Του Ludwig von Mises* – 1962… Ο προοδευτικός διανοητής θεωρεί τον καπιταλισμό ως το πιο φρικτό από όλα τα κακά. Η ανθρωπότητα, ισχυρίζεται, ζούσε πολύ πιο ευτυχισμένα τα παλιά χρόνια. Αλλά μετά, όπως είπε ένας Βρετανός ιστορικός, η Βιομηχανική Επανάσταση «έπεσε σαν πόλεμος ή πανούκλα» πάνω στους λαούς. Η «μπουρζουαζία» μετέτρεψε την αφθονία σε ανεπάρκεια. Μερικοί μεγιστάνες απολαμβάνουν όλες τις πολυτέλειες. Αλλά, όπως ο ίδιος ο Μαρξ παρατήρησε, ο εργάτης «βυθίζεται όλο και πιο χαμηλά» γιατί η μπουρζουαζία «είναι ανίκανη να εξασφαλίσει μια ύπαρξη στους δούλους που έχει στη δούλεψή της».
Ακόμα χειρότερες είναι οι διανοητικές και οι ηθικές επιδράσεις του καπιταλιστικού συστήματος παραγωγής. Υπάρχει μόνο ένας τρόπος, πιστεύει ο διανοητής, για να απελευθερωθεί η ανθρωπότητα από τη μιζέρια και τον εκφυλισμό που προκαλείται από το laissez-faire και τον σκληρό ατομισμό, να υιοθετηθεί, δηλαδή, ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας, το σύστημα με το οποίο πειραματίζονται με επιτυχία οι Ρώσοι. Η αλήθεια είναι ότι τα αποτελέσματα που έχουν προκύψει από τους Σοβιετικούς δεν είναι ακόμα ικανοποιητικά. Αλλά αυτά τα μειονεκτήματα προκλήθηκαν μόνο από τις παράξενες συνθήκες που επικρατούν στη Ρωσία. Η Δύση θα αποφύγει τα λάθη των Ρώσων και θα κάνει πραγματικότητα το Κράτος Πρόνοιας χωρίς εκείνα τα τυχαία χαρακτηριστικά που το παραμόρφωσαν στη Ρωσία και στη Χιτλερική Γερμανία.
Αλλά αυτή είναι η φιλοσοφία που διδάσκεται στα σύγχρονα σχολεία και διαιωνίζεται από τα μυθιστορήματα και τα θεατρικά έργα. Είναι αυτό ακριβώς το δόγμα που καθοδηγεί τη δράση όλων σχεδόν των τωρινών κυβερνήσεων. Ο Αμερικανός «προοδευτικός» ντρέπεται για αυτό που αποκαλεί οπισθοδρομικότητα της χώρας του. Θεωρεί ότι είναι καθήκον των Ηνωμένων Πολιτειών να επιχορηγούν παχυλά τις ξένες σοσιαλιστικές κυβερνήσεις ώστε να τις βοηθούν να συνεχίζουν τα καταστροφικά εγχειρήματά τους. Στα μάτια του ο αληθινός εχθρός των Αμερικανών είναι οι Μεγάλες Εταιρείες, δηλαδή, οι επιχειρήσεις που παρέχουν στον κάθε Αμερικανό το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο που είχε ποτέ στη διάρκεια της ιστορίας. Χαιρετίζει κάθε βήμα πιο κοντά στον ολικό έλεγχο των επιχειρήσεων ως πρόοδο. Κατηγορεί λασπολογώντας όλους εκείνους που κάνουν λόγο για τις ολέθριες συνέπειες των δαπανών που προκαλούν ελλείμματα και της μείωσης της αξίας των κεφαλαίων ως αντιδραστικούς, οικονομικούς αριστοκράτες και φασίστες. Δεν επισημαίνει ποτέ τα νέα ή βελτιωμένα προϊόντα, τα οποία οι επιχειρήσεις προσφέρουν στο ευρύ κοινό κάθε χρόνο. Αντίθετα, μιλά με εκστατικό τρόπο για τα αμφισβητούμενα κατορθώματα των Αρχών της Κοιλάδας του Τεννεσί, των οποίων το έλλειμμα εξομαλύνεται από τους φόρους που πληρώνουν οι Μεγάλες Επιχειρήσεις.
Οι πιο παθιασμένοι υποστηρικτές αυτής της ιδεολογίας βρίσκονται στα Πανεπιστημιακά τμήματα ιστορίας, πολιτικής επιστήμης, κοινωνιολογίας και λογοτεχνίας. Οι καθηγητές των τμημάτων αυτών απολαμβάνουν και το πλεονέκτημα ότι, ως προς τα οικονομικά, μιλούν για ένα θέμα με το οποίο δεν είναι καθόλου εξοικειωμένοι. Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στην περίπτωση των ιστορικών. Ο τρόπος με τον οποίο έχουν χειριστεί την ιστορία των τελευταίων δύο αιώνων αποτελεί ένα πραγματικό σκάνδαλο. Τώρα πρόσφατα ξεκίνησαν επιφανείς ερευνητές να ξεσκεπάζουν τις χοντροκομμένες πλάνες των Lujo Brentano, των Webb και Hammond, Tawney, Arnold Toynbee, Elie Halévy, των Beard και άλλων συγγραφέων. Στην τελευταία συνάντηση της Κοινότητας Mont Pèlerin, ο Καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας της Οικονομικής Σχολής του Λονδίνου, T. S. Ashton, παρουσίασε μια μελέτη στην οποία επεσήμανε ότι οι κοινά αποδεκτές απόψεις για την οικονομική ανάπτυξη του 19ου αιώνα «δεν έχουν λογικό έρεισμα από καμία οικονομική οπτική». Οι ιστορικοί παρερμήνευσαν τα γεγονότα όταν δημιούργησαν τον μύθο ότι «η κυρίαρχη μορφή οργάνωσης υπό τον βιομηχανικό καπιταλισμό, τα εργοστάσια, δημιουργήθηκε από τις ανάγκες όχι των κοινών ανθρώπων, αλλά των πλουσίων και κυρίαρχων».
Η αλήθεια είναι ότι το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του καπιταλισμού ήταν και είναι η μαζική παραγωγή για τις ανάγκες των πολλών. Όποτε τα εργοστάσια, με τις μεθόδους μαζικής παραγωγής μέσω ηλεκτρικών μηχανών, εισέβαλαν σε έναν παραγωγικό τομέα, ξεκίνησαν με φτηνά αγαθά για όλους. Τα εργοστάσια στράφηκαν στην παραγωγή πιο εκλεπτυσμένων και πιο ακριβών, κατά συνέπεια, αγαθών μόνο αργότερα, όταν η πρωτόγνωρη βελτίωση στο μαζικό βιοτικό επίπεδο που είχαν προκαλέσει κατέστησε λογική την εφαρμογή των μεθόδων μαζικής παραγωγής και σε καλύτερα προϊόντα. Οι μεγάλες επιχειρήσεις εξυπηρετούν τις ανάγκες των πολλών∙ εξαρτώνται αποκλειστικά από τη μαζική κατανάλωση. Μέσα από την καταναλωτική του ικανότητα, ο μέσος άνθρωπος είναι ο κυρίαρχος και οι αγορές του ή η αποχή του από αυτές καθορίζει τη μοίρα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Ο «προλετάριος» είναι ο λεγόμενος πελάτης που έχει πάντα δίκιο.
Η πιο δημοφιλής μέθοδος αποδοκιμασίας του καπιταλισμού είναι να καθίσταται υπεύθυνος για κάθε συνθήκη που δεν είναι ικανοποιητική. Η φυματίωση και η σύφιλη, πριν από λίγα χρόνια, αποκαλούνταν αρρώστιες του καπιταλισμού. Η φτώχεια εκατομμυρίων ανθρώπων σε χώρες όπως η Ινδία, που δεν υιοθέτησαν τον καπιταλισμό, αποδίδεται σε αυτόν. Είναι μια θλιβερή αλήθεια ότι οι άνθρωποι εξασθενούν και τελικά πεθαίνουν. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει μόνο στους πωλητές, αλλά και στους εργοδότες, και δεν ήταν λιγότερο τραγικό στις προκαπιταλιστικές εποχές από ό, τι την εποχή του καπιταλισμού. Η πορνεία, ο αλκοολισμός και ο εθισμός στον ύπνο θεωρούνται καπιταλιστικές ανηθικότητες.
Όταν οι άνθρωποι συζητούν τα υποτιθέμενα αδικήματα του καπιταλισμού, ένας σπουδασμένος καθηγητής ή ένας κουλτουριάρης καλλιτέχνης αναφέρεται στα υψηλά εισοδήματα των ηθοποιών, των πυγμάχων και των παλαιστών. Αλλά ποιος συμβάλλει περισσότερο σε αυτά τα εισοδήματα, οι εκατομμυριούχοι ή οι «προλετάριοι»;
Πρέπει να ομολογηθεί ότι οι χειρότερες υπερβολές αυτής της προπαγάνδας δεν γίνονται από καθηγητές οικονομικών, αλλά από καθηγητές των άλλων κοινωνικών επιστημών, δημοσιογράφους, συγγραφείς, μερικές φορές ακόμα και υπουργούς. Αλλά η πηγή από την οποία προέρχονται όλα αυτά τα σλόγκαν πυρετώδους φανατισμού είναι οι διδασκαλίες που παραδόθηκαν από τη «θεσμική» σχολή των οικονομικών πολιτικών. Όλα αυτά τα δόγματα και οι πλάνες μπορούν να ανιχνευθούν τελικά σε δήθεν οικονομικά δόγματα.
