθέτει, εκτός από το laissez-passer, παρά μερικά εισιτήρια εύνοιας· η παιδική ηλικία όπου τα πάντα συνέτειναν ωστόσο στην αποτελεσματική κατοχή, και χωρίς άλλο, και του ίδιου του του εαυτού. Χάρη στο σουρεαλισμό μοιάζει ότι ξανάρχονται αυτές οι ευκαιρίες. Είναι σα να έτρεχε κανείς ακόμη για τη σωτηρία του, ή για την απώλειά του. Ξαναζεί κανείς, στη σκιά, ένα πολύτιμο τρόμο. Δόξα τω Θεώ, δεν είναι ακόμη παρά το Καθαρτήριο. Διασχίζει κανείς μ’ ένα σκίρτημα, αυτό που οι αποκρυφιστές αποκαλούν επικίνδυνα τοπία. Κάνω ν’ αναπηδήσουν στα βήματά μου θηρία που παραφυλάνε· δεν έχουν ακόμη πολύ άσχημες προθέσεις απέναντί μου και δεν χάνομαι, αφού τα φοβάμαι. Να “οι ελέφαντες με κεφάλι γυναίκας και τα φτερωτά λιοντάρια”, που ο Soupault κι εγώ τρέμαμε άλλοτε να συναντήσουμε, να το “διαλυτό ψάρι” που με τρομάζει ακόμη λίγο. ΔΙΑΛΥΤΟ ΨΑΡΙ, δεν είμαι εγώ το διαλυτό ψάρι, γεννήθηκα κάτω απ΄ το ζώδιο των ιχθύων και ο άνθρωπος είναι διαλυτός στη σκέψη του! Η πανίδα και η χλωρίδα του σουρεαλισμού είναι ανομολόγητες.
ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΦΕΥΓΟΥΝ
Το ατλάζι των φύλλων που γυρίζει κανείς στα βιβλία σχηματίζει
μια γυναίκα τόσο ωραία
που όταν δεν διαβάζει κανείς την ατενίζει με λύπη
χωρίς να τολμά να της μιλήσει χωρίς να τολμά να της πει πως
είναι τόσο ωραία
που αυτό που πρόκειται να μάθουμε δεν έχει τιμή
Αυτή η γυναίκα περνά ανεπαισθήτως μέσα σε θρόισμα λουλουδιών
καμιά φορά στρέφεται μέσα στις τυπωμένες εποχές
και ζητά την ώρα ή καμώνεται πως κοιτάζει τα κοσμήματα
κατάματα
όπως δεν κάνουν τ’ αληθινά πλάσματα
Και ο κόσμος πεθαίνει ένα ρήγμα δημιουργείται στα δακτυλίδια
του αέρος
ένα σχίσμα στην θέση της καρδιάς
Οι πρωινές εφημερίδες φέρνουν αοιδούς των οποίων η φωνή έχει
το χρώμα της άμμου πάνω σε ακτές απαλές και κινδυνώδεις
και καμιά φορά οι βραδινές αφήνουν να περάσουν κάτι πολύ νέα
κοριτσάκια που οδηγούν θηρία αλυσοδεμένα
Μα το πιο ωραίο είναι στα ενδιάμεσα διαστήματα ορισμένων
γραμμάτων
όπου χέρια πιο λευκά από το κέρας των αστεριών το μεσημέρι
αφανίζουν μια φωλιά λευκών χελιδονιών
για να βρέχει πάντοτε
Τόσο χαμηλά τόσο χαμηλά που τα φτερά δεν μπορούνε πια να
σμίξουν
Χέρια απ’ όπου ανεβαίνει κανείς σε μπράτσα τόσο ελαφρά που η άχνα
των λιβαδιών στα χαριτωμένα της κυματιστά περιπλέγματα πάνω
από τις λίμνες είναι ο ατελής τους καθρέφτης
μπράτσα που δεν εναρθρώνονται με τίποτε άλλο παρά με τον
εξαιρετικό κίνδυνο ενός σώματος καμωμένου νια τον έρωτα
του οποίου η κοιλιά καλεί τους στεναγμούς που ξέφυγαν από
θάμνους γιομάτους πέπλους
και που δεν έχει τίποτε το εγκόσμιο εκτός από την αχανή παγωμένη
αλήθεια των ελκήθρων των βλεμμάτων επί της κατάλευκης
εκτάσεως
αυτού που δεν θα ξαναδώ πια
εξαιτίας ενός θαυμαστού ματόδεσμου
που φορώ στο παιχνίδι της τυφλόμυγας των τραυμάτων
μτφρ. Ανδρέας Εμπειρίκος (1901-1975)
ΣΧΟΛΙΟ
Γραμμένο με τον υπερρεαλιστικό τρόπο της αυτόματης γραφής, το κείμενο αυτό απαρτίζεται από ένα σύνολο φράσεων που φαίνονται σαν να έχουν αναδυθεί από το ασύνειδο του ανθρώπου που τις έγραψε, χωρίς να έχουν υποστεί λογική επεξεργασία. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά εικόνων και περιγραφών που διαδέχονται η μία την άλλη συνειρμικά, χωρίς -ή με ελάχιστη- έλλογη σύνδεση μεταξύ τους, με τη βοήθεια, ωστόσο, μιας ομαλής συντακτικής ακολουθίας, η οποία, παρά την αντίθεση που δημιουργεί η λογικότητά της, λειτουργεί ως συνεκτικό τους στοιχείο. Η αντίθεση αυτή είναι ένα κύριο χαρακτηριστικό της υπερρεαλιστικής γραφής, το οποίο τη διακρίνει από τη φουτουριστική και την ντανταϊστική, που, όταν εφαρμόζουν πιστά τις προγραμματικές τους αρχές, οδηγούνται σε καταστρατήγηση των συντακτικοί κανόνων.
Η προσωδιακή διάταξη του παραπάνω κειμένου σε μιαν ακολουθία μακρών ελευθέρων στίχων είναι το μόνο στοιχείο μιας αισθητικής διάθεσης, η οποία ενισχύεται και από την παρθενικότητα ορισμένων εικόνων (λ.χ. η γυναίκα που περνά ανεπαίσθητους μέσα σε θρόισμα λουλουδιών, ή οι αοιδοί των οποίων η φωνή έχει το χρώμα της άμμου). Η αισθητικότητα των εν λόγο.) εικόνων, στο βαθμό που αυτές είναι αποτέλεσμα της αυτόματης γραφής, είναι προϊόν τύχης. Το σύνολο είναι ένα κείμενο που δεν έχει σκοπό να συγκινήσει με τον συνήθη τρόπο της ποίησης, αλλά να αποκαλύψει με τη βιαιότητα της άλογης νοηματικής ακολουθίας του όψεις της πραγματικότητας, τις οποίες ο έλλογος τρόπος θέασης της δεν μπορούσε να διακρίνει …users.sch.gr
