Ινδός πνευματικός ηγέτης και πολιτικός, η επιρροή του οποίου ξεπέρασε τα όρια της χώρας του. Θεωρείται ο κήρυκας της μη βίας στον 20ο αιώνα. Υπήρξε ο καταλύτης για την κατάρρευση της αποικιοκρατίας τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι γεννήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1869 στο Πορμπαντάρ της υπό αγγλική κυριαρχία Ινδικής επαρχίας Γκουτζαράτ. Είναι γνωστός ως «Μαχάτμα» («Μεγάλη Ψυχή» στα σανσκριτικά), χαρακτηρισμό που φέρεται να του απέδωσε το 1915 ο συμπατριώτης του νομπελίστας ποιητής και στοχαστής Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ.
Ο Γκάντι ήταν το μικρότερο παιδί του Καραμτσάντ Γκάντι, κυβερνήτη σ’ ένα από τα πριγκιπάτα του Γκουτζαράτ και της τετάρτης συζύγου του Πουτλιμπάι. Η οικογένειά του λάτρευε τον θεό Βισνού και ήταν επηρεασμένη από το θρησκευτικό κίνημα των Ζαϊνιστών, οι οποίοι αρνούνταν να σκοτώσουν ακόμη και μυρμήγκι.
Οι οικογενειακές αρχές της χορτοφαγίας, του μη τραυματισμού οποιουδήποτε ζώντος οργανισμού, της νηστείας ως μεθόδου αυτοκάθαρσης και της ανοχής προς το διαφορετικό, επηρέασαν βαθιά τον Γκάντι. Δεν τον εμπόδισαν, όμως, να κηρύξει τη δική του επανάσταση όταν ήταν έφηβος. Πέρασε μία περίοδο κατά την οποία δήλωνε άθεος, επιδιδόταν σε μικροκλοπές, κάπνιζε κρυφά και – το χειρότερο – έτρωγε κρέας. Οι γονείς του τον πάντρεψαν 13 ετών με ένα ακόμη μικρότερο κορίτσι, την Καστουρμπάι.
Ο Γκάντι στη Νότια Αφρική το 1895.
Όταν τελείωσε το σχολείο, η οικογένειά του αποφάσισε να τον στείλει στο Λονδίνο για να σπουδάσει νομικά. Στην Αγγλία, την οποία φανταζόταν ως «χώρα φιλοσόφων και ποιητών, το ίδιο το κέντρο του πολιτισμού», αγωνίστηκε σκληρά για να προσαρμοστεί στον δυτικό τρόπο ζωής. Η χορτοφαγία του γινόταν συχνά αντικείμενο χλευασμού από τους συμφοιτητές του, αλλά το ότι αναγκαζόταν να υπερασπίζεται τις αξίες του τον έκανε να βγει από το καβούκι του και να αποκτήσει μαχητικότητα. Έγινε μέλος της εκτελεστικής επιτροπής του Συλλόγου Χορτοφάγων του Λονδίνου, στην οποία ανήκε και ο θεατρικός συγγραφέας Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, συμμετείχε στις συνεδριάσεις τους και αρθρογραφούσε στο περιοδικό τους. Γνώρισε δυναμικούς άνδρες και γυναίκες, που τον μύησαν στη Βίβλο και την Μπαγκαβατγκίτα (Bhagavadgita), την πιο εκλαϊκευμένη έκφραση του ινδουϊσμού.
Μετά την επιστροφή του στην Ινδία το 1891, ο Γκάντι δυσκολεύτηκε να βρει δουλειά, γι’ αυτό δέχθηκε με ανακούφιση μία πρόταση να εργαστεί σε ινδική εταιρεία στη Νότια Αφρική. Οι εμπειρίες του στην έντονα ρατσιστική νοτιοαφρικανική κοινωνία ήταν καθοριστικές για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Αφού ξυλοκοπήθηκε από τον λευκό οδηγό μιας άμαξας, επειδή αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση του σ’ έναν λευκό επιβάτη, αφού αποχώρησε από την αίθουσα ενός δικαστηρίου, επειδή ο λευκός δικαστής απαίτησε να βγάλει το τουρμπάνι του, αποφάσισε ότι από τότε και στο εξής δεν θα δεχόταν την αδικία.
Επί πολλά χρόνια, αγωνίστηκε υπέρ των δικαιωμάτων των Ινδών μεταναστών στη Νότια Αφρική και εμπνεύστηκε την πολιτική της μη βίας ως μέσο αντίστασης στους καταπιεστές. Όπως, όμως, αναφέρουν οι βιογράφοι του, «αυτά που έκανε εκείνος για τη Νότια Αφρική ήταν λιγότερο σημαντικά απ’ ό,τι έκανε η Νότια Αφρική για εκείνον». Εκεί μετατράπηκε από δικηγόρος σε πολιτικό ηγέτη.
Το 1915 επέστρεψε στην Ινδία και δεν έφυγε ξανά από τη χώρα του, εκτός από ένα σύντομο ταξίδι στην Ευρώπη το 1931. Στην αρχή κράτησε χαμηλό προφίλ, αλλά ως το 1920 είχε γίνει η κυριότερη πολιτική φυσιογνωμία της Ινδίας. Επί των ημερών του το Ινδικό Εθνικό Κόμμα του Κογκρέσου έγινε μια μαζική πολιτική οργάνωση, που άπλωνε τις ρίζες της σε κάθε πόλη και χωριό της Ινδίας. Το μήνυμα του Γκάντι ήταν απλό: δεν την κρατούσαν υπόδουλη τα βρετανικά όπλα, αλλά οι ατέλειες των ίδιων των Ινδών.
Ο Γκάντι το 1931
Ο Γκάντι έγινε κήρυκας του ινδικού εθνικισμού και της ειρηνικής άρνησης συνεργασίας με τους βρετανούς αποικιοκράτες. Η στάση των Βρετανών απέναντί του ήταν ένα κράμα θαυμασμού, θυμηδίας, αμηχανίας, καχυποψίας και μνησικακίας. Τα ίδια συναισθήματα έτρεφαν και αρκετοί από τους πολιτικούς του αντιπάλους.
Όσο, όμως, οι Ινδοί συνειδητοποιούσαν ότι μπορούσαν να αντισταθούν στη Μεγάλη Βρετανία, τόσο αυξανόταν ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο μεγάλες θρησκευτικές κοινότητες της αχανούς χώρας, τους ινδουιστές και τους μουσουλμάνους. Το φθινόπωρο του 1924 ο Γκάντι έκανε απεργία πείνας τριών εβδομάδων για να τους παροτρύνει να ακολουθήσουν τον δρόμο τής μη βίας. Αυτή ήταν μία από τις κυριότερες «δημόσιες νηστείες» του.
Το 1930 εφάρμοσε την πιο σημαντική από τις πολιτικές του: την αντίσταση κατά του φόρου στο αλάτι που επέβαλλαν οι Βρετανοί, οι οποίοι δεν δίσταζαν να τον φυλακίζουν με κάθε ευκαιρία. Στη φυλακή ο Γκάντι ξεκίνησε άλλη μία απεργία πείνας για να αποκτήσουν δικαιώματα οι «παρίες», που ήταν σε θέση χειρότερη και από εκείνη της χαμηλότερης κάστας. Συγχρόνως, δεν έπαυε να ζητεί την ανεξαρτησία της Ινδίας.
Μετά την νίκη του Εργατικού Κόμματος στις βρετανικές εκλογές του 1945 άρχισαν τριμερείς διαπραγματεύσεις ανάμεσα στη βρετανική κυβέρνηση, στους ινδουιστές του Κογκρέσου και του Συνδέσμου των Μουσουλμάνων υπό τον δικηγόρο Μοχάμετ Τζίνα, οι οποίες κατέληξαν στο σχέδιο Μαουντμπάτεν (3 Ιουνίου 1947) και στην ίδρυση δύο νέων κυρίαρχων κρατών, της Ινδίας και του Πακιστάν (15 Αυγούστου 1947), προς μεγάλη απογοήτευση του Γκάντι, ο οποίος προσπάθησε μάταια να συμβιβάσει τις δύο πλευρές.
Το αποτέλεσμα ήταν να τον μισήσουν και οι δύο. Στις 30 Ιανουαρίου 1948, ενώ ο Γκάντι κατευθυνόταν προς τον τόπο της βραδινής του προσευχής στο Δελχί, δολοφονήθηκε από τον 39χρονο φανατικό ινδουιστή Νατουράμ Γκότσε, αυτός ο υπέρμαχος της μη βίας.
Ο Γκάντι με πολιτική και πνευματική στάση του πυροδότησε τρεις από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις του 20ου αιώνα: την επανάσταση κατά της αποικιοκρατίας, των φυλετικών διακρίσεων και της βίας. Μεταξύ των προσωπικοτήτων που επηρεάστηκαν από τη δράση του αξίζει να αναφέρουμε τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στις ΗΠΑ και τον Νέλσον Μαντέλα στη Νότιο Αφρική. Ανάμεσα στους θαυμαστές του συγκαταλέγονται ο Αλβέρτος Αϊνστάιν, ο οποίος έβλεπε στην πολιτική της μη βίας τού Γκάντι το πιθανό αντίδοτο στη μαζική βία που εξαπολύθηκε με τη διάσπαση του ατόμου, και o σουηδός νομπελίστας οικονομολόγος Γκούναρ Μίρνταλ, που χαρακτηρίζει τον Γκάντι «φωτισμένο φιλελεύθερο σε όλα σχεδόν τα πεδία»….sansimera.gr
Οι 7 αρχές του M. Γκάντι
Πλούτος χωρίς μόχθο.
Γνώση χωρίς χαρακτήρα.
Πολιτική χωρίς αρχές.
Απόλαυση χωρίς συναίσθημα.
Εμπόριο χωρίς ήθος.
Επιστήμη χωρίς ανθρωπιά.
Αγάπη χωρίς θυσία.
Kαι οι θεμελιώδεις αρχές του Μ. γκάντι, που πρέπει να υπάρχουν στην ζωή μας:
Άλλαξε τον εαυτό σου
“Πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο.”
“Ως ανθρώπινα όντα, η μεγαλοσύνη μας κείτεται όχι τόσο πολύ στην ικανότητά μας να αναμορφώσουμε τον κόσμο – αυτός είναι ένας μύθος της ατομικής εποχής – όσο στο να αναμορφώνουμε τους εαυτούς.»
Εσύ έχεις τον έλεγχο
“Κανείς δεν με βλάπτει χωρίς την άδειά μου.”
“Το τι νιώθεις και πως αντιδράς σε κάτι, εξαρτάται πάντα από σένα. Μπορείς να επιλέξεις τις σκέψεις, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά σου σχεδόν στα πάντα. Κανείς εκτός από σένα δεν μπορεί να ελέγξει πως εσύ νιώθεις.”
Συγχώρεσε
“ Ο αδύναμος δεν μπορεί να συγχωρήσει . Η συγχώρεση είναι ιδιότητα των δυνατών.”
“Ο οφθαλμός αντί οφθαλμού, καταλήγει να κάνει όλο τον κόσμο τυφλό.”
“Το να πολεμάς το κακό με κακό δεν βοηθά κανέναν. Αν δεν συγχωρείς, τότε αφήνεις το παρελθόν και κάποιον άλλον να ελέγχει πως νιώθεις. Συγχωρώντας, απελευθερώνεσαι από αυτά τα δεσμά και τότε μπορείς να συγκεντρωθείς ολοκληρωτικά στον επόμενο στόχο σου.”
Χωρίς δράση δεν πας πουθενά
“Ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από τόνους διδασκαλίας.”
“Χωρίς δράση λίγα μπορούν να γίνουν. Το διάβασμα και η μελέτη μπορεί να δώσει κυρίως γνώση. Πρέπει να δραστηριοποιηθείς για να μεταφράσεις τη γνώση σε αποτελέσματα και κατανόηση.”
Πρόσεχε τη στιγμή
“Δεν θέλω να προβλέπω το μέλλον. Με απασχολεί να νοιάζομαι για το παρόν. Ο Θεός δεν μου έχει δώσει έλεγχο των στιγμών που θα έρθουν.”
“Ο καλύτερος τρόπος να ξεπεράσεις την εσωτερική αντίσταση, που συχνά μας σταματάνε από τη δράση, είναι να μένεις στο παρόν όσο το δυνατόν περισσότερο και να έχεις αποδοχή.
Όταν είσαι στην παρούσα στιγμή, δεν ανησυχείς για την επόμενη την οποία δεν μπορείς να ελέγξεις ούτως ή άλλων. Έτσι, η αντίσταση για δράση από σένα –που προέρχεται από την προβολή αρνητικών μελλοντικών συνεπειών ή από αποτυχίες στο παρελθόν- χάνει τη δύναμή της, και γίνεται ευκολότερο και να δράσεις και να μένεις συγκεντρωμένος στη στιγμή ώστε να αποδίδεις καλύτερα.”
Ο καθένας είναι άνθρωπος
“Υποστηρίζω ότι είμαι ένα απλό άτομο υποκείμενος στα λάθη όπως κάθε θνητό συνάνθρωπός μου. Ξέρω όμως, ότι έχω αρκετή ταπεινότητα να ομολογήσω τα λάθη μου και να παλινωδήσω.”
“Δεν είναι σοφό να είσαι σίγουρος τη σοφία κάποιου. Είναι υγιές να θυμάσαι ότι ο δυνατόν μπορεί να εξασθενίσει και ο σοφός να σφάλλει.”
Έχε επιμονή
“Πρώτα σε αγνοούν, μετά γελάνε μαζί σου, ύστερα σε πολεμούν, έπειτα νικάς.”
“Να είσαι επίμονος. Με το χρόνο η αντίσταση γύρω σου θα φθίνει και θα μικρύνει.
Βρες τι αληθινά σου αρέσει να κάνεις. Τότε θα βρεις το εσωτερικό κίνητρο για να συνεχίζεις.“
Δες το καλό στους ανθρώπους και βοήθησέ τους
“Κοιτάζω μόνο τις καλές ποιότητες των ανθρώπων. Μιας και δεν είμαι αλάνθαστος ο ίδιος, δεν τολμώ να εξετάζω τα σφάλματα των άλλων .”
“Υποθέτω ότι η αρχηγική ικανότητα είχε να κάνει κάποτε με τη μυική δύναμη, όμως σήμερα έχει να κάνει με την ικανότητα να τα πηγαίνεις καλά με τους άλλους.”
“Υπάρχουν πάντα καλά στοιχεία στους ανθρώπους και υπάρχουν πράγματα που δεν είναι τόσο καλά. Όμως μπορείς να επιλέξεις σε τι να επικεντρωθείς . Αν θέλεις βελτίωση, τότε η επικέντρωση στα καλά των ανθρώπων είναι μία χρήσιμη επιλογή. Κάνει τη ζωή πιο εύκολη και οι σχέσεις γίνονται πιο ευχάριστες και θετικές.”
“Έτσι, γίνεται ευκολότερο να παρακινείς τον εαυτό σου να βοηθάς τους συνανθρώπους σου και να τους δίνει αξία, που κάνει όχι μόνο καλύτερη τη ζωή τους, αλλά σιγά-σιγά τείνεις να παίρνεις πίσω αυτό που δίνεις. Και τα άτομα που βοηθάς νιώθουν την τάση να βοηθούν άλλους ανθρώπους. Έτσι δημιουργείται μία ανοδική σπείρα θετικής αλλαγής μου μεγαλώνει και ισχυροποιείται.”
Να συνδέεσαι, να είσαι αυθεντικός να είσαι ο αληθινός εαυτός σου
“Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι, λες και κάνεις, είναι σε αρμονία.”
“Στους ανθρώπους φαίνεται να αρέσει ένα τρόπος με σύνδεση και αυθεντική. Και βρίσκεις μεγαλύτερη εσωτερική απόλαυση, όταν οι σκέψεις, οι λέξεις και οι πράξεις σου είναι ευθυγραμμισμένες. Νιώθεις δυνατός και καλά με τον εαυτό σου.”
Η μη-βία του Γκάντι
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1906 ο Γκάντι διαγράφει τον όρο παθητική αντίσταση από το λεξιλόγιό του και λέει “Satyagraha”. Κι η φιλοσοφία της μη-βίαιης αντίστασης γεννιέται. Satyagraha είναι η λέξη που γεννιέται από τη σύνθεση των σανσκριτικών λέξεων Satva (αλήθεια) και Agraha (σταθερότητα).
Ως φιλοσοφία είναι η πρακτική της μη-βίαιης αντίστασης που αναπτύχθηκε από τον Mohandas Karamchand Gandhi -γνωστό ως «Μαχάτμα» Γκάντι. Ο Γκάντι χρησιμοποιεί τον όρο Satyagraha, για να χαρακτηρίσει την έλλειψη βίας στην αντίσταση.
Αυτή η στάση ζωής θα καθορίσει αργότερα τον αγώνα του κατά της βρετανικής κυριαρχίας στην Ινδία, αλλά θα εμπνεύσει και άλλους να την ακολουθήσουν, όπως τον Martin Luther King Jr. που τη χρησιμοποίησε στους αγώνες του για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ.
Σκοπός της Satyagraha είναι να αλλάξει τον αντίπαλο και να τον κάνει να συνεργαστεί, όχι να τον εξαναγκάσει. Ο αντίπαλος πρέπει να αλλάξει -τουλάχιστον μέχρι το βαθμό που χρειάζεται για να σταματήσει να εμποδίζει, έστω και ακούσια. Έτσι ιδανικά πρέπει να καταλήξουν οι δύο πλευρές σε ένα δίκαιο αποτέλεσμα.
Ο Γκάντι απέρριπτε την ιδέα ότι η αδικία πρέπει να καταπολεμείται «με κάθε μέσο»: «Αν χρησιμοποιείται βία, αναγκαστικά, ενσωματώνεται μέσα σε αυτή και η αδικία». Οραματίστηκε πως η Satyagraha ήταν εξίσου εφαρμόσιμη σε μεγάλη κλίμακα (πολιτικές διαμάχες) όσο και σε διαπροσωπικές διαμάχες, και αυτό θα έπρεπε να διδαχθεί σε όλους.
Για τον Γκάντι, η φιλοσοφία της Satyagraha επεκτάθηκε πέρα από την έννοια της παθητικής αντίστασης και έγινε κινητήρια δύναμη για τη δημιουργία μη-βίαιων μεθόδων.
Ο ίδιος ο Γκάντι, έχει πει: «Ξεκίνησα να αποκαλώ το Ινδικό Κίνημα Satyagraha, γιατί η Δύναμη γεννιέται από την Αλήθεια και την Αγάπη, τη μη-βία. Έτσι εγκατέλειψα τον όρο “παθητική αντίσταση”».
Την περίοδο που ήταν ηγέτης στον αγώνα της Ινδίας για την ανεξαρτησία, ο Γκάντι περιγράφειεννέα κανόνες για τους πολιτικούς αντιρρησίες που ασπάζονται τη Satyagraha. Ανάμεσα σε αυτούς είναι κι ότι «μερικές φορές πρέπει να υποστείς την οργή του αντιπάλου σου».
Ο Μαχάτμα Γκάντι δολοφονήθηκε στο Νέο Δελχί στις 30 Ιανουαρίου 1948 από εθνικιστή ινδό.
1. Ένας πολιτικός αντιρρησίας (ή satyagrahi) δεν εκφράζει ποτέ την οργή του.
2. Μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να υποστεί την οργή του αντιπάλου.
3. Με τον τρόπο αυτό θα αποδεχθεί τις επιθέσεις από τον αντίπαλο, ποτέ όμως δε θα προβεί σε αντίποινα. Όμως δε θα καταβληθεί, από το φόβο της τιμωρίας ή παρόμοιων απειλών, από οποιουδήποτε μεγέθους οργή.
4. Όταν κάποιο μέλος της αρχής προσπαθήσει να συλλάβει έναν πολιτικό αντιρρησία, αυτός θα υποβληθεί οικειοθελώς στη σύλληψη, και δε θα αντισταθεί στην κατάσχεση ή την αφαίρεση της περιουσίας του, όταν αυτή επιδιώκεται να κατασχεθεί από τις αρχές.
5. Αν δε ένας πολιτικός αντιρρησίας έχει στην κατοχή του κάποια περιουσιακά στοιχεία ως διαχειριστής και φύλακας, θα αρνηθεί να τα παρατήσει, έστω και αν κατά την υπεράσπιση αυτή θα μπορούσε να χάσει τη ζωή του. Ποτέ, όμως, δε θα προβεί σε αντίποινα.
6. Στα αντίποινα περιλαμβάνονται και οι βωμολοχίες και οι βρισιές.
7. Κατά συνέπεια, ένας πολιτικός αντιρρησίας δεν προσβάλλει ποτέ τον αντίπαλό του, και δε λαμβάνει μέρος στις πρόσφατα επινοημένες κραυγές οι οποίες είναι αντίθετες προς το πνεύμα της ahimsa (μη-βία).
8. Ένας πολιτικός αντιρρησίας δε μπορεί να χαιρετά τη σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά δε θα προσβάλλει αυτή ή τους δημόσιους υπαλλήλους, άγγλους ή ινδούς.
9. Αν κατά τη διάρκεια του αγώνα, κάποιος προσβάλλει τέτοιον υπάλληλο ή επιτεθεί εναντίον αυτού, ένας πολιτικός αντιρρησίας υποχρεούται να προστατεύσει τον εν λόγω υπάλληλο ή υπαλλήλους από την προσβολή ή την επίθεση ακόμη και με κίνδυνο της ζωής του..o-klooun.
