Ludwig von Mises* – 1927… Υπάρχει μια διαδεδομένη αντίληψη ότι ο φιλελευθερισμός διαφέρει από άλλα πολιτικά κινήματα στο γεγονός ότι θέτει τα συμφέροντα ενός μέρους της κοινωνίας –των τάξεων που διαθέτουν ιδιοκτησίες, των καπιταλιστών, των επιχειρηματιών- πάνω από τα συμφέροντα των άλλων τάξεων. Αυτός ο ισχυρισμός είναι εντελώς λανθασμένος. Ο φιλελευθερισμός πάντα είχε κατά νου το γενικό συμφέρον, όχι μόνο μιας ειδικής ομάδας. Ήταν αυτό που προσπάθησαν να εκφράσουν οι Άγγλοι ωφελιμιστές –αν και όχι τόσο ορθά, είναι η αλήθεια- στο διάσημο αξίωμά τους «η μεγαλύτερη ευτυχία για τον μεγαλύτερο αριθμό». Ιστορικά, ο φιλελευθερισμός ήταν το πρώτο πολιτικό κίνημα που είχε σκοπό την προώθηση της ευημερίας όλων, όχι τυχόν ειδικών ομάδων. Ο φιλελευθερισμός διαφοροποιείται από τον σοσιαλισμό, ο οποίος επίσης διατείνεται ότι κοπιάζει για το καλό όλων, όχι λόγω του σκοπού του, αλλά λόγω των μέσων που επιλέγει για να πετύχει αυτόν τον σκοπό.
Αν υποτεθεί ότι το αποτέλεσμα μιας φιλελεύθερης πολιτικής είναι ή πρέπει να είναι η ωφέλεια των ειδικών συμφερόντων συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, υπάρχει ακόμα ένα ερώτημα που επιδέχεται συζήτηση. Ένας από τους σκοπούς της συγκεκριμένης μελέτης είναι να δείξω ότι μια τέτοια κατηγορία δεν ευσταθεί με κανέναν τρόπο. Αλλά δεν μπορεί κάποιος εξαρχής να προσάψει αδικία σε κάποιον που την κάνει∙ αν και θεωρούμε την άποψή του λανθασμένη, θα μπορούσε να είναι προχωρημένη και καλόπιστη. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, οποιοσδήποτε επιτίθεται στον φιλελευθερισμό με αυτόν τον τρόπο παραδέχεται ότι οι σκοποί του δεν αποβλέπουν σε κάποιο συμφέρον και δεν θέλει τίποτα άλλο από αυτό που λέει ότι θέλει.
Αρκετά διαφορετικοί είναι εκείνοι οι επικριτές του φιλελευθερισμού που τον κατηγορούν ότι θέλει να προωθήσει όχι τη γενική ευημερία, αλλά μόνο τα ειδικά συμφέροντα συγκεκριμένων τάξεων. Τέτοιοι επικριτές είναι άδικοι και αδαείς. Διαλέγοντας αυτό τον τρόπο επίθεσης, δείχνουν μέσα τους ότι ξέρουν πολύ καλά τις αδυναμίες των επιχειρημάτων τους. Απλώνουν το χέρι τους σε δηλητηριασμένα όπλα γιατί δεν μπορούν αλλιώς να περιμένουν να έχουν επιτυχία.
Αν ένας γιατρός δείξει σε έναν ασθενή, ο οποίος επιθυμεί φαγητό που είναι βλαβερό για την υγεία του, τη διαστροφή της επιθυμίας του αυτής, κανείς δεν θα είναι τόσο ανόητος να πει: «ο γιατρός δεν νοιάζεται για το καλό του ασθενή∙ όποιος θέλει να γίνει καλά ο ασθενής δεν πρέπει να τον φθονεί και να του στερεί την απόλαυση ενός τόσο νόστιμου φαγητού». Όλοι θα καταλάβουν ότι ο γιατρός συμβουλεύει τον ασθενή να απέχει από την ευχαρίστηση που προσφέρει η απόλαυση του επιβλαβούς φαγητού με μόνο σκοπό την αποφυγή προβλήματος στην υγεία του. Αλλά όταν το θέμα στρέφεται στην κοινωνική πολιτική, κάποιοι έχουν την τάση να το σκέφτονται εντελώς διαφορετικά. Όταν ο φιλελεύθερος συμβουλεύει να μην θεσπιστούν κάποια μέτρα επειδή προσδοκεί ότι θα έχουν άσχημες συνέπειες, κατηγορείται ως εχθρός του λαού, και επαινούνται υπερβολικά οι δημαγωγοί οι οποίοι, χωρίς τον υπολογισμό των συμφορών που θα επακολουθήσουν, συνιστούν αυτό που μοιάζει βολικό εκείνη τη στιγμή.
Η λογική πράξη διαφέρει από την παράλογη πράξη από το γεγονός ότι περιλαμβάνει προβλεπόμενες θυσίες. Αυτές είναι φαινομενικές θυσίες, καθώς αντισταθμίζονται από τις ευνοϊκές συνέπειες που έπειτα εμφανίζονται. Ο άνθρωπος που αποφεύγει το νόστιμο αλλά ανθυγιεινό φαγητό κάνει μια προβλεπόμενη, φαινομενική θυσία. Το αποτέλεσμα –η απουσία προβλήματος στην υγεία του- δείχνει ότι δεν έχει χάσει, αλλά έχει επωφεληθεί. Για να πράξει με αυτόν τον τρόπο, όμως, χρειάζεται επίγνωση των συνεπειών των πράξεών του. Ο δημαγωγός εκμεταλλεύεται αυτό το γεγονός. Αντιτίθεται στον φιλελεύθερο, ο οποίος ζητά προβλεπόμενες και απλά φαινομενικές θυσίες, και τον καταδικάζει ως σκληρόκαρδο εχθρό του λαού, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει τον εαυτό του ως φίλο της ανθρωπότητας. Υπερασπιζόμενος τα μέτρα που προτείνει, ξέρει καλά πώς να αγγίζει τις καρδιές των ακροατών του και να τους συγκινεί μέχρι δακρύων με υπαινιγμούς για λαχτάρα και αθλιότητα.
Η αντιφιλελεύθερη πολιτική είναι μια πολιτική κατανάλωσης κεφαλαίου. Θεωρεί ότι στο παρόν πρέπει να δίνονται μεγαλύτερες παροχές εις βάρος του μέλλοντος. Είναι ακριβώς η ίδια περίπτωση με εκείνη του ασθενή για την οποία συζητήσαμε. Και στις δύο περιπτώσεις, ένα σχετικά θλιβερό μειονέκτημα στο μέλλον έρχεται σε αντίθεση με μια σχετικά άφθονη στιγμιαία ικανοποίηση. Σε αυτήν την περίπτωση, το να μιλάμε σαν το ερώτημα να ήταν ανάμεσα στη σκληροκαρδίας και τη φιλανθρωπία είναι ξεκάθαρα ανειλικρινές και αναληθές. Δεν είναι μόνο το συνηθισμένο είδος των πολιτικών και του τύπου των αντιφιλελεύθερων κομμάτων που έχουν την τάση να προσάπτουν τέτοιες κατηγορίες. Όλοι σχεδόν οι συγγραφείς της σχολής της κοινωνικής πολιτικής (Sozialpolitik) έχουν χρησιμοποιήσει αυτόν τον ύπουλο τρόπο μάχης.
Η ύπαρξη λαχτάρας και αθλιότητας στον κόσμο δεν αποτελεί επιχείρημα κατά του φιλελευθερισμού όπως ο μέσος αναγνώστης εφημερίδων, μέσα στην πεζότητά του, είναι επιρρεπής να πιστεύει. Ο φιλελευθερισμός επιδιώκει να εξαλείψει ακριβώς αυτή τη λαχτάρα και την αθλιότητα, και θεωρεί ότι τα μέσα που προτείνει είναι τα μόνα κατάλληλα για την επίτευξη του σκοπού αυτού. Επιτρέψτε σε όποιον πιστεύει ότι γνωρίζει ένα καλύτερο, ή έστω ένα διαφορετικό μέσο για την επίτευξη αυτού του σκοπού, να φέρει τα αποδεικτικά στοιχεία. Ο ισχυρισμός ότι οι φιλελεύθεροι δεν επιδιώκουν το καλό όλων των μελών της κοινωνίας, αλλά μόνο εκείνο των ειδικών ομάδων, δεν αποτελεί αντικατάσταση αυτών των αποδεικτικών στοιχείων με κανένα τρόπο.
Το γεγονός ότι υπάρχει λαχτάρα και αθλιότητα δεν θα αποτελούσε ένα επιχείρημα εναντίον του φιλελευθερισμού ακόμα και αν ο κόσμος σήμερα ακολουθούσε μια φιλελεύθερη πολιτική. Θα αποτελούσε πάντα ένα ανοιχτό ερώτημα αν δεν θα υπήρχε ακόμα περισσότερη λαχτάρα και αθλιότητα σε περίπτωση που είχαν ακολουθηθεί άλλες πολιτικές. Έχοντας κατά νου όλους τους τρόπους με τους οποίους η λειτουργία του θεσμού της ιδιοκτησίας κάμπτεται και εμποδίζεται σε κάθε περιοχή σήμερα από αντιφιλελεύθερες πολιτικές, είναι προφανώς αρκετά παράδοξο να επιδιώκουμε να εξαγάγουμε κάποιο συμπέρασμα κατά της ορθότητας των φιλελεύθερων αρχών από το γεγονός ότι οι οικονομικές συνθήκες δεν είναι, αυτή τη στιγμή, οι επιθυμητές. Για να εκτιμήσει κανείς τα επιτεύγματα του φιλελευθερισμού και του καπιταλισμού, πρέπει να συγκρίνει τις τωρινές συνθήκες με εκείνες του Μεσαίωνα ή των πρώτων αιώνων της σύγχρονης εποχής. Αυτά που θα μπορούσαν να είχαν καταφέρει ο φιλελευθερισμός και ο καπιταλισμός αν τους είχε δοθεί πλήρης ελευθερία μπορούν να εξαχθούν μόνο από θεωρητικά δεδομένα.
