Του Bill Frezza… Ναι, η δημοκρατία μπορεί να σωθεί από τον εαυτό της.
Τα δείγματα της παρακμάζουσας δημοκρατίας των παροχών είναι παντού αυτές τις μέρες –από το τρανό παράδειγμα της Ελλάδας μέχρι και το χρεοκοπημένο Πόρτο Ρίκο.
Ελλείμματα στις εξωτερικές δαπάνες, ολέθριες νομισματικές πολιτικές, υπερδιογκωμένοι μισθοί δημοσίων υπαλλήλων, επιδόματα που καταπνίγουν κάθε πρωτοβουλία, φορολογία που οδηγεί σε κατασχέσεις, μη χρηματοδοτημένες παροχές, ανειλικρινείς απολογίες της κυβέρνησης, επιχειρήσεις που χρηματοδοτούνται από συμφωνίες με το κράτος και κανονισμοί που σκοτώνουν τις θέσεις εργασίας έχουν πλήξει τις περισσότερες δημοκρατίες στη Δύση σε ένα βαθύ τέλμα που δημιουργήθηκε από τους ίδιους τους εκλογείς, για το οποίο ο καθένας ψάχνει απεγνωσμένα μια θεραπεία.
Και όμως, όχι μόνο έχει βρεθεί θεραπεία, αλλά έχει ήδη δοκιμαστεί στην πράξη με μεγάλη αποτελεσματικότητα, προσφέροντας πρακτικά μαθήματα σε κάθε μεταρρυθμιστή που ενδιαφέρεται να ψάξει να βρει λύση. Η Νέα Ζηλανδία λειτουργεί σήμερα ως ένας φάρος ελευθερίας και ευημερίας, βρισκόμενη στην τρίτη θέση του Δείκτη Ευημερίας του Ινστιτούτου Legatum.
Δεν ήταν πάντα έτσι. Στην πραγματικότητα, λίγοι ξέρουν την ιστορία της μεταμόρφωσης αυτής της χώρας από έναν σοσιαλιστικό αδύναμο κρίκο σε ένα από τα πιο ευημερούντα κράτη του κόσμου.
Αυτή η ιστορία ενημερώθηκε με νέες πληροφορίες, και την αναδιηγούμαι, με πρακτικές συμβουλές για τους ακτιβιστές, στη νέα μονογραφία μου που εκδίδεται από το Antigua Forum, New Zealand’s Far-Reaching Reforms: A Case Study on How to Save Democracy from Itself.
Οι δύο βασικοί συντελεστές είναι αυτοί που ξεχωρίζουν: οι Υπουργοί Οικονομικών από δύο αντίπαλα κόμματα που έθεσαν ως κοινό σκοπό την διάσωση της χώρας που αγαπούσαν∙ οι Sir Roger Douglas και Ruth Richardson. Ήταν πράγματι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να πάρω συνέντευξη εις βάθος από αυτούς τους δύο μεγάλους σε ηλικία πολιτικούς, να απαθανατίσω τις αναμνήσεις τους, να καταγράψω τις συμβουλές τους, και να τα θέσω όλα αυτά στα συμφραζόμενα της ογκώδους νομοθεσίας που δημιούργησαν μαζί.
Η ιστορία του πώς αντιστάθηκαν στους αρχηγούς των κομμάτων τους και έπεισαν τους ψηφοφόρους να δεχτούν μια ριζική αναβάθμιση του πολιτικού σώματος της Νέας Ζηλανδίας αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη εθνική μεταμόρφωση στην ιστορία που δεν περιέλαβε πρώτα τον βομβαρδισμό μιας χώρας. Όπως σε μια εγχείρηση που σώζει τη ζωή του ασθενούς, η διαδικασία αυτή δεν περιελάμβανε τίποτα λιγότερο από την αποκοπή των μερών της δημοκρατίας που αποτελούσαν πλέον καρκίνο για αυτήν ώστε να σωθεί το σύνολο.
Αυτό που μας κληροδότησαν ο Douglas, ο Richardson, και οι σύμμαχοί τους, ήταν ουσιαστικά η συνταγή διάσωσης μιας κυβέρνησης που είχε «εξαντλήσει τα χρήματα των άλλων», όπως το έθεσε τόσο ορθά η Μάργκαρετ Θάτσερ. Τα επιτεύγματά τους είναι πάρα πολλά για να αναλυθούν εις βάθος, αλλά ιδού μια περίληψη. Ενώ χρειάστηκαν χρόνια σκληρής δουλειάς, στο τέλος αυτοί
- Ιδιωτικοποίησαν τις περισσότερες δημόσιες επιχειρήσεις, επιτρέποντας στον ανταγωνισμό να σταματήσει την οικονομική αιμορραγία και να αυξήσει την ποιότητα των υπηρεσιών,
- Σταμάτησαν τις ψευδείς λογιστικές πρακτικές που είναι σχεδιασμένες να ξεγελούν τους ψηφοφόρους βασίζοντας τις αναφορές των κυβερνητικών οικονομικών στις Γενικώς Αποδεκτές Λογιστικές Αρχές που χρησιμοποιούνται στις ιδιωτικές επιχειρήσεις,
- Άνοιξαν τα κυβερνητικά λογιστικά βιβλία εκδίδοντας μηνιαίες αναλυτικές καταστάσεις των υπουργικών εσόδων και ισολογισμούς ώστε να είναι ορατά από όλους,
- Απέσυραν τους προστατευτικούς φόρους και τις αγροτικές επιχορηγήσεις, οδηγώντας σε μια εποχή ελεύθερης αγοράς, αύξησης της γεωργικής παραγωγής και υπεροχής στις εξαγωγές,
- Δέσμευσαν τα μέλη της γραφειοκρατίας με συμβόλαια όπου πληρώνονταν βάσει της επίδοσής τους, δίνοντας ταυτόχρονα στους διαχειριστές προσωπικού ελευθερία στις προσλήψεις, τις απολύσεις, τις αποζημιώσεις και τη χρηματοδότηση,
- Μείωσαν στο μισό τον υψηλότερο οριακό φόρο εισοδήματος από 66% σε 33%, αφαιρώντας ταυτόχρονα του φόρους από τα κεφαλαιακά κέρδη και τους φόρους περιουσιών και μεταβαίνοντας σε φορολογικό σύστημα φιλικό στην ανάπτυξη,
- Σταμάτησαν τους ελέγχους στα ξένα συναλλάγματα, επιτρέποντας στο δολάριο της Νέας Ζηλανδίας –γνωστό λαϊκά ως “kiwi” (ακτινίδιο)- να σωθεί,
- Έθεσαν την κεντρική τράπεζα σε συμβόλαιο με τον Υπουργό Οικονομικών ώστε να δίνει ένα καθορισμένο επίπεδο πληθωρισμού,
- Έδωσαν σε κάθε εργοδότη και εργαζόμενο το δικαίωμα ελεύθερης σύμβασης εξοβελίζοντας τους εργατικούς νόμους που τους αναγκάζουν να συμμετέχουν σε ενώσεις και συλλογικές συμβάσεις εργασίας,
- Έσπασαν το μονοπώλιο του δημοσίου στην εκπαίδευση δημιουργώντας ένα ευρύ σχολικό σύστημα που επιτρέπει σε κάθε παιδί να φοιτήσει σε οποιοδήποτε σχολείο βάσει της επιλογής των γονιών του.
Χρειάστηκε μια δεκαετία για να εφαρμοστούν αυτές οι αλλαγές, για την ακρίβεια όλη τη δεκαετία του 1980 και τις αρχές της δεκαετίας του 1990, μια περίοδο πολιτικής αναστάτωσης που όμως απέφερε αποτελέσματα που αντέχουν στον χρόνο.
Το πιο σημαντικό είναι ότι οι προβλέψεις πως οι ψηφοφόροι θα επαναστατούσαν αν στερούνταν τα ειδικά προνόμια, τις επιχορηγήσεις και τις παροχές βγήκαν λανθασμένες όταν οι Νεοζηλανδοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα συνεκτικό σχέδιο που εξετελέσθη θαρραλέα από δύο άξιους ηγέτες. Η μελέτη αποκαλύπτει τις ακριβείς πολιτικές τακτικές που χρησιμοποιήθηκαν για να ξεπεραστεί η σθεναρή αντίσταση που προβαλλόταν από ισχυρές ομάδες ειδικών συμφερόντων.
Τα αποτελέσματα είναι ξεκάθαρα σε όλους. Το ΑΕΠ αυξήθηκε τετραπλά, ενώ η αναλογία χρέους-ΑΕΠ έπεσε κατά 30% (παρά τη βραχυπρόθεσμη αύξηση του χρέους μετά την κρίση της περιόδου 2007-2008).
Σήμερα, η Νέα Ζηλανδία λειτουργεί με ένα σύστημα, όπως θα περιέγραφε κανείς, σχεδιασμένο από οπαδούς της θεωρίας του Hayek, εκτελούμενο από πραγματιστές και αποτελούμενο από σοσιαλιστές. Αλλά επειδή οι κανόνες του παιχνιδιού είχαν οριστικά αλλάξει, παρατηρήθηκαν ελάχιστα πισωγυρίσματα στην εκλογική αρρώστια που περιγράφεται από τον H. L. Mencken ως «κάτι σαν μια πρώιμη δημοπρασία κλεμμένων αγαθών».
Στην πραγματικότητα, χάρη στην οικονομική διαφάνεια που εξασφαλίστηκε από τις Γενικώς Αποδεκτές Λογιστικές Αρχές και τα ανοιχτά βιβλία, οι περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις από την δεκαετία του 1990 και ύστερα έχουν αντικρίσει το ασυνήθιστο –και ευχάριστο- θέαμα να συναγωνίζονται τα δύο κόμματα για το ποιο από αυτά θα είναι πιο υπεύθυνο οικονομικά.
Δεν βλέπω τον λόγο γιατί να μην μπορούν να εφαρμοστούν οι ίδιες πολιτικές στη χρεοκοπημένη νότια ζώνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτά που απαιτούνται είναι η θέληση να γίνει κάτι τέτοιο, το θάρρος της αντίστασης απέναντι σε πολιτικούς και επιχειρηματίες που έχουν συμφέρον να διατηρηθεί αυτό το κατεστημένο, και λίγη γνώση των Νεοζηλανδικών πραγμάτων.
