Του Dan Sanchez*… Η ιδιοκτησία πρέπει να διαχωρίζεται από το μονοπώλιο. Συχνά συγχέονται επειδή και τα δύο αφορούν αποκλειστικά δικαιώματα. Αλλά έχουν σημαντικές διαφορές.
Η ιδιοκτησία είναι το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης ενός συγκεκριμένου μέσου. Το μονοπώλιο είναι το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης κάθε μέσου με συγκεκριμένο τρόπο.
Η ιδιοκτησία είναι το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης αυτού του πλοίου, αυτού του χαρτιού, αυτής της παγίδας, αυτών των ηχείων, αυτού του υπολογιστή, αυτού του πλαστικού, ή αυτού του αλουμινίου.
Το μονοπώλιο είναι το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης οποιουδήποτε πλοίου για εμπόριο με την Ινδία, οποιουδήποτε χαρτιού για την κατασκευή τράπουλας στην Αγγλία του 17ου αιώνα, οποιασδήποτε παγίδας για να πιαστούν οι κάστορες στη Βόρεια Αμερική, οποιωνδήποτε ηχείων για να παιχτεί το τραγούδι των γενεθλίων, οποιουδήποτε υπολογιστή για να φτιάξουμε ένα podcast ή να κατεβάσουμε το τραγούδι, οποιουδήποτε πλαστικού ή αλουμινίου για να κατασκευαστεί ένα συγκεκριμένο είδος πλυντηρίου.
Καθώς πρόκειται για ένα αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης οποιουδήποτε μέσου με συγκεκριμένο τρόπο, η πνευματική «ιδιοκτησία» δεν αποτελεί ιδιοκτησία, στην τελική, αλλά μονοπώλιο. Η πνευματική «ιδιοκτησία», λοιπόν, είναι λανθασμένος χαρακτηρισμός που χρησιμοποιείται κατ’ ευφημισμόν από τα μονοπώλια που ευνοούνται από το κράτος για να ντυθούν με τον μανδύα της ιδιοκτησίας.
Το επιχείρημα της καινοτομίας
Η πνευματική ιδιοκτησία, όμως, δεν διεγείρει την καινοτομία ανταμείβοντάς την; Ένα δείγμα ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά με το επιχείρημα της «ανταμοιβής της καινοτομίας» υπέρ της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε κάτοχο μονοπωλίου. Η προοπτική του μονοπωλίου στο εμπόριο της Ινδίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ωθηθεί μια εμπορική εταιρεία να ξεκινήσει συναλλαγές με αυτή τη χώρα. Γιατί κάποιοι οικονομολόγοι είναι υπέρ των μονοπωλίων πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά είναι αντίθετοι στα μονοπώλια του μερκαντιλισμού; Γιατί παρακάμπτουν τις θέσεις τους όσον αφορά τους καινοτόμους στις τέχνες, τη λογοτεχνία, τη μηχανική, και τις πνευματικές εφευρέσεις τους;
Βέβαια, γιατί στη σύγχρονη εποχή δεν παρέχουμε μονοπώλια στα επιχειρηματικά πρότυπα και στρατηγικές των καινοτόμων που τα επινοούν; Γιατί δεν έχουν δοθεί μονοπώλια στην παραγωγή που καλύπτει τις απαιτήσεις και στις αλυσίδες εμπορικών κέντρων; Σίγουρα, αυτό θα εμπόδιζε τυχόν μιμήσεις, θα δυσκόλευε την ευρεία υιοθέτηση αυτών των αποτελεσματικών εφευρέσεων, και δεν θα επέτρεπε στους καταναλωτές να επωφεληθούν από τις εφευρέσεις που θα προέκυπταν. Εν τούτοις, οι κάτοχοι μονοπωλίων θα προέβαλλαν το επιχείρημα, χρησιμοποιώντας την ίδια λογική με τους υπερασπιστές της πνευματικής ιδιοκτησίας, ότι αυτές οι καινοτομίες θα σχεδιάζονταν λίγο νωρίτερα αν οι άνθρωποι είχαν κατά νου ότι με τον σχεδιασμό τους θα τις δέσμευαν νομικά και θα απολάμβαναν ένα μεγάλο κύμα μονοπωλιακών κερδών.
Επιπλέον, να έχετε κατά νου ότι το επιχείρημα «ανταμοιβής της καινοτομίας» έχει χρησιμοποιηθεί από τον μεγαλύτερο κάτοχο μονοπωλίου, ο οποίος γεννά και όλα τα άλλα μονοπώλια: το κράτος. Συνήθως ακολουθεί αυτή τη λογική: «Ήμουν ο πρώτος που καθάρισε αυτή τη γη από τους ληστές και αυτή τη θάλασσα από τους πειρατές. Είμαι ο πρώτος που παρέχει άμυνα με δυνάμεις σε αυτή τη γη, και κατά συνέπεια πρέπει να έχω από εδώ και πέρα το μονοπώλιο της εξουσίας». Διαβάστε, για παράδειγμα, τον Πλούταρχο. Δεν έδειξε ο Θησέας, με την αντιμετώπιση των ληστών και των τεράτων, γιατί μόνο αυτός και οι διάδοχοί του άξιζαν να ηγούνται της Αθήνας;
Είναι αλήθεια ότι οποιοδήποτε τυχόν μονοπώλιο, συμπεριλαμβανομένης και της πνευματικής ιδιοκτησίας, μπορεί να διεγείρει ή να επιταχύνει τη δημιουργία μιας συγκεκριμένης καινοτομίας. Αλλά για κάθε καινοτομία που ενισχύει τεχνηέντως ένα μονοπώλιο, αρκετές ακόμα καινοτομίες αποκλείονται, αποτρέπονται και αναβάλλονται: α) περαιτέρω καινοτομίες που θα είχε σχεδιάσει ο κάτοχος του μονοπωλίου αν δεν μπορούσε να αναπαύεται στις δάφνες του, συγκεντρώνοντας τις πληρωμές για την πνευματική ιδιοκτησία και τις πατέντες του∙ β) καινοτομίες που θα είχαν σχεδιαστεί από άλλους δημιουργικούς ανθρώπους αν είχαν την ελευθερία να υιοθετήσουν και να εμπνευστούν από την μονοπωλιακή εφεύρεση∙ γ) οποιεσδήποτε εφευρέσεις που μπορεί να είχαν προκύψει από τις καινοτομίες που εντάσσονται στις δύο προαναφερθείσες κατηγορίες∙ δ) οποιεσδήποτε καινοτομίες που θα μπορούσαν να είχαν δημιουργηθεί βάσει όλων των προαναφερθεισών κατηγοριών, και ούτω καθ’ εξής. Κάθε θεσμός που αποκλείει αρκετά καλά πράγματα για κάθε ένα πράγμα που επιφέρει είναι κακός.
Αληθινή ιδιοκτησία εναντίον πνευματικού μονοπωλίου
Η ιδιοκτησία και το μονοπώλιο (συμπεριλαμβανομένης της πνευματικής ιδιοκτησίας) δεν διαφέρουν απλά μεταξύ τους∙ είναι διαμετρικά αντίθετα. Στο σημείο όπου ένας ιδιοκτήτης έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να χρησιμοποιεί τα μέσα που διαθέτει με όποιον τρόπο επιθυμεί, ένας πιθανός κάτοχος μονοπωλίου δεν μπορεί να διεκδικεί τέτοιους «τρόπους χρήσης» και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί να έχει τη δύναμη να αντισταθεί σε τέτοια θέματα. Και στο σημείο όπου ένας κάτοχος μονοπωλίου έχει την «κυριότητα» των τρόπων χρήσης οποιωνδήποτε μέσων, ένας πιθανός ιδιοκτήτης δεν μπορεί να κατέχει ολοκληρωτικά ένα συγκεκριμένο μέσο. Ο ιδιοκτήτης αναγκαστικά βρίσκεται σε σύγκρουση με τον κάτοχο του μονοπωλίου.
Το ατού της ιδιοκτησίας είναι ότι διευκολύνει στην εξοικονόμηση (την κατανομή των μέσων για συγκρουόμενους, μεταξύ τους, σκοπούς, όταν η ποσότητά τους δεν αρκεί για την επιδίωξη όλων των πιθανών σκοπών) με την άσκηση, ιδανικά, αποκλειστικού ελέγχου πάνω σε εκείνα τα πράγματα που πρέπει να εξοικονομηθούν. Όπως αποδείχθηκε και πριν, το μονοπώλιο (που περιλαμβάνει και την πνευματική ιδιοκτησία) είναι αντίθετο στην ιδιοκτησία. Κατά συνέπεια, το μονοπώλιο εμποδίζει, αναγκαστικά, την εξοικονόμηση. Αυτό το ξεκάθαρο μειονέκτημα δεν αντισταθμίζεται από τα υποτιθέμενα κίνητρα που παρέχει το μονοπώλιο για τις καινοτομίες, επειδή, όπως προαναφέρθηκε, το μονοπώλιο (μαζί και η πνευματική ιδιοκτησία) αναγκαστικά αποκλείει, αποτρέπει, και καθυστερεί πολύ περισσότερες καινοτομίες από αυτές που ενισχύει. Κατά συνέπεια, η πνευματική ιδιοκτησία (και κάθε άλλη μορφή μονοπωλίου) είναι ένας εξ ολοκλήρου κακόβουλος θεσμός και πρέπει να καταργηθεί εντελώς.
Κουτσοί επιχειρηματίες
Πώς το εμπόδιο στην εξοικονόμηση που προκαλεί η πνευματική ιδιοκτησία εντοπίζεται σε μια οικονομία της αγοράς; Οι χαρακτηριστικές λειτουργίες μιας οικονομίας ελεύθερης αγοράς καθορίζονται από τον θεσμό που την διέπει: η ιδιοκτησία. Οι παραβιάσεις αυτού του βασικού θεσμού θα παρατηρηθούν στα χαρακτηριστικά της συνεπαγόμενης εμποδιζόμενης αγοραστικής οικονομίας.
Σύμφωνα με τη λογική οικονομική σκέψη, η ιδιοκτησία ωθεί σε συναλλαγές στην αγορά, οι οποίες με τη σειρά τους διαμορφώνουν τις τιμές, οι οποίες ωθούν σε κέρδη και ζημίες, τα οποία κατευθύνουν και επιλέγουν τους επιχειρηματίες με τέτοιο τρόπο ώστε η παραγωγή να προσαρμόζεται συνέχεια σε μια ολοένα και καλύτερη εξοικονόμηση πόρων βάσει των καταναλωτικών προτιμήσεων. Ένα βασικό κομμάτι αυτής της διαδικασίας είναι αυτό που ακολουθεί.
Οπουδήποτε σε αυτόν τον κήπο της Εδέμ υπάρχουν ατέλειες στον τρόπο με τον οποίο εξοικονομούνται οι πόροι (τα μέσα) βάσει των υπέρτατων (καταναλωτικών) αναγκών και επιθυμιών της ανθρωπότητας. Ένας καινοτόμος επιχειρηματίας, χρησιμοποιώντας την καλύτερη δυνατή κρίση του, αλλάζει τη χρήση των πόρων του με τρόπο που αμβλύνει κάποια από αυτές τις ατέλειες. Εισχωρεί σε ένα κενό ικανοποίησης των καταναλωτών και ξεκινά να το γεμίζει.
Μέσα από την καινοτομία του, η οποία στοχεύει στην ικανοποίηση των καταναλωτών (υιοθετώντας έναν καλύτερο τρόπο χρήσης των μέσων παραγωγής), αυτός ο επιτυχημένος επιχειρηματίας αποκτά κέρδη. Αυτά τα κέρδη ωθούν άλλους επιχειρηματίες να μιμηθούν αυτόν τον καινοτόμο. Ακολουθώντας τον καινοτόμο στη ρωγμή αυτή, φέρνουν και τους δικούς τους πόρους, οι οποίοι στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για να γεμίσει η ρωγμή αυτή. Ακόμα καλύτερα για τις υπέρτατες ανάγκες και επιθυμίες της ανθρωπότητας.
Οι επιχειρηματίες που τον μιμούνται και οι πόροι τους αποτελούν ανταγωνισμό και μεταξύ τους και με τον καινοτόμο. Αυτός ο ανταγωνισμός ωθεί τους επιχειρηματίες να επιδιώξουν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο βρίσκοντας έναν πιο ικανοποιητικό τρόπο να γεμίσουν το κενό, να μειώσουν τα κέρδη και να ωθήσουν σε ακόμα καλύτερη εξοικονόμηση των πόρων (όπως φαίνεται και στις χαμηλές πραγματικές τιμές για τους καταναλωτές), η οποία δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν πρώτες ύλες για να καλυφθούν άλλα κενά.
Τελικά αυτή η ρωγμή διορθώνεται όσο τα κέρδη πέφτουν στο μηδέν. Οι επιχειρηματίες στρέφονται έπειτα στο επόμενο κενό στην ικανοποίηση των καταναλωτών, με την αποστολή τους, που τους απασχολεί σε όλη τη διάρκεια της καριέρας τους, να βελτιώσουν τη ζωή τους κάνοντας τον κόσμο καλύτερο (δηλαδή υπηρετώντας τις υπέρτατες ανάγκες και επιθυμίες της ανθρωπότητας). «Το κέρδος αποκτήθηκε, το πρόβλημα λύθηκε. Πάμε για το επόμενο κέρδος/πρόβλημα».
Κατά συνέπεια, βλέπουμε ότι ο μιμητικός ανταγωνισμός είναι, για να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα του προγραμματισμού, ένα βασικό χαρακτηριστικό της αγοράς, και όχι ένα σφάλμα που πρέπει να επιδιορθωθεί από την πνευματική ιδιοκτησία ή οποιαδήποτε άλλη μορφή μονοπωλίου. Όσο μεγαλύτερη ελευθερία έχουν οι επιχειρηματίες να μιμούνται και όσο λιγότερη είναι η τεχνητή προστασία που δίνεται στα κέρδη του καινοτόμου, τόσο πιο γρήγορα θα διατεθούν οι πόροι για να γεμίσει το κενό ικανοποίησης των καταναλωτών και ο ανταγωνισμός θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα. Και τα δύο αυτά αποτελέσματα συνεπάγονται έναν καταναλωτή πιο ικανοποιημένο και έναν πληθυσμό ευπορότερο.
Τα κέρδη είναι από τη φύση τους εφήμερα. Τα κέρδη είναι πράγματι ένα σημάδι ότι ένα κενό στην ανθρώπινη ευτυχία έχει γεμίσει, αλλά είναι επίσης και ένα σημάδι ότι αυτό το κενό δεν έχει γεμίσει πλήρως. Όσο πιο γρήγορα εξαφανιστεί αυτό το σημάδι, τόσο το καλύτερο.
Η πνευματική ιδιοκτησία και οι άλλες μορφές μονοπωλίου αποτελούν ένα ραβδί στην ακτίνα της ρόδας των πιθανών μιμητών που δεν θέλουν τίποτα άλλο παρά την ευκαιρία να βελτιώσουν τη ζωή τους με τη διάθεση των πόρων τους για να συμμετάσχουν στο γέμισμα ενός κενού στην ικανοποίηση των καταναλωτών. Παρέχει στους καινοτόμους (ή αυτούς που δηλώνουν πρώτοι μια πατέντα) ένα προστατευμένο, τεχνητά επιμηκυμένο ρεύμα ενισχυμένων κερδών εις βάρος των πάντων, ανταγωνιστών και καταναλωτών. Το χάσμα στην ικανοποίηση των καταναλωτών ικανοποιείται πλέον μόνο επιφανειακά από τον προστατευμένο κάτοχο του μονοπωλίου με ρυθμούς σαν εκείνους των κρατικών υπαλλήλων που κατασκευάζουν δρόμους, και οι άλλοι επιχειρηματίες αναγκάζονται να βρουν έναν κατώτερο τρόπο για να εξυπηρετήσουν τους καταναλωτές.
Σε αντιστοιχία με την αγορά, παρέχοντας σε έναν καινοτόμο στη λογοτεχνία, την τέχνη ή τη μηχανική «κυριότητα» πάνω στην εφεύρεσή του (τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποίησε το χαρτί, το μελάνι, τον υπολογιστή, τα χρώματα, το πλαστικό, το αλουμίνιό του, και τα λοιπά) δεν διαφέρει λειτουργικά από την παροχή μιας τέτοιας απαίτησης σε οποιονδήποτε άλλο καινοτόμο. Είναι ένα μονοπωλιακό προνόμιο, και όπως αποδείχτηκε παραπάνω, τα μονοπωλιακά προνόμια, ακόμα και αν δίνονται σε καινοτόμους, απλά εμποδίζουν τη λειτουργία της αγοράς και βλάπτουν την ευημερία των ανθρώπων.
Τώρα, γιατί αυτά έχουν τόσο μεγάλη σημασία; Θα ήταν η κοινωνία μακράν ευπορότερη αν καταργείτο η πνευματική ιδιοκτησία; Όπως επιβεβαιώθηκε παραπάνω, η πνευματική ιδιοκτησία είναι οικονομικά επιζήμια. Είναι εξακριβωμένο ότι η πνευματική ιδιοκτησία διαποτίζει βαθύτατα την αγορά, καλύπτοντας κάθε μορφή παραγωγής, από την οικογενειακή διασκέδαση μέχρι τις οικιακές συσκευές, τα λογισμικά και τα εξαρτήματα που διέπουν τον ψηφιακό τομέα, την ιατρική, το φαγητό, τη βαριά βιομηχανία, ακόμα και την απαραίτητη διάδοση λογικών ιδεών μέσα από τις ιστοσελίδες και τα κοινωνικά δίκτυα. Ένας θεσμός που είναι επιζήμιος και διάχυτος είναι εξ ολοκλήρου και βαθύτατα επιβλαβής. Η αναίρεση μιας βαθιάς, διαπεραστικής ζημίας για την οικονομία είναι το ίδιο με την παροχή ενός βαθύτατου, διάχυτου κέρδους. Κατά συνέπεια, ναι, η κοινωνία θα ήταν μακράν ευπορότερη αν καταργείτο η πνευματική ιδιοκτησία.
